VVAM Nieuwsbrief 66 – April- 1997

Nieuwsbrief No. 66, april 1997
Redactie:
Drs. R.P.G.A. Voskuil
C. van Roekel
G.H. Maassen jr. (026) 334 01 42

Wandel-excursie
Op zaterdag 7 juni a.s. zal een wandel-excursie worden gehouden via een route door het westelijke deel van de voormalige geallieerde ‘Perimeter1 uit 1944. Tijdens deze wandeling zal op verschillende punten uitleg worden gegeven. De Perimeter besloeg een gebied in het westelijke deel van het dorp Oosterbeek, dat tot het eind van de strijd door de Britse en Poolse luchtlan-dingstroepen tegen de Duitsers werd verdedigd.
Het programma ziet er als volgt uit:
09.30 – 10.00 uur: ontvangst van de deelnemers met koffie in het Airborne Museum in Oosterbeek.
10.00 – 12.30 uur: wandeling langs een aantal punten bij de Utrechtseweg, de Sonnenberg, de Valkenburg- laan, de Van Borsselenweg en de Westerbouwing. Alle deelnemers moeten uiterlijk om 12.30 uur aanwezig zijn in restaurant ‘De Westerbouwing’.
12.30 – 13.30 uur: lunch in de Westerbouwing.
13.30 – 15.30 uur: wandeling langs een aantal punten op de Hemelse Berg en de Pietersberg, en in het park Hartenstein.
Na de terugkomst bij het museum bestaat de gelegen-heid om het te bezoeken.
De organisatie is in handen van de werkgroep ‘Evenementen’, onder leiding van Eugène Wijnhoud. Daarnaast geven enkele leden van de vereniging hun medewerking.
De prijs van deze excursie is f 22,50 per persoon. Hiervoor krijgen de deelnemers de koffie bij de ont-vangst, de lunch in de Westerbouwing en een uitgebreide gids. Het inschrijfbedrag kan worden overgemaakt op postbank-rekening 4403641 t.n.v. de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum onder vermelding van ‘Wandelexcursie’. De sluitingsdatum voor de inschrijving is 24 mei. Op die dag moet het overgemaakte bedrag binnen zijn bij de penning-meester.
Het maximale aantal deelnemers bedraagt 100. Aanmeldingen worden behandeld in volgorde van binnenkomst.

Penningmeester Fennema neemt afscheid
Op de afgelopen jaarvergadering van onze vereniging trad de heer R. Fennema af als penningmeester. Meer dan 15 jaar, om precies te zijn vanaf 20 maart 1982, heeft hij deze functie vervuld. Hij deed zijn werk met grote zorgvuldigheid en in een geheel eigen stijl. Hij is opgevolgd door Eric van der Meiden uit Oosterbeek. In de volgende nieuwsbrief komen we terug op deze ‘wisseling van de wacht’.

De reconstructie van een ontmoeting tussen een Britse patrouille en Oosterbeekse burgers tijdens de Slag om Arnhem, ten behoeve van het affiche voor de tentoonstelling ‘Onverwachte Gasten’ in het Airborne Museum ‘Hartenstein’. Op de achtergrond De Tafelberg, een van de hotels die in september 1944 dienst deden als noodhospitaal, (foto Berry de Reus, 13 maart 1997)

Werkgroepen
Naast de redactie van de Nieuwsbrief en de Ministory zijn binnen de Vereniging Vrienden per 1 januari jl. twee nieuwe werkgroepen ingesteld, ‘Evenementen’ en ‘Publikaties’.
De eerstgenoemde, die zich zal bezighouden met het organiseren van themadagen en excursies, bestaat uit E. Wijnhoud (bestuurslid) en de leden P. Stolte en M. van der Laan. De tweede werkgroep verzorgt de produktie van de boeken en brochures die door de vereniging zullen worden uitgegeven. Hierin hebben zitting C. van Roekel (namens het bestuur) en de leden F. Miedema, J. Oorthuys, E. Eskes en M. Peters.

