Archief voor categorie: Vereniging

NIEUWSBRIEF No. 56, november 1994
Redactie:Drs. R.P.G.A. Voskuil, C. van Roekel, G.H. Maassen jr.

Van de redactie

De 50ste herdenking van de Slag om Arnhem ligt al weer enige tijd achter ons. De dagen tussen 14 en 18 september jl. werden gekenmerkt door een kaleido- scoop van gebeurtenissen. De programma-folder vermeldde tientallen grote en kleine evenementen.
De officiële herdenking begon op donderdag 15 september met een bijeenkomst in de Rijnhal in Arnhem, waar ook de speciale herinnerings-medaille aan de
veteranen werd uitgereikt. Tegelijkertijd werd in de Eusebiuskerk een bijeenkomst gehouden, waarbij als eregast Prins Willem Alexander aanwezig was. Vrijdag 16 september, tijdens de veteranen/burger- lunch, zaten zo’n 5000 Britten, Polen en burgers bij elkaar in 60 horeca-gelegenheden in Arnhem. Aan het eind van de middag was de traditionele Stille Tocht naar het Airborne Monument bij de Rijnbrug.
Ondanks het slechte weer sprongen op zaterdag 17 september 700 voornamelijk Britse parachutisten op

de Ginkelse Heide, gadegeslagen door tienduizenden toeschouwers, waaronder Prins Bernhard en Prins Charles.
De ‘memorial jump’ van de 70 veteranen moest helaas worden uitgesteld naar de volgende dag, toen de sprong alsnog gemaakt kon worden op het vliegveld Teuge.
Zaterdagmiddag was er een groot défilé op Onder- langs in Arnhem, dat veel bekijks trok. Het hoogtepunt was ongetwijfeld de ontroerende herdenkingsdienst op de Airborne Begraafplaats, waarbij als bijzondere gasten Koningin Beatrix en Prins Charles aanwezig waren. Deze bijzondere herdenking trok niet alleen veel belangstelling van veteranen en burgers, maar ook van de wereldpers. ‘Arnhem’ haalde die dagen vele voorpagina’s en ook de televisie deed uitgebreid verslag.

In deze nieuwsbrief hebben we een keuze gemaakt uit het nieuws rond de 50e herdenking, maar we komen er ook in het volgende nummer nog op terug.
Thema-middag op zaterdag 17 december a.s.
Op zaterdag 17 december a.s. organiseert onze vereniging de jaarlijkse thema-middag. Deze zal worden gehouden in de Concertzaal, Rozensteeg 3, Oosterbeek (tel. 085-332046).
Het programma ziet er als volgt uit:
13.30- 14.00 uur: Ontvangst van de leden;
14.00-15.00 uur: Lezing door Marcel Anker uit Duiven over ‘De lotgevallen van de C-compagnie van het 2e Para bataljon tijdens de Slag om Arnhem’;
15.00-15.30 uur: Pauze;
15.30- 16.45 uur: Vertoning van de video-documentai- re “We’ll See You In September” (zie elders in deze nieuwsbrief);
Ca. 17.00 uur: Einde thema-middag.

Bericht van de penningmeester
Bij deze Nieuwsbrief is de acceptgirokaart voor de betaling van uw contributie voor het jaar 1995 ingesloten.
Leden van wie het geld voor de datum van de themamiddag (17 december a.s.) is ontvangen, kunnen hun lidmaatschapskaart op die zaterdag van de penningmeester in ontvangst nemen. De contributie bedraagt f 20,= voor een individueel lidmaatschap, en f 30,= voor een gezinslidmaatschap. (R. Fennema, penningmeester)

Info-ochtend op 17 december
Veel leden van onze vereniging zijn al jaren bezig met historisch onderzoek naar verschillende aspecten van de Slag om Arnhem. Een aantal leden heeft nu het initiatief genomen voor het organiseren van een info- ochtend op zaterdagmorgen 17 december in de Concertzaal in Oosterbeek. Zij zullen daar aanwezig zijn met een deel van hun collectie om uitleg te geven over hun onderzoek en om met andere leden van gedachten te wisselen. Onderwerpen die voor het voetlicht komen, zijn o.a. het Glider Pilot Regiment, het 7th Battalion The King’s Own Scottish Borderers, het Reconnaissance Squadron, de strijd rond Wolfheze, het 2nd Battalion The South Staffordshire Regiment, het Dorsetshire Regiment, de C-compagnie van het 2nd Parachute Battalion, etc.. Ook Okko Luursema zal met zijn boekenstand aanwezig zijn.
De Concertzaal zal ’s ochtends vanaf 10 uur open zijn voor alle belangstellenden. De toegang is vrij.

21st Independent Parachute Company opnieuw ‘first in’
In september 1944 sprongen 180 man van de 21st Independent Parachute Company een half uur voor de hoofdmacht af boven de landingszones ‘S’ en ‘Z’ en droppingszone ‘X’, om deze te markeren met witte lappen, rookpotten en Eureka-bakens. Nu, vijftig jaar later, waren ze opnieuw ‘first in’. Ze arriveerden al op 1 september met een groep in Oosterbeek. Tijdens hun verblijf bezochten ze het Airborne Kerkhof, legden een krans bij ‘hun’ monument op de hoek van de Utrechtseweg en de Stationsweg, namen deel aan een ‘battlefield-tour’ en bezochten al of niet individueel plaatsen waar ze gedurende de Slag om Arnhem hadden gevochten.
Voor de productie van de nieuwe videodocumentaire “We’ll See You In September” werd David Eastwood, een van de voormalige pelotonscommandanten, op de landingsterreinen geïnterviewd. Daarbij demonstreerde hij met behulp van een originele markeringslap uit 1944 hoe de droppings- en landingsterreinen voor de hoofdmacht werden aangegeven.\

