VVAM Nieuwsbrief 74 – Mei- 1999

Nieuwsbrief No. 74, mei 1999
Redactie:
Drs. R.P.G.A. Voskuil
C. van Roekel
G.H. Maassen jr. (026) 334 01 42

Bij de opening van de expositie ‘Ontsnapping over de Rijn’ in hel Airborne Museum ‘Hartenstein’ op 16 april 1999, waren ook Job en Maarten van den Bent aanwezig. Zij waren in hef najaar van 1944 nauw betrokken bij de organisatie van de Pegasus operaties. Hier ontvangen zij i’an museumstichtingsvoorzitter J.W.A.M. Vertinden (tweede van rechts) een exemplaar van het boekje ‘Ontsnapping over de Rijn’. Rechts de heer Wi/bo Boersma, de organisator van de expositie.
(foto: Berry de Reus)

Van uw nieuwe voorzitter
In de bestuursvergadering van 16 april jl. zijn de functies in ons bestuur opnieuw verdeeld. Het vertrek van Jan Smits, onze voorzitter, en de komst van Cees van den Bosch als nieuw bestuurslid, maakten dit wenselijk.
Het bestuur ziet er nu als volgt uit. Voorzitter: Chris van Roekel, secretaresse: Mieke de Langen, penning-meester: Erik van der Meiden, en de ‘gewone’ bestuursleden Eugène Wijnhoud (evenementen), Robert Voskuil (redaktie Nieuwsbrief), Wim de Ruijter (fotowerk), en Cees van den Bosch (publicaties).
Mij is dus de eer te beurt gevallen uw vereniging in de komende tijd te leiden. Ik zal dit met plezier en enthousiasme doen gedurende een periode van vier jaar, of korter indien noodzakelijk. Deze wens heb ik zowel in ons bestuur als in de jaarvergadering van
10 april jl. kenbaar gemaakt. Ik doe dit werk voor mijn plezier, en zolang dit mogelijk is en mijn gezondheid het toelaat, kunt u op mij rekenen. Het is mijn bedoeling u in iedere nieuwsbrief op de hoogte te houden van onze ervaringen en plannen.
(C. van Roekel)

Jan Smits 17 jaar voorzitter
Vanaf 20 maart 1982 was Jan Smits onze voorzitter. Zijn rust, weloverwogen oordeel, vriendelijkheid en betrokkenheid zijn van doorslaggevende betekenis geweest voor de sterke groei die onze vereniging heeft doorgemaakt. Van een clubje enthousiastelingen zijn we ontwikkeld naar een actieve vereniging met 1200 leden, in binnen- en buitenland. Daarvoor zijn we Jan veel dank verschuldigd.
Nadat hij, geplaagd door gezondheidsklachten, te kennen had gegeven zijn functie neer te leggen, is tijdens de afgelopen jaarvergadering het voorstel aangenomen hem te benoemen tot erelid. Vanwege Jans gezondheid was het niet mogelijk hem tijdens die ledenbijeenkomst of de boottocht als zodanig te huldigen. Robert Voskuil, Wim de Ruijter en ondergetekende hebben hem thuis opgezocht, en hem de eer¬volle benoeming meegedeeld.
In de volgende Nieuwsbrief zullen wij hierover berichten.
(C. van Roekel)

Cees van den Bosch nieuw bestuurslid
Tijdens de Algemene Ledenvergadering van 10 april jl. is ons lid Cees van den Bosch (51) uit Arnhem toegetreden tot het bestuur van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum. Hij zal o.a. het bestuur in de Commissie Publicaties vertegenwoordigen.
De bloemleggingen op de Airborne Begraafplaats waaraan hij deelnam tijdens zijn schooltijd in Oosterbeek, waren voor hem het begin van zijn belangstelling voor de Slag om Arnhem.
Vooral de rol van de Royal Air Force heeft zijn

interesse. Daarbij gaat het hem niet alleen om de vliegtuigbemanningen, maar vooral ook om de inzet van de Air Despatchers van het Royal Army Service Corps (RASC), die de voorraden tijdens de ‘supply missions’ moesten afwerpen.
Als Nederlands lid van de British Air Despatch Association is hij niet alleen geïnteresseerd in de geschiedenis van de RASC, maar ook het hedendaagse Royal Logistic Corps boeit hem zeer.
Op de voorpagina van de vorige nieuwsbrief stond een foto van Cees van den Bosch bij de onthulling van een monumentje voor een op 23 september’ 1944 tus¬sen Arnhem en Ede neergekomen Stirling bevoorradingsvliegtuig.