Opening expositie ‘Onverwachte Gasten’
De jaarlijkse wisseltentoonstelling in het Airborne Museum, die op 25 april jl. werd geopend, draagt de titel ‘Onverwachte Gasten’, en gaat over de rol van de Oosterbeekse hotels en pensions tijdens de Slag om Arnhem.
Bij het vooronderzoek, dat werd uitgevoerd met de steun van de archivaris van de gemeente Renkum, bleek dat vóór de Tweede Wereldoorlog in het dorp meer dan 100 hotels en pensions waren. Het is ondoenlijk om binnen de beschikbare ruimte het ver-haal van al deze gebouwen te vertellen, en bovendien is van veel hotels en vooral ook pensions weinig tot niets bekend. Er is daarom een keuze gemaakt. Het onderwerp wordt aanschouwelijk gemaakt met foto’s, citaten uit dagboeken van militairen en burgers, en een zeer gedetailleerd en sfeervol diorama. Verschillende leden van onze vereniging hebben hun medewerking verleend of materiaal afgestaan.
Ter gelegenheid van deze expositie, die duurt tot en met 2 november a.s., heeft het Airborne Museum een affiche laten vervaardigen, met daarop een foto van de reconstructie van een gebeurtenis zoals die in september 1944 vele malen moet hebben plaatsgevonden. De affiche toont burgers die informatie geven aan een patrouille van de geallieerde luchtlandingstroepen. Zie de foto op bladzijde 1 van dit blad.

‘Onbekend Herkend’
Op zaterdag 21 juni a.s. organiseert het Airborne Museum wederom een dag onder de naam ‘Onbekend Herkend’. De bezoeker kan dan voor hem onbekende militaire en burgervoorwerpen en documenten die (vermoedelijk) betrekking hebben op de Tweede Wereldoorlog, meebrengen naar huize ‘Hartenstein’. Daar zijn van 11.00 tot 16.00 uur deskundigen aanwezig die deze objecten zullen determineren. Zoveel mogelijk zullen zij ook achtergrondinformatie verschaffen. De waarde van de voorwerpen en documenten zal niet worden bepaald, daar deze betrekkelijk is.
(W. Boersma)

Schuttersputten beschermd
Al enige tijd spant de Vereniging Vrienden zich in voor de bescherming van enkele groepen schuttersputten uit september 1944, die nog steeds in de bossen in en rond Oosterbeek aanwezig zijn.
In februari jl. ontving het bestuur een brief van Staatsbosbeheer waarin wordt medegedeeld dat de putten in het noordoostelijke deel van het gebied bij de Johannahoeve zullen worden beschermd. Bij eventuele werkzaamheden in de betreffende bospercelen zal met hun aanwezigheid rekening worden gehouden.

Oosterbeek, 19februari 1997. Samensteller Cor Janse (midden) overhandigt in het Airborne Museum de eerste exemplaren van zijn tweede boek ‘Blik Omhoog’ aan Philip Reinders en Peter Vrolijk, als dank voor hun waardevolle medewerking.
(foto Berry de Reus)