Tunnel onder de spoordijk uitgegraven voor historische rekonstruktie
Enkele honderden meters oostelijk van het station Wolfheze ligt onder de spoordijk een kleine tunnel, door Oosterbekers ‘de derde duiker’ genoemd omdat er nog twee zijn, waardoor overvloedig regenwater kan worden afgevoerd. Ook fietsers en wandelaars maken er veelvuldig gebruik van om van de ene kant van de spoorlijn Utrecht-Arnhem naar de andere te komen. Weinig mensen weten dat deze duiker tijdens de Slag om Arnhem een belangrijke rol speelde.
Toen op 19 september 1944 de aanval van het lOth en het 156th Para Battalion was vastgelopen op de sterke Duitse verdedigingslinie langs de Dreijenseweg, gaf generaal Urquhart het bevel deze troepen van de Johannahoeve te verplaatsen naar het gebied ten zuiden van de spoorbaan. Volgens de ‘War Diary’ van het 4th Parachute Squadron Royal Engineers en volgens verschillende persoonlijke verslagen maakte een deel van de troepen met hun jeeps gebruik van de duiker onder de spoordijk.
Er rezen echter twijfels of dit wel mogelijk was geweest omdat de duiker nogal nauw en laag leek voor jeeps. Bovendien had zich voor beide ingangen in de loop der jaren zand opgehoopt, waardoor de toegang nog nauwer leek. De enige mogelijkheid om na te gaan of de jeeps er inderdaad doorheen hadden kunnen rijden, was de tunnel weer in z’n oorspronkelijke staat terug te brengen.
Op zaterdag 27 augustus 1994 verzamelde zich een aantal vrijwilligers bij de duiker om de toegangen schoon te maken. Met behulp van een door de firma Bouwman uit Arnhem beschikbaar gestelde graafmachine met chauffeur, en met handkracht van leden van onze vereniging en van Keep Them Rolling werden aan beide zijden van de spoordijk de toegangen vrijgemaakt.
Na twee uur arbeid in af en toe een druilerige regen was dit werk gereed en werden de motoren van de zes aanwezige, originele, jeeps gestart. Voorzichtig reed het eerste voertuig de tunnel in, en de andere volgden. De duiker bleek inderdaad groot genoeg. Met de voorruit neergeklapt, konden de jeeps er onderdoor. De initiatiefnemers waren tevreden. Proefondervindelijk was vastgesteld dat de verslagen uit 1944 wat dit betreft klopten.
Met dank voor de bereidwillige medewerking van de Nederlandse Spoorwegen.

Monument voor de Gelderse burgers
Langs de oostelijke oprijlaan naar het Airborne Museum ‘Hartenstein’ onthulde generaal Sir John Hackett op 14 september jl. in de stromende regen een monument waarmee de Britten hun dankbaarheid willen uitdrukken voor alle hulp die de burgers van Gelderland in september 1944 aan de Eerste Britse Airborne Divisie en de Eerste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade hebben gegeven. Het opschrift luidt:
‘To the people of Gelderland.
50 years ago British & Polish Airborne soldiers fought here against overwhelming odds to open the way into Germany and bring the war to an end. Instead we brought death and destruction, for which you never blamed us.
This stone marks our admiration for your great courage, remembering especially the women who tended our wounded. In the long winter that followed your families risked death by hiding Allied soldiers and airmen, while members of the Resistance helped many to safety.
You took us into your homes as fugitives and friends, we took you forever into our hearts. This strong bond will continue long af ter we are all gone ‘.
De Commissaris van de Koningin in de Provincie Gelderland, de heer J. Terlouw, dankte generaal Hackett voor dit ontroerende monument.

Gerestaureerd Airborne Monument in Heelsum onthuld
In de vorige Nieuwsbrief maakten wij melding van de aktie die was gestart om gelden bijeen te brengen voor de restauratie van het Airborne Monument in Heelsum. Op woensdag 14 september 1994 werd het geheel gerestaureerde monument, bijna 49 jaar na de oorspronkelijke onthulling, opnieuw onthuld. Majoor J.A. Flibbert, in 1944 Brigade Major van de Ist Parachute Brigade, hield een toespraak, waarna mevrouw Van de Poll, weduwe van de Heelsumse smid die in 1945 het monument in elkaar zette, samen met enkele kinderen het monument onthulde. Het 6- ponder kanon, het meest belangrijke onderdeel van het monument, is weer ‘als nieuw’; zelfs de wielen zitten er weer aan. Ook de omgeving van het monument is geheel opgeknapt. Het fraaie resultaat is te danken aan een goede samenwerking tussen particulieren, bedrijfsleven en overheid.

Plaquette en bank voor de Dorsets
In de ochtend van vrijdag 16 september jl. stak een groep militairen van het 4th Battalion The Devon and Dorset Regiment ter hoogte van de Westerbouwing in vier kleine boten de Rijn over. Daarin zaten ook enkele veteranen van het oorspronkelijke 4th Battalion, The Dorsetshirè Regiment. Mannen van dit bataljon waren in de nacht van 24 op 25 september 1944 onder dekking van het 5th Battalion de Rijn overgestoken om de ingesloten Airborne Divisie bij Oosterbeek te versterken. De overtocht vond onder moordend Duits vuur plaats, waardoor de verliezen aan gesneuvelden en gewonden groot waren. Na de oversteek van 1994 volgde een kleine parade op het terrein van restaurant de Westerbouwing. Aansluitend droeg luitenant-kolonel A. Thornburn tijdens een korte plechtigheid een houten zitbank over aan de gemeente Renkum. Deze bank heeft een plaats gekregen aan de westzijde van het restaurant, met uitzicht over de oversteekplaats van 50 jaar geleden. Vervolgens werd een plaquette onthuld aan de zuidgevel van de Westerbouwing ter herinnering aan het 4th en het 5th Battalion, The Dorsetshire Regiment.

Nieuw monument op hetAirborne Plein in Arnhem
In de muur rond het verzonken deel van het Airborne Plein in Arnhem (‘de Berekuil’) is op 16 september jl. ter gelegenheid van de 50e herdenking een nieuw monument onthuld. Het bestaat uit twee langwerpige stenen blokken met daarop als tekst het motto van de vijftigjarige herdenking ‘Battle of Arnhem, Bridge to the Future’. Het monument werd vervaardigd door de Oosterbeekse kunstenaar Marius van Beek.