Ontsnapping over de Rijn
Op vrijdag 16 april 1999 opende de Commissaris der Koningin in Gelderland, de heer J. Kamminga, in het Airborne Museum ‘Hartenstein’ de expositie ‘Ontsnapping over de Rijn’. Deze tentoonstelling geeft een beeld van de operatie Pegasus 1 in de nacht van 22 op 23 oktober 1944. Tijdens Pegasus I wisten 138 geallieerde militairen die na de Slag om Arnhem op de Veluwe waren achtergebleven, over de Rijn naar het bevrijde deel van Nederland te ontsnappen. Helaas werd operatie Pegasus II, waarbij opnieuw werd getracht een groep militairen over de Rijn te krijgen, een mislukking
Over dit onderwerp zijn wel veel verhalen bekend, maar er zijn weinig foto’s en voorwerpen bewaard gebleven. Voor de tentoonstelling is dan ook gekozen voor het uitbeelden van enkele belangrijke scènes uit die periode. Allereerst een diorama waarin we het transport van gedropte containers zien. Daarin zaten uniformen en wapens voor de ondergedoken militairen. De deelnemers aan de ontsnappingstocht moes¬ten immers als militair herkenbaar zijn.
Een tweede diorama toont een bespreking van enkele stafofficieren in een huis van een burger op de Veluwe. De operatie stond weliswaar onder Britse militaire leiding, maar de hulp van het Veluwse Verzet was onontbeerlijk.
Het derde diorama brengt de Crossing over de Rijn in beeld. Daarbij is gebruik gemaakt van lichteffecten en geluid om het geheel zo realistisch mogelijk te laten lijken.
Alle diorama’s zijn gebouwd door de vrijwilligers Jaap Jansen, Theo Diepenbroek en Barry Tijssen, op aanwijzingen van Roland Boekhorst.
Bij de dokumenten op de expositie zijn een paar opmerkelijke stukken. Zo ligt er een unieke Duitse evacuatie-order voor de bevolking van het dorp Bennekom uit oktober 1944, en het vermoedelijk enig overgebleven exemplaar van het ondergrondse blad ‘News of the Underworld’, dat in Brammen werd uitgegeven door majoor Tony Hibbert. Ook hangt er een Engelse krant van 20 november 1944, waarin verslag wordt gedaan van operatie Pegasus 1.
Bal Bcdrijfsvideo en Berry de Reus hebben een video bij de expositie vervaardigd. Tevens verscheen er een uitgebreide herdruk van het boekje ‘Dutch Courage and Pegasus’ (zie hieronder).
Twee studenten van de PABO hebben als eindexamen-opdracht een aanvulling gemaakt op hel bestaande scholenproject.
De tentoonstelling ‘Ontsnapping over de Rijn’ is tot 31 oktober te zien in het Airborne Museum.
(W. Boersma)

Drie vrijwilligers aan het werk voor de expositie ‘Ontsnapping over de Rijn’. V.l.n.r. Barry Tijssen, die helaas op 17 februari 1999 overleed, Jaap Jansen en Theo Diepenbroek.
(foto: Roland Boekhorst)