Presentatie ‘Blik Omhoog’
Lang was er naar uitgekeken en nu lag het er dan: het tweede deel van Cor Janse’s publikatie ‘Blik Omhoog’, over de geschiedenis van het dorp Wolfheze in de Tweede Wereldoorlog. Dit tweede boek uit een serie die uiteindelijk uit drie delen zal bestaan, handelt geheel over de Slag om Arnhem zoals die zich in het dorp en de omgeving voltrok.
Tijdens een druk bezochte bijeenkomst in het Airborne Museum op 19 februari jl. werd ‘Blik Omhoog II’ ten doop gehouden. Na een inleiding van de auteur werden de eerste twee exemplaren uitgereikt aan Philip Reinders uit Vlaardingen en Peter Vrolijk uit Rotterdam. Beiden hebben als leden van de ‘Arnhem Battle Research Group’ geheel belangeloos hun uitgebreide collectie gegevens over de gevechten in Wolfheze, aan de auteur ter beschikking gesteld. Een van de minst bekende aspecten van de Slag om Arnhem is de serie bombardementen op Wolfheze, Oosterbeek, Arnhem, Ede en Wageningen, die op 17 september 1944 aan de luchtlandingen voorafging. Door studie van niet eerder gepubliceerde documenten uit Amerikaanse archieven en door correspondentie met voormalige bemanningsleden van de Vliegende Forten, is Cor Janse erin geslaagd als eerste een duidelijk beeld te schetsen van deze luchtaanvallen. Naast verslagen van de gebeurtenissen staan in het boek unieke luchtfoto’s die destijds werden gemaakt vanuit de Amerikaanse vliegtuigen.
De gevolgen van het bombardement op Wolfheze waren verschrikkelijk; er vielen tientallen burgerslachtoffers en de schade was enorm. Veel verhalen over deze tragedie en over de strijd in de daaropvolgende dagen heeft Cor Janse opgetekend uit de monden van de honderden oud-Wolfliezenaren die hij in de loop der jaren in en buiten Nederland wist op te sporen. Deze persoonlijke ervaringen vormen de basis van het boek.
De derde band van de trilogie zal handelen over de periode van de evacuatie van de burgerbevolking na de Slag om Arnhem, en de bevrijding en de terukeer van de inwoners in 1945. Wanneer dit deel verschijnt, is nog onbekend, maar het is de bedoeling dat het project in 1997 wordt afgerond.
Het boek ‘Blik Omhoog II’, dat 428 pagina’s en ongeveer 200 illustraties telt, is verkrijgbaar bij boekhandelaren in de gemeenten Arnhem en Renkum, en in het Airborne Museum ‘Hartenstein’. De kosten bedragen f44,-.

Uit het Jaarverslag 1996 van het Airborne Museum
* Vorig jaar bezochten 54.060 personen het Airborne Museum. Hiervan waren 52.676 betalende bezoekers, terwijl 397 Arnhem-veteranen en 987 leden van de Vereniging Vrienden het museum zonder betaling van binnen bekeken.
* In de maanden juli en augustus werd een bezoekers- enquete gehouden. De resultaten, die zijn vergeleken met die van 1992 en 1993, vormen mede een basis voor het in de toekomst te voeren beleid.
* Voor de kranten- en tijdschriftencollectie is een stalen ladenkast in gebruik genomen, waarin de stukken door zuurvrij papier van elkaar zijn gescheiden. Het krantenarchief over de periode september 1944 – juni 1945 omvat inmiddels 376 exemplaren.
* Door middel van ruiling konden (afschriften van) bijzondere archiefstukken en foto’s worden verkregen uit Fulbeck Hall, het voormalige hoofdkwartier van de Ist Airborne Division in Lincolnshire, Engeland.

Diploma voor Roland Boekhorst
Onlangs heeft Roland Boekhorst, vaste medewerker van het Airborne Museum, de opleiding tot behouds- medewerker met succes afgerond. De afgelopen twee jaar volgde hij hiervoor een cursus bij het Gelders Opleidingscentrum in Veenendaal.
In het kader hiervan werd o.a. een aantal werkbezoeken gebracht aan verschillende musea in Nederland. Ook bezocht een aantal cursisten het museum in ‘Hartenstein’.
De besturen van de Stichting Airborne Museum en van de Vereniging Vrienden feliciteren Roland langs deze weg met het behalen van dit diploma!