Monument voor de Air Despatchers
Een van de terreinen waar in september 1944 grote hoeveelheden voorraden voor de Britse Airborne troepen werden gedropt, was het gebied ten noorden van de Airborne Begraafplaats. Aan de rand hiervan werd op zondagmiddag 18 september 1994 een monument onthuld voor de gesneuvelde Air Despatchers van het Royal Army Service Corps, die tijdens de bevoorradingsvluchten verantwoordelijk waren voor het droppen van de manden en containers. Zoals bekend, werden tijdens de vluchten boven het gebied rond Arnhem tientallen laagvliegende toestellen door het Duitse luchtafweergeschut neergeschoten en daarbij verloren o.a. 79 Air Despatchers het leven.

Generaal Sir John Hackett krijgt erepenning van Ede
Tijdens een bijeenkomst op donderdagavond 15 september jl. in het gemeentehuis in Ede, ontving generaal Sir John Hackett uit handen van de burgemeester, Mr. W. Blanken, de erepenning van de gemeente Ede. Met deze toekenning wil het Edese gemeentebestuur alle Airbornes eren die vijftig jaar geleden in de omgeving waren ondergedoken. De zwaar gewonde bri- gade-generaal Flackett zat ruim vier maanden ondergedoken in de woning van de familie De Nooij aan de Torenstraat in Ede. Begin 1945 wist hij via de Biesbosch te ontkomen naar de Britse linies in het zuiden van Nederland.

Foto-tentoonstelling ‘Beelden van burgers’ trok veel belangstelling
De jaarlijkse tentoonstelling in het gemeentehuis in Oosterbeek, die van 8 september tot en met 27 oktober werd gehouden, was dit jaar gewijd aan foto’s en films die door burgers zijn gemaakt gedurende de Slag om Arnhem. Voor het eerst na 50 jaar hadden de samenstellers, Geert Maassen en Robert Voskuil, al deze ‘beelden van burgers’, zoals de titel van de expositie luidde, bijeengebracht. Bij het onderzoek naar origineel beeldmateriaal uit september 1944 kwamen ook nog nieuwe foto’s te voorschijn. Uiteindelijk kon van 27 makers de naam worden gevonden, maar tien personen zijn tot op heden onbekend. In totaal konden 167 foto’s worden achterhaald. Deze werden allemaal tentoongesteld, ongeacht hun kwaliteit. Van vier amateur-cineasten konden originele 8 mm filmbeelden worden overgezet op video zodat ze op de expositie konden worden getoond. Bij de opening op 7 september was een groot aantal van de burgers die in september 1944 de camera hanteerden, aanwezig. Van veel kanten is gevraagd of het niet mogelijk is om een boek met deze foto’s uit te geven. Naar aanleiding hiervan hebben de beide samenstellers besloten te onderzoeken wat daarvoor de mogelijkheden zijn.

In september en oktober jl. werd in de openbare bibliotheek in Oosterbeek een tentoonstelling gehouden over de luchtoorlog boven Nederland in de periode 1939-1945. Deze expositie werd verzorgd door de Dutch Aircraft Examination Group (DAEG), die gedurende de afgelopen jaren verschillende Geallieerde en Duitse vliegtuigen heeft geborgen. Op de tentoonstelling lag ook een aantal resten van de Dakota KG 374 van 271 Squadron. Dit toestel van Flight Lieutenant David S.A. Lord werd op 19 september 1944 tijdens een bevooradingsvlucht naar Arnhem door Duits luchtafweergeschut geraakt. Terwijl het toestel al brandde, cirkelde Lord ondanks het hevige afweervuur twee keer boven het afwerp- terrein om de despatchers de gelegenheid te geven de manden met voorraden uit te werpen. Alle voorraden konden worden afgeworpen, maar direct daarna brak een vleugel van het toestel en stortte het neer bij boerderij De Reijerskamp, noordwestelijk van Wolfheze. Voor zijn moedige optreden kreeg Lord posthuum de hoogste Britse militaire onderscheiding, het Victoria Cross. Resten van de Dakota werden eerder dit jaar door de DAEG geborgen. Op de expositie waren ook onderdelen te zien van andere tijdens de Slag om Arnhem neergeschoten vliegtuigen.

Expositie ‘Overblijfselen van een slag’ geeft kijk op ‘militaire archeologie’
Evenals enkele jaren geleden organiseerden enkele leden van onze vereniging ter gelegenheid van de herdenking in september een bijzondere tentoonstelling met de titel ‘Overblijfselen van een slag’, (‘The remains of a Battle’). Op deze expositie, die van 12 tot en met 25 september 1994 in de Westerbouwing werd gehouden, toonden de heren H.A. Leijdecker, M.Hofstede, N.Hulshof, H. van der Velden en M. Clemens een groot aantal voorwerpen uit hun eigen collecties, die de afgelopen jaren in de bodem van het voormalige slagveld rond Arnhem waren gevonden. Naast delen van uitrusting waren het vooral de persoonlijke bezittingen van militairen die de aandacht trokken. Alles was goed gedocumenteerd en overzichtelijk opgesteld. De toegang was gratis, maar dankzij veel giften van bezoekers kon een aanzienlijk bedrag aan het Airborne Forces Security Fund worden overgemaakt.

Middlebrooks boek in het Airborne Museum gepresenteerd
In de vorige nieuwsbrief maakten wij reeds melding van het nieuwe boek van Martin Middlebrook, ‘Arnhem, The Airborne Battle’.
Op 25 augustus jl. was Middlebrook vanuit Engeland overgekomen om zowel de Engelse als de Nederlandse editie in het Airborne Museum ‘Hartenstein’ te presenteren. Op deze zeer informatieve bijeenkomst gaf hij aan de verzamelde pers uitleg over hoe hij bij het schrijven van dit boek te werk was gegaan. Hij was in 1989 begonnen met het doorwerken van alle officiële rapporten in het archief van het Airborne Forces Museum in Aldershot. In de daarop volgende periode interviewde hij persoonlijk of per brief ca. 500 veteranen. Met deze kennis reisde hij naar Arnhem om het voormalige gevechtsgebied in detail te kunnen bestuderen en om een aantal burgers dat de strijd mee had gemaakt, te kunnen interviewen. Daarna begon Middlebrook met het schrijven. Oorspronkelijk had de uitgever hem 120.000 woorden toegestaan, maar uiteindelijk mocht het boek er 160.000 bevatten, hetgeen resulteerde in ca. 500 pagina’s. ‘Arnhem, The Airborne Battle’ is Middlebrooks laatste boek; hij gaat zich nu geheel wijden aan het rondleiden van belangstellenden over de verschillende slagvelden in Europa.