Boekje over Pegasus I en II
Ter gelegenheid van de expositie ‘Ontsnapping over de Rijn’ in het Airborne Museum, is een herdruk ver¬schenen van de herinneringen van majoor Digby Tatham Warler. De oorspronkelijke uitgave verscheen in de Engelse taal in 1991 onder de titel ‘Dutch Courage and Pegasus’. Door de zeer beperkte oplage was dit boekje binnen korte tijd uitverkocht.
Van de nieuwe, uitgebreide uitgave, die werd samengesteld door Robert Sigmond en Cees van den Bosch, verschenen zowel een Nederlandse editie (‘Ontsnapping over de Rijn’) als een Engelse editie (‘Escape across the Rhine’).
Het verhaal van Tatham Warter begint op 21 september 1944, wanneer hij, nadat de strijd bij de brug in Arnhem voorbij is, krijgsgevangen wordt gemaakt. Hij weet al snel te ontsnappen, en wordt in de daarop volgende weken door het Edese Verzet verzet verborgen gehouden. In die periode worden de plannen voor operatie Pegasus I gemaakt. De auteur geeft daarvan een gedetailleerd beeld, evenals van zijn leven als onderduiker. Operatie Pegasus 1 wordt een groot succes, en Tatham Warter beschrijft op aanschouwelijke wijze het verloop van deze massale ontsnapping over de Rijn.
Naast het persoonlijke verhaal van Tatham Warter hebben de samenstellers in het boekje een aantal kor¬te, algemene hoofdstukken opgenomen over operatie Pegasus I en II, en over de Pegasus Wandeltocht die sinds 1984 ieder jaar wordt georganiseerd.
‘Ontsnapping over de Rijn’ is geïllustreerd met foto’s (waaronder een luchtfoto van de oversteekplaats) en een kaartje. Deze keurig verzorgde uitgave telt 44 pagina s, en is verkrijgbaar in het Airborne Museum. Prijs: ƒ 7,50.

In Memoriam Barry Tijssen
Op 17 februari jl. overleed op 65-jarige leeftijd de heer Barry Tijssen uit Oosterbeek. Barry was een van de vrijwilligers in het Airborne Museum. De afgelopen vier jaar heeft hij zowel bij de kassa als in de winkel gewerkt. Bij de opbouw van de verschillende exposities was hij een van de technische mensen, die achter de schermen veel werk verrichtten. Nooit werd tevergeefs een beroep op hem gedaan. Wij hebben Barry leren waarderen als een geliefd en collegiaal mede¬werker. Op 22 februari is hij onder grote belangstelling in Oosterbeek begraven.
(W. Boersma)

De battledress van generaal Sir John Hackett, die nu, samen met andere persoonlijke bezittingen, in het Airborne Museum ‘Hartenstein’ wordt tentoongesteld.
(foto: Berry de Reus)

Nieuwe vitrine gewijd aan Sir John Hackett
In het Airborne Museum is een vitrine geplaatst met voorwerpen die betrekking hebben op generaal Sir John Hackett, tijdens de Slag om Arnhem commandant van de 4e Parachutisten Brigade. Al bij zijn leven schonk generaal Hackett diverse voorwerpen aan het Airborne Museum. Na zijn overlijden besloot Lady Hackett dat ook zijn uniform en verschillende andere voorwerpen in het Oosterbeekse museum thuis horen. In de nieuwe vitrine zijn nu onder meer tentoongesteld de battledress en de onderkleding die Hackett droeg toen hij tijdens de slag gewond werd, zijn rode baret en zijn horloge.

Vanuit de tijd dat Hackett zat ondergedoken in Ede zijn geëxposeerd een valse landbouw-Ausweis op naam van Jan van Dalen (Hacketts schuilnaam in Ede), een geborduurde lap die boven zijn bed hing in zijn onderduikadres bij de dames De Nooij, en het speldje ‘Slecht Horend’, dat Hackett droeg.
Van majoor Geoffrey Powell kreeg het museum een brief met gegevens over de slag, die werd geschreven door Hackett in Ede en die werd meegegeven met operatie Pegasus I.
(W. Boersma)

Koffiekamer geheel vernieuwd
De koffiekamer van het Airborne Museum heeft de afgelopen maanden een totale opknapbeurt gehad. Het in de zeventiger jaren aangebrachte verlaagde plafond werd eruit gesloopt, evenals de lelijke betimmering van triplexplalen langs de muren. Daarachter kwam tot ieders verrassing de originele houten lambrisering tevoorschijn. Waar deze, vermoedelijk door het oorlogsgeweld, was verdwenen, is die door de aannemer bijgemaakt. Het grijze linoleum is vervangen door een prachtige houten vloer. De klassieke sfeer wordt nog versterkt door fraaie gordijnen en een Italiaanse, handgemaakte kroonluchter. Aan de muren hangen foto’s van Huize Hartenstein rond de eeuwwisseling.
Het restauratieproject stond onder leiding van Wil van Breeschoten, Adriana van Beintema en Henk van de Brand. Zij kunnen trots zijn op het prachtige resultaat, dat iedereen maar eens met eigen ogen moet bekijken!

