VVAM Nieuwsbrief 72 – Oktober- 1998

Nieuwsbrief No. 72. oktober 1998
Redactie:
Drs. R.P.G.A. Voskuil
C. van Roekel
G.H. Maassen jr. (026) 334 01 42

Oosterbeek, 20 september 1998. The Reverend J.G. Morrison tijdens zijn preek op de Airborne Begraafplaats. Links van hem luitenant-kolonel H.B.M. Wonders, aalmoezenier bij de Koninklijke Luchtmacht.
(Foto Berry de Reus)

Themadag op 31 oktober a.s.
Zoals wij reeds in het maartnummer van de Nieuwsbrief aankondigden, zal de jaarlijkse themamiddag deze keer plaats vinden op zaterdag 31 oktober 1998. Lokatie: Zalencentrum Lebret aan Lebretweg 51 in Oosterbeek.
Het programma ziet er als volgt uit:
13.30 -14.00 uur: ontvangst van de leden.
14.00 – 14.45 uur: lezing door de heer Wybo Boersma, getiteld ‘Geallieerde krijgsgevangenen tijdens de Slag om Arnhem’.
14.45 – 15.15 uur: lezing door de heer Marcel Anker; getiteld ‘Het Duitse krijgsgevangenkamp Stalag XI-B in Fallingbostel’
15.15 -16.00 uur: PAUZE
16.00 – 16.45 uur: Vertoning van videofilms met inter-views met voormalige Britse krijgsgevangenen, en films die werden gemaakt bij de bevrijding van Duitse krijgsgevangenkampen in 1945.
Ca. 17.00 uur: einde themamiddag
Het thema van deze middag sluit aan op de expositie die tot en met 1 november wordt gehouden in het
Airborne Museum ‘Hartenstein’. Gedurende het weekend van de themamiddag is het dus de laatste gelegenheid om deze tentoonstelling te bezoeken!

Boot-excursie op Rijn en Waal
Volgend jaar bestaat ons museum vijftig jaar. Dit gegeven en het feit dat onze vereniging een jaar later haar twintigste verjaardag viert, zijn voor het bestuur en de excursie-commissie reden om een feestelijke boottocht te organiseren voor leden, medewerkers van het museum, familieleden en kennissen.
Deze dagtocht zal plaatsvinden op zondag 16 mei 1999. De boot zal vertrekken vanaf de Rijnkade in Arnhem, waarna we naar Pannerden varen om ver-volgens de Waal te volgen tot voorbij Nijmegen. De boot keert op het punt waar in september 1944 de his-torische overtocht van de parachutisten van de 82e U.S. Airborne Divisie plaats vond. Deze overtocht leidde uiteindelijk tot de verovering van de bruggen over de Waal bij Nijmegen.
Iedere deelnemer ontvangt een uitgebreide excursie- gids, en onderweg zal op verschillende plaatsen des-kundig commentaar worden gegeven op de gebeurte-nissen die 54 jaar geleden plaats vonden in het gebied waarlangs we varen.
Behalve de unieke mogelijkheid om historische plaatsen vanaf de rivier te bekijken, geeft de tocht u ook de gelegenheid te genieten van de mooie natuur langs de Rijn en de Waal.
U mag deze keer bij uitzondering uw familie, kennissen en partner meenemen. Er is plaats voor ca. 300 personen.
U krijgt koffie met gebak bij vertrek, en aan boord zal een uitgebreide koffietafel worden geserveerd.
De prijs van deze boottocht bedraagt ƒ 47,50 per per-soon en u kunt zich opgeven door middel van een inschrijfbiljet dat u bij de volgende nieuwsbrief zult aantreffen. Op dit formulier zal worden aangegeven hoe en wanneer u de reissom kunt overmaken en zullen tevens de verdere details zoals plaats, tijd en par- keermogelijkheden worden vermeld.
Houd dus zondag 16 mei a.s. vrij voor deze gezellige en leerzame bootocht!
(Namens de excursiecommissie, C. van Roekel)

Tijdens de herbegrafenis van stoffelijke overschotten van Britse militairen op 18 september 1998, wordt een van de drie kisten naar het nieuwe graf op de Airborne Begraafplaats gedragen.
(Foto Berru de Reus)