Boekenbeurs
Op zaterdag 31 mei a.s. wordt tussen 11.00 en 16.00 uur in het Airborne Museum de jaarlijkse boekenbeurs gehouden.
Op verschillende plaatsen in het gebouw worden op die dag stands ingericht waar tweedehands boeken over de Tweede Wereldoorlog te koop zijn. De Vereniging Vrienden is aanwezig met een speciale tafel met boeken over de Slag om Arnhem. Veel oudere publikaties over dit onderwerp zijn sinds lang uitverkocht en moeilijk te vinden, maar tijdens de boekenbeurs worden regelmatig zeldzame titels aangeboden.
Het is op die dag ook mogelijk om titels van boeken op te geven waarnaar men al lang op zoek is. Het museum zal deze wensen dan doorgeven aan de diverse verenigingen op dit gebied.
Het voorgaande jaar bezochten ruim 300 mensen deze beurs; het aanbod van boeken lag rond de tweeduizend. (W. Boersma)

‘Pilots Flying Log Book’ geschonken
Van Mr. G. Raymond McLaren ontving het Airborne Museum enkele kranten, foto’s en het ‘Pilots Flying Log Book’ van zijn broer, Staff Sergeant W.C. McLaren. William C. McLaren maakte als zweefvliegtuigpiloot deel uit van het ‘F’ Squadron, 2e Wing, van het Glider Pilot Regiment. Op 19 september ‘1944 sneuvelde hij in Oosterbeek-Laag, vlak bij de spoorlijn Arnhem- Nijmegen. Hij werd tijdelijk begraven zuidelijk van Hotel de Tafelberg in Oosterbeek, en rust nu op de Airborne Begraafplaats in graf 3 D 9.
(W. Boersma)

De conservator van het Airborne Museum, de heer Berry de Reus, ontvangt op 27 maart 1997 uit handen van John Buis uit Canada de medailleset en het medische instrumentarium van dokter Frazer. Rechts de heer A. Groeneweg, bestuurslid van de museumstichting.
(foto Robert Sigmond)

Unieke aanwinst
Op 27 maart jl. vond in het Airborne Museum de overdracht plaats van het medische instrumentarium en de medailleset van dokter S.M. Frazer. In september 1944 was majoor Frazer plaatsvervangend com-mandant van de 181e Airlanding Field Ambulance. In de jaren voor zijn overlijden woonde hij op de Bermuda eilanden.
Bij een bezoek aldaar hoorde de Canadees John Buis dat de weduwe Frazer in het bezit was van het tijdens de Slag om Arnhem gebruikte instrumentarium en de medailleset van haar man. Hij legde contact met Berry de Reus, conservator van het Oosterbeekse museum, die direkt zeer enthousiast was over het plan om te proberen de voorwerpen naar ‘Hartenstein’ te halen. Dankzij de medewerking van mevrouw Frazer en door de inspanningen van Berry de Reus en John Buis is het museum nu in het bezit van een unieke aanwinst. In de volgende nieuwsbrief komen we uitgebreid op deze schenking terug, (zie ook de foto op bladzijde 3).

Museum verwerft ‘Phantom’ embleem
Het Airborne Museum is sinds kort in het bezit van een zeer zeldzaam mouwembleem van de geallieerde ‘Phantom’ eenheid, waarvan onderdelen in september 1944 deelnamen aan Operatie Market Garden. Hun taak was rechtstreeks aan het geallieerde hoofdkwartier gegevens te melden over het verloop van de operatie. Dit is bij de Slag om Arnhem maar gedeeltelijk gelukt.
(W. Boersma)