‘A Tour of the Arnhem Battlefields’
Onder bovenstaande titel verscheen kortgeleden een nieuw boek over de Slag om Arnhem, dat werd geschreven door John Waddy. In september 1944 was majoor Waddy commandant van de B-compagnie van het 156e Para Bataljon.
Mede dankzij zijn encyclopedische kennis van de Slag om Arnhem, was de auteur jarenlang betrokken bij de organisatie van de battlefieldtours van het Britse Staff College. Voor deze tours werden altijd enkele veteranen uitgenodigd, die op de verschillende excursie- punten hun eigen verhaal vertelden.
Waddy heeft deze en andere verhalen nu verwerkt in een omvangrijke excursiegids. Van 46 locaties, die verspreid liggen over het voormalige slagveld, geeft hij eerst een kort overzicht van de gebeurtenissen die daar plaatsvonden. Vervolgens laat hij een aantal militairen aan het woord die op de betreffende plek daadwerkelijk aan de gevechten deelnamen. De lezer en excursieganger krijgt daardoor een uitstekend beeld van de gebeurtenissen in september 1944. Bovendien heeft hij in het boek een aantal korte, maar zeer duidelijke hoofdstukken opgenomen, met de nodige achtergrond informatie, zoals over de operatieplannen en de slagordes van de verschillende onderdelen.

Het boek is rijkelijk geïllustreerd met grond- en lucht-foto’s, en met enkele kaarten. Bij het boek hoort een grote, gedetailleerde stafkaart.
John Waddy’s ‘A Tour of the Arnhem Battlefields’ is een waardevolle aanwinst in de steeds groeiende reeks publicaties over De Slag. Iedereen die zich voor het onderwerp interesseert, zal dit na lezing kunnen beamen. Van harte aanbevolen!
Het boek werd uitgegeven bij Leo Cooper in Engeland (ISBN 0 85052 571 3). Het kost in het Verenigd Koninkrijk 12,95 Engelse Ponden. In Nederland is de publicatie o.a. verkrijgbaar in het Airborne Museum. De prijs is daar ƒ 47,50 (inclusief de grote stafkaart).

‘The Tommies are coming!’
In 1987 publiceerde de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum het dagboek van een 16-jarig Oosterbeeks meisje uit september 1944. In het boekje, dat verscheen onder de titel ‘De Tommies komen!’, beschrijft het meisje, Marie-Anne geheten, het leven in de dagen die vooraf gingen aan en die volgden op de luchtlandingen van 17 september 1944. Het verhaal speelt zich af in het Benedendorp in Oosterbeek, vlak¬bij de Oude Kerk, waar tot het eind van de slag zeer zwaar werd gevochten. Er bestaan uit de Slag om Arnhem vrijwel geen andere dagboeken van kinderen, en dat maakt deze uitgave uniek. Door het grote opmerkingsvermogen en de eenvoudige schrijfstijl van de auteur is het dagboek zowel voor kinderen als voor volwassenen zeer leesbaar en interessant.
Van Nederlandse zijde is er altijd veel belangstelling voor dit boekje geweest, en gedurende een aantal jaren werd het door de Stichting Airborne Herdenkingen cadeau gegeven aan de kinderen die deelnamen aan de bloemlegging op de Airborne Begraafplaats tijdens de grote herdenkingsdienst in september.
Van het verhaal verscheen in 1988 een Engelse editie in een oplaag van slechts honderd exemplaren, en in een gefotokopieerde vorm. Omdat die reeds jaren is uitverkocht, heeft de Vereniging nu een meer professioneel gedrukte editie uitgegeven.
‘The Tommies are coming’ is geïllustreerd met een aantal bijzondere foto’s, en telt veertig pagina’s. Het is verkrijgbaar in het Airborne Museum ‘Hartenstein’, en kost ƒ 17,50.