Auteur van het boek ‘ArnhemLift’ bezocht Oosterbeek
Al in januari 1945 verscheen in Londen het eerste boekje over de Slag om Arnhem. Het was ‘Arnhem Lift, Diary of a Glider Pilot’. De naam van de auteur ontbrak in deze eerste uitgave, dit om redenen van veiligheid. In de Nederlandse vertaling, die in 1946 verscheen onder de titel ‘Ik vocht om Arnhem, Dagboek van een zweefvliegtuig-piloot’, kon de naam van de schrijver wel worden genoemd: Louis E. Hagen. Vijftig jaar na de slag was hij terug in Oosterbeek. In september 1944, toen hij in huizen aan de oostzijde van de perimeter vocht, had hij kennis gemaakt met een Oosterbeekse familie. De heer en mevrouw Kremer, hun 11-jarige zoon Sander en hun 12-jarige dochter Ans woonden toen in een grote villa aan Stationsweg no. 8. Tijdens de 50e herdenking van de slag logeerde Louis Hagen in het huis van Ans Kremer aan de Mariaweg, vlakbij de Stationsweg. Tijdens een wandeling langs het oude huis haalden Louis Hagen, Ans en Sander samen herinneringen op aan september 1944. Hagens boek ‘Arnhem Lift’ is in de loop van de afgelopen vijftig jaar in vele talen gepubliceerd en onlangs verscheen een gewijzigde en uitgebreide editie. Hierin is opgenomen het verhaal van majoor Winrich Behr, die in september 1944 als adjudant van veldmaarschalk Model aan de strijd bij Arnhem deelnam. Winrich Behr en Louis Hagen ontmoetten elkaar 45 jaar na de Slag om Arnhem tijdens een diner in Duitsland en ze raakten bevriend. Hagen besloot Behrs verhaal in zijn boek op te nemen om ook de Duitse kant te belichten. Deze nieuwe editie van ‘Arnhem Lift’ verscheen bij uitgeverij Leo Cooper in Londen. De prijs in Engelse ponden is 13,95.

‘Arnhem, A Tragedy of Errors’
Ter gelegenheid van de 50e herdenking van de Slag om Arnhem verscheen afgelopen september het boek ‘Arnhem, A Tragedy of Errors’, geschreven door Peter Harclerode. In dit boek geeft de auteur een objectieve analyse van operatie Market Garden, waarbij hij naast bestaande publicaties veelvuldig gebruik heeft gemaakt van de originele bronnen, zoals de ‘War Diaries’ uit het Public Record Office in Londen. Op systematische wijze beschrijft hij de voorbereidingen voor deze reusachtige grond- en luchtoperatie, en toont hij aan waar de belangrijkste inschattingsfouten werden gemaakt. Een van de interessante aspekten waar Harclerode op ingaat, is de rol die de onder de codenaam ‘Ultra’ ontcijferde Duitse codeberichten hebben gespeeld. Door de in Bletchley Park bij Londen ontcijferde berichten was het geallieerde opperbevel precies op de hoogte van de Duitse troepenverplaatsingen en dus ook van de bewegingen en sterkte van de 9e en de 10e SS Pantserdivisies in de regio Arnhem. De auteur heeft al deze ‘Ultra’ berichten voor zijn boek geraadpleegd. In de hoofdstukken over het verloop van de strijd worden de operaties van de luchtlandingsdivisies, van 30 Corps en van de Duitse eenheden om de beurt op de voet gevolgd. Vooral zijn analyse van de operaties van 30 Corps resulteert in een interessant en genuanceerd beeld van de oorzaken van de vertragingen in de opmars van dit Corps. ‘Arnhem, A Tragedy of Errors’ werd gepubliceerd door de Britse uitgeverij Arms and Armour Press in Londen en is geïllustreerd met foto’s en kaarten. De prijs in Engelse ponden is 16,99.

‘Nothing Is Impossible’
Onder deze titel verscheen begin september 1994 een boek dat werd geschreven door de ex-gliderpiloot Victor (Dusty) Miller. Hij beschrijft hierin zijn belevenissen tijdens de luchtlandings-operaties op Sicilië in 1943, bij Arnhem in 1944 en tijdens de ‘Rhine- crossing’ in 1945. Zijn verhaal is gebaseerd op dag- boek-aantekeningen die hij vanaf het begin van zijn militaire dienst maakte. Na zijn demobilisatie in 1946 werkte hij zijn aantekeningen uit. Nu, vijftig jaar na ‘Arnhem’, heeft hij samen met zijn zoon het manuscript bewerkt en gepubliceerd. Het resultaat is een zeer interessant en lezenswaardig boek. Van de 276 pagina’s zijn er bijna 130 gewijd aan Millers lotgevallen tijdens de Slag om Arnhem. Het grootste deel van de strijd bracht hij door op het terrein rond het Britse hoofdkwartier, Hotel Hartenstein. Hij beschrijft zeer gedetailleerd wat hij die dagen meemaakte. Op een indringende manier weet hij de sfeer tijdens de patrouilles, de beschietingen en de gevechten rond Hartenstein weer te geven. Op een kaart van het gebied is aangegeven waar de verschillende gebeurtenissen zich afspelen. Miller behoorde tot de gelukkigen die in de nacht van 25 op 26 september 1944 over de Rijn konden ontsnappen en ook deze episode wordt uitgebreid in het boek behandeld. Op 17 september jl. was Victor Miller, samen met zijn zoon, in het Airborne Museum om daar zelf de eerste exemplaren van zijn boek te signeren en aan belangstellenden te verkopen.
‘Nothing is Impossible’ is geïllustreerd met foto’ en kaarten. Het boek werd uitgegeven door Spellmount, Staplehurst, United Kingdom (ISBN 1-873376-30-8). De prijs in Engelse ponden bedraagt 18,95. In het Airborne Museum ‘Hartenstein’ is het verkrijgbaar voor de prijs van ƒ 56,-.