Reactie
In Ministory No. 51 vertelt Tom Henney o.a. over de terugtocht over de Rijn in de nacht van 25 op 26 sep-tember 1944. De vaartuigen die daarbij werden gebruikt, noemt hij ‘… canvasboten die werden bemand door Canadese Engineers …’
Mr. F.J. Petrie M.M. uit Cirencester in Engeland schreef de redactie een brief met het volgende interessante commentaar:
‘Uit de beschrijving van de boten blijkt een begrijpelijk misverstand, dat zich in de herinneringen van veel veteranen heeft vastgezet. In hun ooggetuigeverslagen lezen we verschillende aanduidingen van de boten zoals ‘motorboten – opvouwbare houten en canvas dingen met een motor – kleine roeiboten – boten met peddels zoals de Indianen die hadden – kano’s – amfibievoertuigen (DUKWs)’.
Aangezien ik als Britse ‘sapper’ die nacht met de eerste boot de Rijn overvoer op het meest westelijke over- steekpunt, voel ik mij geroepen om een beschrijving te geven van de twee typen boten die in werkelijkheid werden gebruikt, en tevens de Britse en Canadese genie-eenheden te noemen die aan deze operatie deelnamen.
Van mijn eigen eenheid, de 553rd Field Company Royal Engineers (43rd Wessex Infantry Division),
waren twee pelotons aangewezen voor deze operatie, en een derde werd in reserve gehouden. Ik neem aan dat de andere genie-eenheid van de Wessex Divisie die aan deze actie meedeed, de 260th Field Company, Royal Engineers, bestond uit hetzelfde aantal pelotons, en dat ook de sterkte van de twee onafhankelijke Canadese compagnieën, de 20th en de 23rd Field Company, Royal Canadian Engineers, ongeveer gelijk was. Dit betekent dat het aantal Britse en Canadese ‘sappers’ op de vier oversteekpunten ongeveer gelijk was.
De Canadezen gebruikten houten stormboten met buitenboordmotoren. Een dergelijk vaartuig was bijna zeven meter lang en iets meer dan twee meter breed. Het kon naast de tweekoppige bemanning 18 personen met volledige bepakking vervoeren. De snelheid bedroeg leeg 20 knopen en volgeladen zes knopen.
De twee Britse eenheden opereerden met aanvalsboten, omdat deze gewoonlijk door een infanteriedivisie werden gebruikt. Ze hadden een opvouwbare canvas constructie met een houten dolboord en een houten frame en bodem. De zijkanten werden overeind gehouden met houten schoren. Dit vaartuig had een lengte van bijna zes meter en was bijna twee meter breed. Het had een capaciteit van 12 man met volledige bepakking en twee bemanningsleden, die geen riemen gebruikten maar peddels.
Ik zou nog willen toevoegen dat gedurende de nacht en vroege ochtend van de terugtocht in verband met de moeilijke omstandigheden, zoals de sterke stroming, het aantal Britse bemanningsleden van de aan- valsboten eerst moest worden verhoogd naar drie, daarna naar vier, en uiteindelijk naar acht.’

De collectie ‘Market Garden’ in de Bibliotheek Arnhem
Van ons lid Hans Timmerman ontvingen wij het vol-gende bericht over zijn werkgever.
De Bibliotheek Arnhem is in het bezit van een grote en waardevolle verzameling literatuur over operatie ‘Market Garden’. Voor deze collectie, die momenteel 1.730 titels bevat, is alleen materiaal geselecteerd dat betrekking heeft op de strijd in Gelderland, en dus niet op de luchtlandingen en het oprukken van het geallieerde grondleger in Noord-Brabant. Wel bevat de verzameling uitgaven over de nasleep van Market Garden in Gelderland, in het bijzonder gedurende de maand oktober 1944. Daarbij ligt de nadruk op de gevechtshandelingen in de Betuwe, het gebied dat door de geallieerden ‘The Island’ werd genoemd. De aard van het aanwezige materiaal is zeer uiteenlopend: het gaat om monografieën, kranten- en tijdschriftartikelen, foto’s, regimentsgeschiedenissen, stafkaarten, rapporten, herdenkingsprogramma’s, enz.. Het raadplegen hiervan kan geschieden in het Gelders Documentatie Centrum van de Bibliotheek Arnhem, Koningsstraat 26 in Arnhem, telefoon 026 – 3543111.
De openingstijden zijn: maandag: 13.00 – 21.00 uur, dinsdag: 10.00 – 21.00 uur, woensdag: 10.00 – 18.00 uur, donderdag: 10.00 – 21.00 uur, vrijdag: 10.00 – 18.00 uur en zaterdag: 10.00 -16.00 uur.

Download