Herbegravingen op de Airborne Begraafplaats
In januari 1994 werden bij graafwerkzaamheden op de Sonnenberg in Oosterbeek twee stoffelijke overschotten van Britse gliderpiloten gevonden. Dankzij de inspanningen van de Bergings- en Identificatie Dienst van de Koninklijke Landmacht in Bussum, de Britse Militaire Attaché, de Commonwealth War Graves Commission en het Britse Ministerie van Defensie konden deze stoffelijke overschotten worden geïdentificeerd. De twee gliderpiloten bleken te zijn: Sergeant Lawrence Herbert Howes en Sergeant David Thompson, die beiden op 20 september 1944 waren gesneuveld.
Echter, sinds 1946 lag op de Airborne Begraafplaats een graf (18-A-20) dat was gemarkeerd met een steen met daarop de naam Lawrence Herbert Howes. Blijkbaar was in 1946 bij de identificatie van het stoffelijk overschot dat daar werd begraven een ernstige fout gemaakt. Het is helaas niet mogelijk om dit graf te openen om alsnog te proberen deze militair te iden-tificeren omdat het Britse Ministerie van Defensie dat niet toestaat. Het graf is daarom nu voorzien van een steen met daarop de tekst ‘A Soldier of the 1939-1945 War, Known unto God’.
In juli 1997 werd in Oosterbeek opnieuw een stoffelijk overschot van een Britse militair ontdekt. Dit gebeurde bij het aanleggen van een telefoonleiding langs de Van Lennepweg, ter hoogte van het huis nummer 14. Deze militair kon worden geïdentificeerd als Corporal George Froud van het Border Regiment. Hij was daar gesneuveld op 21 september 1944.
De hierboven beschreven gebeurtenissen kregen een indrukwekkend slot op de middag van 18 september 1998. Toen vond op de Airborne Begraafplaats in Oosterbeek een zeer bijzondere dienst plaats, die bestond uit twee gedeelten. Eerst was er een korte plechtigheid bij het graf 18-A-20, dat nu toebehoort aan een onbekende militair. Hierop volgde de herbe¬grafenis met volledige militaire eer van Sergeant Howes, Sergeant Thompson en Corporal Froud. Dit gebeurde in aanwezigheid van een groot aantal belangstellenden. Ook was een aantal familieleden bij de plechtigheid aanwezig. Zeer bijzonder was het feit dat de zoon van George Froud pas twee dagen ervoor via een oproep op de BBC televisie was opgespoord. The Reverend P.J. Howson, Chaplain to the Forces (Army), leidde de dienst op een manier die op alle aanwezigen diepe indruk maakte.

As van veteranen bijgezet
Op de ochtend van 18 september jl. werden tijdens een korte dienst twee kistjes met de as van de eerder dit jaar overleden veteranen Company Sergeant Major George Gatland MBE en Lance Corporal Harold E. Back op de Airborne Begraafplaats begraven. De plechtigheid werd geleid door The Reverend J.G. Morrison MBE, die ook op zondag 20 september voorging in de grote algemene herdenkingsdienst. CSM George Gatland was in september 1944 ingedeeld bij de Support Company van het 11e Para Bataljon. Het vliegtuig waarin hij op weg was naar de Ginkelse Heide werd westelijk van Wageningen door luchtafweer geraakt. Gatland kon het toestel tijdig per parachute verlaten en voegde zich later bij de rest van de divisie in Oosterbeek. Na de oorlog was hij ieder jaar nauw betrokken bij de organisatie van de herdenking van de Slag om Arnhem.
L/Cpl Harold Back maakte in september 1944 deel uit van het 2e Para Bataljon. Hij vocht bij de brug, waar hij de eerste dagen samen met twee andere soldaten een strategische positie bezette op de zolder van het hoofdkwartier van Lieutenant Colonel Frost. Toen dat gebouw afbrandde en zij van Frost de order kregen zich in de tuin in te graven, werden zijn twee kameraden doodgeschoten. Beek vocht door tot al zijn munitie op was. Hij werd door de Duitsers krijgsgevangen gemaakt en naar een kamp in Duitsland getransporteerd. Daaruit wist hij te ontsnappen, maar werd na een korte tijd opnieuw gevangen genomen. In april 1945 werd hij door de Russen bevrijd.