‘Without Tradition, 2 Para 1941-1945’
Het 2nd Parachute Battalion is ongetwijfeld het meest bekend geworden als het bataljon dat in september 1944 onder bevel van luitenant-kolonel John Frost de Rijnbrug in Arnhem tegen een grote Duitse over1macht verdedigde. De geschiedenis van dit bataljon beslaat echter meer dan ‘Arnhem’, en deze is onlangs samengevat door Robert Peatling in het boek ‘Without Tradition, 2 Para 1941-1945’.
Het bataljon werd opgericht in 1941. Vrijwilligers afkomstig uit verschillende regimenten van het toenmalige Britse leger meldden zich aan voor dienst in een van deze nieuwe luchtlandingseenheden. Deze eenheden hadden nog geen enkele militaire traditie, vandaar de titel van het boek ‘Without Tradition’. De eerste belangrijke operatie waarbij dit bataljon na een intensieve trainingsperiode was betrokken, was de raid op Bruneval in februari 1942. De C-compag1nie, onder commando van majoor John Frost, wist op succesvolle wijze delen van een Duitse Würzburg radar te veroveren, zodat deze in Engeland kon worden bestudeerd.
In oktober 1942 kreeg Frost het bevel over het gehele bataljon en dit zou hij houden tot en met ‘Arnhem’. Het bataljon nam van november 1942 tot juli 1943 deel aan operaties in Noord-Afrika, waarna het op 13 juli 1943 werd ingezet op Sicilië en vervolgens in Italië. Begin december keerde het 2nd Para Battalion terug naar Engeland om zich voor te bereiden op de invasie van Europa. Op 17 september 1944 vertrok het bataljon met 31 officieren en 487 ‘other ranks’ naar Arnhem. Wanneer na de evacuatie op 25 september in Nijmegen de balans
wordt opgemaakt, blijken er nog maar 17 man over te zijn.
In het boek wordt de geschiedenis van het 2nd Para Battalion verteld met behulp van officiële verslagen, maar vooral ook door middel van een groot aantal persoonlijke verhalen van veteranen. De prijs van het boek bedraagt in Engelse ponden 16.95. In Engeland kan het boek rechtstreeks bij de auteur worden besteld: Robert Peatling, 36 Park Lane, Wimborne Minster, Dorset BH21 1LD. In Nederland is het boek verkrijgbaar bij mevrouw Pelster in Oosterbeek, telefoon 085-333479. Via haar kost het boek, inclusief verzendkosten, ƒ 50,-.

‘Sprong in de afgrond’
Zo luidt de titel van het boek dat de Nederlandse journalist Harry van Wijnen heeft geschreven over het mislukken van Operatie Market Garden. Van Wijnen heeft na een literatuurstudie de belangrijkste oorza- ken van de mislukte Operatie Market Garden nog eens op een rij gezet. Het boek is in een vlotte stijl geschreven, maar bij zijn analyse van de historische feiten maakt de auteur zich nogal eens schuldig aan ‘goedkope’ generalisaties. Zijn beoordelingen van personen en situaties zijn vaak erg zwart/wit. Vooral veldmaarschalk

Montgomery, maar ook generaal Urquhart, moet het ontgelden. Dat de auteur zelf ook niet onfeilbaar is, blijkt uit een aantal storende fouten die op verschillende plaatsen in het boek voorkomen. Zo worden brigades, landingsterreinen en -data op een hinderlijke wijze door elkaar gehaald. Hoewel het boek een redelijk overzicht geeft, is het beslist niet zo dat in deze publikatie ‘deze tragedie in een verrassend nieuw licht komt te staan’, zoals de tekst op de achterkant ons moet doen geloven. ‘Sprong in de Afgrond’, dat verscheen bij Uitgeverij Balans, telt 161 bladzijden en is geïllustreerd met foto’s. De prijs van dit alleen in het Nederlands verkrijgbare boek bedraagt ƒ 27,50.

Een overzicht van 50 jaar herdenken
Van begin september tot half oktober jl. organiseerde het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem een bijzondere tentoonstelling met de titel ‘Van oorlogsherinnering naar monument, 50 jaar herdenken van de Slag om Arnhem’. De expositie werd op 1 september geopend door Dr. L. de Jong, voormalig directeur van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, en de geschiedschrijver van ‘Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog’. Bij de tentoonstelling verscheen een boek getiteld ‘Don’t forget us; we shall nol forget you’ door J.O. van der Heijden. In dit tweetalige boek (Nederlands/- Engels) worden een overzicht en een analyse gegeven van 50 jaar herdenken.
Het boek is geïllustreerd met foto’s en uitgegeven door het Openluchtmuseum.

Nieuwe catalogus van boeken over de Slag om Arnhem
In 1975 stelde Dr. P.G. Aalbers, wetenschappelijk medewerker van de Bibliotheek Arnhem, een bibliografie samen van boeken over de Slag om Arnhem. In 1978 verscheen daarop een supplement. De bibliotheek is in het bezit van een grote verzameling literatuur over operatie Market Garden, die momenteel ca. 1.500 titels bevat. In het kader van de vijftigste herdenking van deze operatie heeft de bibliotheek een catalogus uitgegeven van deze collectie. Een verschil met de eerder genoemde bibliografie van Aalbers is dat waar deze literatuur vermeldt die niet aan een bepaalde verzameling gebonden is, deze nieuwe catalogus alleen titels bevat die de Bibliotheek Arnhem zelf in het bezit heeft. De catalogus, die is samengesteld door M.H. Alofs, is verkrijgbaar in de Bibliotheek Arnhem, Koningstraat 26, Arnhem. Prijs ƒ 10,-.