Commentaar op Ministory No. 61
Uit Engeland ontvingen wij van ons lid de heer F.J. Petrie M.M. het volgende commentaar op de Ministory over de Valburg Conferentie.
‘Als voormalig lid van de 43e Wessex Divisie (hoewel slechts als sergeant bij de genie) ben ik van mening dat de onevenwichtige opmerkingen over onze divisie- commandant in Ministory No. 61 niet zomaar kunnen worden geaccepteerd, zonder dat een meer positieve beschrijving van hem aan onze lezers wordt gegeven. Het beeld dat Jerzy Dyrda schetst van de militaire gestalte van generaal Thomas, past niet bij de man die
drie jaar diende tijdens de Eerste Wereldoorlog, die twee keer gewond raakte, die drie keer werd onder¬scheiden wegens dapperheid, en die ten tijde van Operatie Market Garden meer dan dertig jaar onafgebroken in het Britse leger had gediend, waarbij hij in 1941 de rang van Major-General had bereikt.
In de Ministory wordt een vergelijking gemaakt tussen het uiterlijk van generaal Sosabowski (als para¬chutist geland, versleten uniform, etc.) en dat van de keurige, bijna paradeplaats-achtige verschijning van generaal Thomas.
De indruk wordt gewekt dat het totale contrast in het uiterlijk van de twee generaals hun verschillende houding benadrukt, en in het geval van generaal Thomas, zijn gebrek aan betrokkenheid bij de taak die voor hen lag.
Generaal Thomas was een front-commandant, die aan het hoofd stond van een divisie die vanaf Normandië altijd midden in de actie had gezeten, en die aan het eind van de vijandelijkheden meer verliezen had geleden dan enige andere divisie: een totaal van 12.482 man. Hij had de reputatie van een medogenloze, doordouwende militair, die de bijnaam ‘de slager’ kreeg voor zijn veronderstelde ongevoeligheid voor de verliezen. Hij was altijd in de voorste linies te vin¬den, staande in zijn Humber pantserwagen, om een goed overzicht te krijgen van het slagveld, vandaar de stofbril om de verschoten rode band om zijn pet. Zijn actieve geest overwoog zelfs dat als de doorstoot met tanks noordelijk van Nijmegen zou vastlopen, een brigade van de Wessex Divisie aan boord zou gaan van een kleine vloot Rijnaken om vervolgens naar Arnhem te varen, ‘met 25 ponder kanonnen vastge¬maakt op de dekken’.
Geoffrey Powell schrijft in zijn boek ‘The Devil’s Birthday’ dat het plaatsen van de Poolse Parachutisten Brigade onder het bevel van de 43e Wessex Divisie, volgens sommigen wel moest resulteren in wrijving tussen de generaals Sosabowski en Thomas.
Het was bekend dat generaal Sosabowski geen gemakkelijke ondergeschikte was, en dat het moeilijk was met hem te werken, terwijl generaal Thomas door velen werd beschouwd als afstandelijk en nors. Als commandant van de 43e Wessex Divisie was de laatst-genoemde bijzonder precies, maar aan zijn bekwaamheid werd nooit getwijfeld.
Bij tenminste twee gelegenheden verving hij generaal Horrocks als commandant van het 30e Corps. Zijn militaire loopbaan bereikte een hoogtepunt toen hij als Sir Ivor Thomas werd benoemd op de post van Quarter-Master General van het Britse leger.
Misschien kan het ware karakter van generaal Thomas het best worden geïllustreerd door het vol¬gende verhaal uit het officiële verslag van de Wessex Divisie.
Toen de generaal met zijn gebruikelijke duidelijkheid aan Brigadier Essame (214e Brigade) zijn plannen voor de aanval op Bremerhaven uiteen zette, stormde de Brigade-Major binnen en meldde: ‘Sir, de BBC heeft zojuist de onvoorwaardelijke overgave van de Duitse troepen in Noordwest-Europa bekend gemaakt’. Op scherpe toon antwoordde generaal Thomas: ‘Ik ont¬vang mijn bevelen van de Corps Commander en niet van de BBC’, waarna de briefing werd voortgezet. Hij was een echte vakman’.

Download