‘Arnhem Veterans’ schenken bank
Sinds 1945 leggen Oosterbeekse schoolkinderen ieder jaar tijdens de herdenkingsdienst op de Airborne Begraafplaats bloemen op de graven. Uit dankbaarheid hiervoor hebben de ‘Arnhem Veterans’ een bank geschonken ter ere van alle ‘Flower childern’. Op vrijdag 18 september jl. droeg de voorzitter van de ‘Arnhem 1944 Veteran’s Club’, David McPhee, de bank, die een plaats heeft gekregen bij de ingang van de Airborne Begraafplaats, officieel over. Namens de kinderen bedankte de Renkumse burgemeester Verlinden de veteranen voor dit geschenk.

Monument voor Stirling bemanning
In Ministory 57, bij Nieuwsbrief no. 69, werd het verhaal gedaan over Stirling LJ-883 van 570 Squadron, die op 23 september 1944 tijdens een bevoorradings- vlucht naar Arnhem werd neergeschoten. Het toestel kwam neer in de bossen bij Planken Wambuis, tussen Oosterbeek en Ede. Op initiatief van ons lid Cees van den Bosch, die al enige jaren bezig is met een onderzoek naar deze Stirling, is nu een eenvoudig monument opgericht op de plaats van de crash. Het gedenkteken werd op 6 september jl. onthuld door Christine Watkins, de zuster van de omgekomen piloot, Flying Officer William Kirkham. Het monument bestaat uit een houten blok, met daarop een tekstplaat met onder meer alle namen van de bemanningsleden.
De Vereniging Natuurmonumenten, van wie het terrein is, verleende alle mogelijke medewerking. Machiel Bosch, opzichter Zuidwest Veluwe, was vanaf het begin enthousiast over het idee, en hij assisteerde Cees van den Bosch bij de werkzaamheden die nodig waren voor de plaatsing van het gedenkteken.

Onderscheidingen
Op zondag 20 september jl. werden tijdens de tradi-tionele receptie van de Britse ambassadrice Mrs. R. Spencer in restaurant Kleyn Hartensteyn in Oosterbeek onderscheidingen uitgereikt aan drie leden van onze vereniging.
De heer A. Groeneweg, vice-voorzitter van de Stichting Airborne Museum, werd Officer of the Order of the British Empire’ (OBE) als erkenning voor het werk dat hij al vele jaren doet voor het museum in huize Hartenstein. De heer W.J.M. Duyts werd benoemd tot ‘Member of the Order of the British Empire’ (MBE) voor zijn arbeid als secretaris van de Stichting Airborne Museum, en voor het feit dat hij jarenlang een belangrijke rol speelde bij de organisatie van de jaarlijkse dropping van militairen van het 10e Para Bataljon boven de Ginkelse Heide. De heer FL Duinhoven kreeg een MBE voor zijn inzet als voorzitter van de Vereniging Nederland-Engeland, en voor zijn werk voor de veteranen.

Op 16 september jl. legde Major Tony Hibbert een krans bij het monument in Brummen, dat herinnert aan de Britse militairen die daar tijdens een vluchtpoging op 23 september 1944 door de Duitsers werden doodgeschoten. Hibbert, die zelf bij deze actie was betrokken, wist te ontsnappen en dook onder.
(Foto Berry de Reus)

Nog steeds geen spoor van jachthoorn Frost
Bijna een jaar nadat de jachthoorn van Lieutenant Colonel John Frost door de heer Oosterwijk aan het Airborne Museum ‘Hartenstein’ was geschonken (zie Nieuwsbrief No. 68), is dit unieke museumstuk bij een inbraak gestolen. In de nacht van 13 op 14 augustus jl. werd een ruit van het museum ingeslagen, waarna de dief het glas van de aanwinstenvitrine vernielde, en er met de hoorn vandoor ging. Gewaarschuwd door het inbraakalarm was conservator Berry de Reus snel ter plaatse, maar de dader was verdwenen. Ondanks intensief speurwerk is de jachthoorn nog steeds zoek.