Fotoboek herdenking Slag om Arnhem
‘Vijftig jaar na de Slag om Arnhem’ luidt de titel van een fotoboek, waarin een overzicht wordt gegeven van de herdenkingsdagen in september 1994. Het herdenkingsboek, dat wordt uitgegeven door de Arnhemse Courant/het Gelders Dagblad, bevat een groot aantal kleurenfoto’s met teksten, en een inleiding van de hoofdredacteur van de krant, G. Dielessen. Het telt 32 pagina’s en kost ƒ 15,-. De opbrengst van dit fotoboek komt geheel ten goede aan de oprichting van een gedenkteken voor de evacuatie van Arnhem in september 1944 (zie elders in deze Nieuwsbrief). Het boek ‘Vijftig jaar na de Slag om Arnhem’ is te koop bij alle kantoren van de Arnhemse Courant, het Gelders Dagblad, de Apeldoornse Courant, het Deventer Dagblad en het Overijssels Dagblad.

Video-documentaire ‘We’ll See You In September’
In de vorige nieuwsbrief maakten we reeds melding van de voorbereidingen voor de produktie van een video-documentaire over de 50ste herdenking van de Slag om Arnhem. Deze documentaire, die werd geproduceerd door Bal Bedrijfsvideo uit Ooster-beek, is kortgeleden gereed gekomen en is nu verkrijgbaar.
‘We’ll See You In September’ geeft een impressie van de verschillende herdenkingsbijeenkomsten tijdens de 50e herdenking. Zo wordt o.a. verslag gedaan van de Stille Tocht en de kranslegging in Arnhem, de dropping van Britse parachutisten boven de Ginkelse Heide, de kranslegging bij de monumenten in Oosterbeek en Driel, het eredefilé in Arnhem en het hoogtepunt, de herdenkingsdienst op de Airborne begraafplaats in Oosterbeek. Daarnaast bevat de film veel authentieke beelden, gemaakt door Britse en Duitse filmers en door amateurs in september 1944, beelden van de bevrijding van Arnhem in 1945 en oude bioscoopjournaals van de eerste herdenkingsbijeenkomsten vlak na de oorlog. Het geheel wordt afgewisseld met interviews met oudstrijders en burgers die de strijd van zeer nabij meemaakten.
Van de film, die 82 minuten duurt, zijn twee versies gemaakt, een Nederlandse en een Engelse. Tijdens een feestelijke bijeenkomst in het Airborne Museum op 17 oktober, bood Joop Bal de eerste exemplaren van de videofilm aan aan de burgemeesters van Arnhem, Renkum, Ede en Heteren, respectievelijk Mr. P. Schollen, drs. J.W.A.M. Vertinden, Mr. W. Blanken en mevrouw A.E. Verstand. De videoband is te bestellen door overmaking van ƒ 60,- (ƒ 55,- + ƒ 5,- verzendkosten) op bankrekening 3850.31.491 t.n.v. Bal Bedrijfsvideo in Oosterbeek (giro van de bank 823297) onder vermelding van ‘1994’. Inlichtingen bij Bal Bedrijfsvideo, Rozensteeg 1, 6862 DH te Oosterbeek, telefoon 085-340719. De videoband is ook verkrijgbaar in het Airborne Museum.

Videoband voor de scholen
De Vereniging Vrienden van het Airborne Museum heeft dankzij sponsorgeld van de R.Z.R. Zorgverzekeraar uit Doorwerth aan alle scholen die hebben deelgenomen aan de bloemenlegging op de Airborne Begraafplaats een exemplaar van de videoband ‘We’11 See You In September’ kunnen geven. De Vereniging Vrienden zorgt ieder jaar voor een passend geschenk aan de deelnemende leerlingen. Dit jaar ontvingen zij het door de Vereniging uitgegeven boekje ‘De Tommies Komen’. Dankzij de aan de scholen uitgereikte videoband kan de jeugd nu en in de toekomst kennis nemen van hetgeen in september 1944 in deze streek plaats vond en hoe deze gebeurtenissen hebben geleid tot de jaarlijkse herdenkingen.

Airborne Museum krijgt documenten uit het ‘Ryan Archief’
Alle documenten, dagboeken, interviews, etc., die Cornelius Ryan gedurende de jaren dat hij werkte aan zijn boeken ‘The Longest Day’, ‘The Last Battle’ en ‘A Bridge Too Far’ heeft verzameld, zijn na zijn overlijden in 1974 door zijn weduwe overgedragen aan Ohio University in de Verenigde Staten. Daar kunnen ze voor historisch onderzoek worden geraadpleegd. Uit dit archief wordt nu een groot aantal kopieën van rapporten en interviews over de Slag om Arnhem ter beschikking gesteld van het Airborne Museum in Oosterbeek. Tijdens een informele bijeenkomst op 8 september jl. boden Doug McCabe en Adrie H. Nab, respectievelijk archivaris en ‘Vice President for University Relations’ van Ohio University, een kleine selectie uit het Ryan Archief aan om in het museum tentoon te stellen. De rest van de documenten zal spoedig volgen.

Regimentsvlaggen wapperden voor het Airborne Museum
Gedurende de herdenkingsdagen in september jl. wapperden aan de masten voor het Airborne Museum in Oosterbeek vlaggen van een groot aantal eenheden die 50 jaar eerder hadden deelgenomen aan de Slag om Arnhem. Dankzij het initiatief en het doorzettingsvermogen van ons lid Don Jacobs, medewerker van het museum, werden vanuit musea en kazernes in het Verenigd Koninkrijk 16 dundoeken overgebracht naar Nederland. Jaap en Bart van Genderen, eveneens Vrienden, zorgden er elke ochtend en avond voor dat de vlaggen werden opgehangen en neergehaald, terwijl hun moeder iedere avond druk was met uithangen en drogen. Piet Spronk en Cees Wichart, in dienst van de gemeente Renkum, verleenden de nodige hand- en spandiensten.