Evacuatie herdacht
Op 18 april 1995, vijftig jaar na de bevrijding van Arnhem, werd een plaquette onthuld op de hoek van de Jansbuitensingel/Apeldoornseweg, als herinnering aan de evacuatie van de Gelderse hoofdstad. Dit jaar werd daar voor het eerst een officiële bijeenkomst gehouden, waarbij door verschillende mensen, onder wie de Arnhemse burgemeester P. Scholten, bloemen werden gelegd. Naar verwachting zal deze bloemleg- ging een jaarlijks terugkerende gebeurtenis worden.

Tony Hibbert schenkt rapporten
De ‘Leader of the Pilgrimage’, Major Tony Hibbert, heeft op 17 september jl. een complete set Britse rapporten over de Slag om Arnhem geschonken aan het Airborne Museum. Deze officiële verslagen bevatten een grote hoeveelheid informatie over de planning en de uitvoering van de operaties bij Arnhem in september 1944. Ze zullen worden opgenomen in de bibliotheek van het museum.

‘Arnhem Sacrifice’
Onlangs verscheen het boek ‘Arnhem Sacrifice’, dat werd geschreven door ons lid Colin Cummings uit Groot-Brittannië. Het boek bevat een opsomming van de logistieke gegevens met betrekking tot de le Airborne Divisie en de luchtstrijdkrachten die deelnamen aan de Slag om Arnhem. Het is geen leesboek maar een soort vademecum, net zoals ‘Who was Who’ en de ‘Roll of Honour’. Het is onvermijdelijk dat op sommige gebieden een kleine overlap is tussen deze drie boeken, maar de auteurs hebben wel informatie uitgewisseld en zorgvuldig hun terreinen afgebakend.
‘Arnhem Sacrifice’ behandelt de volgende onderwerpen. Hoofdstuk 1: De organisatie van het Allied Airborne Corps, met achtereenvolgens de structuren van het Ist Allied Airborne Army, de Ist British Airborne Division, de brigades, bataljons, dienstvakken en alle bij Arnhem ingezette kleinere eenheden. Verder geeft dit chapiter een overzicht van de commandostructuur van de verschillende eenheden. Hoofdstuk 2 is gewijd aan ‘The Air Transport Forces and the Airlift’. Hierin worden zowel de Britse als de Amerikaanse eenheden beschreven. Hoofdstuk 3 handelt over de onderscheidingen die na ‘Arnhem’ zijn uitgereikt. Bijzonder is het dat ook worden genoemd degenen die wel genomineerd werden, maar aan wie de onderscheiding uiteindelijk niet werden toegekend. Hoofdstuk 4 is gewijd aan de vliegtuigbemanningen en de despatchers die tijdens de Slag om Arnhem hun inzet met de dood moesten bekopen. Zonder te overdrijven kan ik zeggen dat dit een van de waardevolste uitgaven over ‘Arnhem’ is die ik onder ogen kreeg. Het is helder geschreven en zeer informatief. Het mag een sympathiek gebaar worden genoemd dat de auteur alle baten afstaat aan het Airborne Forces Museum (Aldershot), het Museum of Army Flying (Middle Wallop) en het Airborne Museum (Oosterbeek).
‘Arnhem Sacrifice’ werd uitgegeven door Nimbus Publishing, PO Box 3, Yelvertoft, Northhampton NN6 6ZE, Engeland. Het boek bevat 246 pagina’s, en kost in Nederland ƒ 54,50. Het is verkrijgbaar in het Airborne Museum.
(C. van Roekel)

‘Pitkin’ gids over Arnhem
In samenwerking met het Airborne Museum heeft de uitgeverij Pitkin in Engeland een battlefieldgids uitgegeven over de Slag om Arnhem. De Pitkin uitgeverij is gespecialiseerd in gidsen over historische plaatsen. Deze uitgave over Arnhem is van de hand van Martin M. Evans. Het is een fraai en kleurig boekje, waarin in 22 pagina’s de geschiedenis van de slag verteld wordt. Foto’s in zwart-wit en kleur ondersteunen het verhaal. Een aantal duidelijke kaarten maakt het mogelijk de verschillende punten op het slagveld zelf terug te vinden.
Het boekje, waarvan zowel een Nederlandse als een Engelse editie verscheen, zal mede door zijn lage prijs (ƒ 7,95) zijn weg naar de bezoekers van het museum zeker vinden. Het is uiteraard te koop in het Airborne Museum.
(W. Boersma)