Herdenkingsenvelop
De Stichting Airborne Museum heeft dit jaar voor de 17e keer haar jaarlijkse herdenkingsenvelop uitgegeven. Voor deze envelop is een speciale tekening gemaakt door de Arnhemse tekenaar Ben Speijdel. Verschillende aspecten van de Slag om Arnhem zijn erop afgebeeld.
Als postzegel is gekozen voor de zegel van 90 cent, die is uitgekomen ter gelegenheid van de 50e herdenking van Operatie Market Garden. De zegel is voorzien van een speciaal stempel, gedateerd 17 september 1994. De envelopen zijn genummerd van 1 tot 1000. Ze zijn verkrijgbaar in het Airborne Museum en kosten ƒ 5,- per stuk. Met de uitgifte van deze 17e herdenkingsenvelop wordt de serie beëindigd.

Kunst-affiche Airborne herdenking
In het kader van de herdenking in september kregen alle veteranen een speciale Airborne-af fiche aangeboden namens het gemeentebestuur van Renkum. Dit kunst-affiche is gemaakt door de Oosterbeekse fotograaf Henk Gerritsen. Ook andere belangstellenden kunnen in het bezit komen van deze fraaie affiche. Het is voor slechts ƒ 5,- te koop bij de Afdeling Voorlichting van het gemeentehuis in Oosterbeek, het Airborne Museum, en de WV-kantoren in Oosterbeek en Arnhem.

Uitgaven van de Stichting Airborne Herdenkingen nog verkrijgbaar
Ter gelegenheid van de 50e herdenking van de Slag om Arnhem verscheen eind augustus een jubileumboekje, getiteld ‘De Slag om Arnhem 1944-1994′ In deze uitgave van de Stichting Airborne Herdenkingen staan naast het officiële programma van de herdenkingen drie artikelen.
Het eerste geeft een overzicht van de strijd in september 1944, het tweede handelt over het ontstaan en de ontwikkeling van de Airborne herdenkingen en het derde beval een overweging over de toekomst van de herdenkingen.
Het boekje, dat verscheen in het Nederlands, Engels en Pools, telt 52 pagina’s en is geïllustreerd met foto’s waarvan een aantal niet eerder is gepubliceerd. Veteranen van de Slag om Arnhem kregen het afgelopen september gratis uitgereikt.
Van het boekje is nog een aantal exemplaren beschikbaar voor belangstellenden. Het kan besteld worden door overmaking van ƒ 7,50 (kostenbijdrage + verzendkosten) op postgiro-rekening 4403641 t.n.v. de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum, onder vermelding van ‘jubileumboekje’.

In het kader van het grote scholen-programma verscheen in april 1994 het boek ‘Een Brug naar de Toekomst’, door Jan Durk Tuinier. Het is een lesboek voor de jeugd, met als doel ‘om een brug te bouwen van het verleden naar de toekomst’. Het bevat diverse verhalen, gedichten en de tekst van het herdenkings- lied. Het telt 125 pagina’s en is geïllustreerd met ca. 30 foto’s. Dit boek kan besteld worden door overmaking van ƒ 17,50 op bovengenoemd gironummer, onder vermelding van ‘jeugdboek’. Bij gelijktijdige bestelling van 1. en 2. bedraagt de prijs slechts ƒ 20,-.

Eveneens voor het scholen-programma werd een kleuren-poster (zeefdruk) uitgegeven, waarop symbolisch het nieuwe herdenken wordt uitgebeeld. Deze poster kan worden besteld door overmaking van ƒ 17,50 op eerder genoemd gironummer, onder vermelding van ‘poster’.
Market Garden-bijlage van ‘de Gelderlander’ Bij de afdeling Voorlichting in het gemeentehuis te Oosterbeek zijn nog gratis exemplaren verkrijgbaar van de speciale editie van dagblad de Gelderlander over Operatie Market Garden.

De voorraad van de Engelse versie ‘The never ending story’ is beperkt, maar van de Nederlandse editie ‘Het verhaal van toen en nu’, zijn nog voldoende exemplaren beschikbaar.

‘Arnhem, a musical tribute’
In september werd onder bovengenoemde titel een CD op de markt gebracht met daarop muziek en zang van Max Bygraves, de kinderen van de Pieter Breughel School uit Arnhem, ‘The Les Reed Orchestra’ en de band van het Parachute Regiment. De CD kost ƒ 15,-; een casettebandje met dezelfde muziek is ook verkrijgbaar en kost ƒ 10,-. De opbrengst van de verkoop wordt geschonken aan het ‘Airborne Forces Appeal’ in Aldershot. De CD en het bandje zijn o.a. te koop bij het Airborne Museum, bij de afdeling Voorlichting van het gemeentehuis in Oosterbeek en bij Boekhandel Meijer en Siegers in Oosterbeek.

Souvenir-verkoop bereikte recordhoogte
De enorme publieke belangstelling voor de 50e herdenking van de Slag om Arnhem heeft ook geleid tot een grote omzet in de souvenir-verkoop. Niet alleen in de winkel van het Airborne Museum en in de ver- koopstand van de tentoonstelling in V & D in Arnhem werd erg veel verkocht, maar ook in de stands die bij verschillende gelegenheden waren ingericht, werden overuren gemaakt. Wat betreft onze vereniging moet daarbij in het bijzonder onze secretaresse Mieke de Langen worden genoemd. Samen met haar trouwe collega Riet Sandbrink stond zij die weken ondanks het slechte weer met haar ver- koopstand op allerlei bijeenkomsten. Uiteindelijk zorgden zij in die periode voor een omzet van meer dan 25.000 gulden!

Grote gift van 7 KOSB
In het kader van de actie voor de renovatie van het Airborne Museum zamelde Company Sergeant-Major Jimmie Swanston het afgelopen jaar geld bijeen onder de veteranen van het 7th (Galloway) Battahon The King’s Own Scottish Borderers. Velen gaven gehoor
aan zijn oproep en op vrijdagmiddag 16 september jl. kon een delegatie een cheque van 1200 pond (!) overhandigen aan het stichtingsbestuur. Na een klinkende speech van CSM Swanston dankte de heer Groene weg namens het bestuur. Hij gaf te kennen zijn mening over de spreekwoordelijke Schotse zuinigheid te hebben moeten veranderen omdat zo weinigen zoveel geld bijeen gebracht hadden.