‘In het Spoor van Market Garden’
Het Market Garden Comité in Den Dungen (Brabant) heeft onlangs een boekje uitgegeven getiteld ‘In het Spoor van Market Garden, Monumenten en Gedenktekens in Noord-Brabant’.
Door middel van kleurenfoto’s en begeleidende tekst wordt een overzicht gegeven van alle ‘Market Garden’ monumenten en gedenktekens in de genoemde provincie. De fraaie publicatie bevat 64 pagina’s en 55 kleurenfoto’s, en de tekst is zowel in het Nederlands als in het Engels.
U kunt in het bezit komen van dit zeer informatieve boekje door overmaking van ƒ 18,50 (dit is inclusief portokosten) op Raborekening 1069.18.680 van het Market Garden Comité in Den Dungen, onder vermelding van ‘monumentenboekje’. Het wordt u dan zo spoedig mogelijk toegestuurd.

Foto’s van De Booys tentoongesteld
In het Gemeentearchief in Arnhem is een kleine expositie ingericht van foto’s van de bekende Arnhemse fotograaf De Booys.
Na de Slag om Arnhem werd de gehele westelijke Veluwezoom op last van de Duitsers geëvacueerd, waarbij ruim 150.000 mensen gedwongen werden elders een heenkomen te zoeken. Slechts een klein aantal burgers kon met een speciale vergunning achterblijven, zoals een groep brandweerlieden en enkele mensen die in Arnhem opruimingswerk verrichtten of belast waren met allerlei technische taken. Een van hen was de heer P.J. de Booys, die met een bewijs op zak dat hij werkzaamheden verrichtte ten behoeve van de waterleiding – waar in werkelijkheid niets van waar was – zich betrekkelijk vrij in de verlaten stad kon bewegen.
Duitse patrouilles lieten hem ongemoeid. Dat zouden ze stellig niet hebben gedaan als ze hadden geweten dat hij een fototoestel bij zich had, en overal, als het maar even kon, opnamen maakte. Hij fotografeerde de ravage: leegstaande huizen, stukgeschoten voertuigen, uitgebrande winkels, de verwoeste Grote Kerk, en eindeloze hopen puin. Een verbijsterende documentatie van de teloorgang van een stad.
Nog veel verbijsterender waren de foto’s die De Booys met levensgevaar maakte van de georganiseerde plundering door Duitse militairen – het ‘Feldwirtschaftskommando 10’, dat industrievoorra den, machines en bedrijfsinventarissen ophaalde – en de civiele ‘Bergungskommandos’ uit Düsseldorf, Westfalen en Essen die stelselmatig wijk voor wijk, straat voor straat, het huisraad uit de verlaten woningen verzamelde en afvoerde.
Deze uitgebreide, absoluut unieke ‘reportage’ van een oorlogsmisdaad, die De Booys onder vaak heel moeilijke omstandigheden maakte, is in 1946 als bewijsmateriaal bij de stukken voor het proces in Neurenberg gevoegd.
Ook na de bevrijding bleef De Booys in de gehavende stad fotograferen. Interessant zijn de beelden van de wederopbouw en het langzaam weer op gang komen van het normale leven. Ook die foto’s zijn, hoewel niet uniek, vaak heel bijzonder.
De expositie van de foto’s van De Booys werd op 17 september jl. geopend in het bijzijn van de fotograaf zelf, die op 3 oktober jl. zijn honderdste verjaardag vierde. De tentoonstelling, die duurt tot en met 27 november 1998, is op werkdagen tussen 10.30 uur en 16.30 uur te zien in het Gemeentearchief van Arnhem, Westervoortsedijk 2.

Bericht van de penningmeester
Bij deze nieuwsbrief ontvangt u de acceptgirokaart voor de betaling van de contributie voor 1999. Zoals op de Algemene Ledenvergadering van dit jaar is besloten, kost vanaf heden een individueel lidmaatschap f 30,- en een gezinslidmaatschap f 40,-. U wordt vriendelijk verzocht uw contributie zo spoedig mogelijk over te maken.
(É. van der Meiden, penningmeester)

Download