Herdenkingszuilen op markante punten uit de Slag om Arnhem
Al vele jaren is in Oosterbeek een aantal markante punten uit de Slag om Arnhem gemarkeerd met herdenkingszuilen. In het kader van de 50e herdenking heeft de dienst Cultuur, Educatie en Sport (CES) van de gemeente Arnhem in samenwerking met de VW in begin september vijf herdenkingszuilen geplaatst op lokaties die tijdens de slag een belangrijke rol hebben gespeeld. De stenen zuilen zijn qua model en uitvoering, dankzij de medewerking van de sector Ruimte van de gemeente Renkum – de ‘copyright- houder’, een exacte kopie van de Oosterbeekse. Zij zijn geplaatst op de Boterdijk, voor het St. Elisabeths Gasthuis, bij het Gemeentemuseum, bij de oprit van de John Frostbrug en op de plek waar de Van Limburg Stirumschool heeft gestaan.

Generaal Sir John Hackett schenkt bijzonder souvenir
Gedurende de periode dat Sir John Hackett was ondergedoken bij de familie de Nooij in Ede, had hij een vals persoonsbewijs onder de Nederlandse naam ‘Johan van Dalen’. Hij droeg in die dagen een speldje met de letters ‘S.H.’ (slecht horend). In geval hij door de Duitsers werd aangehouden, kon hij net doen of hij ze niet verstond en hoefde hij dus ook niet te antwoorden.
Tijdens de afgelopen herdenking heeft Sir John Flackett dit bijzondere speldje overgedragen aan het Airborne Museum ‘Hartenstein’.

Medaillesets
De afgelopen tijd heeft het Airborne Museum van verschillende personen medaillesets ontvangen. In deze en de volgende nieuwsbrief geven we hiervan een overzicht.
1. Dr. M.C.J. Pilaar, voormalig chirurg in Apeldoorn: Kings Medal for Courage in the Cause of Freedom. De heer Pilaar overleed op 8 september 1965.
2. Flight Engineer Malcolm Mitchell, RAF: 1939/45 Star, France and Germany Star, War Medal with Mentioned in Despatches, General Service Medal with clasp Palestine 1945-1948.
3. Lt. PJ. Brazier, Glider Pilot Regiment: 1939/45 Star, Italy Star, France and Germany Star, Defence Medal, War Medal with Mentioned in Despatches.
4. L/Cpl T. Mc Ewan, ‘D’ Coy lOth Parachute Bat- talion: 1939/45 Star, Africa Star with clasp 8th Army, Italy Star, France and Germany Star, Defence Medal, War Medal.

Veteraan schenkt eik aan de gemeente Renkum
Voor het eerst na 50 jaar was de nu 74-jarige veteraan Mr. Les Seviour uit Chippenham, Engeland, in het gebied waar in september 1944 werd gevochten. Als geschenk voor de gemeente Renkum had hij een jonge eikeboom meegenomen. Na overleg werd besloten de eik te planten in het Park Hartenstein, vlakbij het hertenkamp, hetgeen op 21 september 1994 geschiedde.

Pegasus Wandeltocht trok record aantal deelnemers
De 11e Pegasus Wandeltocht, die dit jaar op zaterdag 22 oktober werd gelopen, trok bijna 2500 deelnemers. Vorig jaar waren dit er bijna 1750. De tocht, die start bij café Floor in Lunteren, houdt de herinnering levend aan de operaties Pegasus 1 en II. Tijdens operatie Pegasus I op 22 oktober 1944 werden bijna 150 militairen die na de Slag om Arnhem op de Veluwe waren ondergedoken, met behulp van het toenmalige verzet over de Rijn naar bevrijd gebied gebracht. Nog geen maand later volgde operatie Pegasus II, maar deze mislukte. Van de 120 man die toen de Rijn probeerden te bereiken, haalden uiteindelijk maar acht de overkant. Volgend jaar vindt de Pegasus Wandeltocht plaats op zaterdag 28 oktober.

Monument ter herinnering aan de evacuatie van Arnhem
Zoals bekend, werden Arnhem en een aantal omliggende plaatsen direct na de verloren slag op last van de Duitsers ontruimd. Alleen al vanuit Arnhem werden meer dan 95.000 mensen verdreven. Na april 1945 konden ze naar de totaal geplunderde stad terugkeren. Tussen 17 augustus en 23 oktober was in het Bezoekerscentrum De Watermolen in Park Sonsbeek in Arnhem een tentoonstelling ingericht over de evacuatie. Deze expositie trok zeer veel bezoekers en al spoedig werd het idee geopperd om een monument op te richten ter herinnering aan deze voor Arnhem en omgeving zo ingrijpende evacuatie-periode. Het is de bedoeling dat het nieuwe monument voor de evacués op of rond 14 april 1995, precies vijftig jaar na de bevrijding van Arnhem, zal worden onthuld. Het komt waarschijnlijk te staan bij de ingang van het park Sonsbeek, aan de Apeldoornseweg. Voor bijdragen aan het nieuwe monument is een postgironummer beschikbaar: 911.900 van de Arnhemse Courant/Gelders Dagblad. Gaarne vermelden ‘monument evacuatie’.

Huis draagt weer de historische naam ‘Monty’
Tijdens de strijd om Oosterbeek in september 1944 schuilde de familie Kardol in de kelder van hun huis aan de Paasberg no. 17.
De Britse soldaten die in en rond het huis vochten, vertelden dat het Tweede Leger onder veldmaarschalk Montgomery, ‘Monty’ genoemd, de luchtlandingstroepen bij Arnhem zou komen ontzetten. Hoewel deze operatie uiteindelijk mislukte, maakte de naam ‘Monty’ zo’n indruk op de heer Kardol Sr. dat hij zijn huis na de bevrijding voorzag van een bord met deze naam. Toen het huis in de zeventiger jaren werd verbouwd, verdween het houten naambord echter van de gevel. Nu, vijftig jaar na de Slag om Arnhem, heeft de heer Han Kardol, zoon van de oorspronkelijke eigenaar, het originele naambord in ere hersteld en prijkt de naam ‘Monty’ opnieuw op de gevel van het huis aan de Paasberg.

Download