VVAM-Nieuwsbrief-59-Augustus-1995

Nieuwsbrief no. 59, augustus 1995
Redactie:
Drs. R.P.G.A. Voskuil
C. van Roekel
G.H. Maassen jr. (085-340142)

50 jaar geleden: de eerste herden- king van de Slag om Arnhem
Op 25 september a.s. zal het 50 jaar geleden zijn dat op de, toen nog in aanleg zijnde, Airborne Begraafplaats in Oosterbeek de eerste officiële herdenkingsdienst van de Slag om Arnhem werd gehouden. De organi- satie daarvan was in Brits/Nederlandse handen, en vond haar oorsprong in een toevallig gesprek tussen de Renkumse (waarnemende) burgemeester, Mr. J. ter Horst, en de bevelhebber van de le Britse Luchtlan- dingsdivisie, generaal-majoor R.E. Urquhart.
Zij besloten dat vervolgens ieder jaar op de 17e sep- tember een dienst zou worden gehouden op het kerk-
hof. Tot op heden is dat het geval geweest, met dien verstande dat de datum na verloop van tijd werd gewijzigd. Het bleef 17 september indien het een zondag betrof; in de overige gevallen werd de Memorial Service op de eerste zondag na de 17e gehouden.
Vanaf de eerste herden- king werden de ‘Pelgrimages’ van de Britse en Poolse gasten naar Arnhem en Oosterbeek gefotograf- eerd door de Arnhemse fotograaf Herman Truin, en de redactie heeft bij dit artikel een van zijn foto’s uit 1945 geplaatst.
Het tweetalige boek ‘We Will Remember Them’ met foto’s van Truin van de eerste 25 herdenkingen (1945-1969) is nog verkrijg¬baar bij het Airborne Museum ‘Hartenstein’ in Oosterbeek en bij het Airborne Forces Museum in Aldershot. In Nederland bedraagt de prijs ƒ 27,50 voor 126 pagina’s op A4-formaat.

25 September 1945. Schoolkinderen leggen bloemen op graven op het Airborne Kerkhof in Oosterbeek.
(foto Herman Truin)

Excursie naar Hamminkeln zeer geslaagd
Op zaterdag 27 mei jl. maakten 50 leden van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum een excursie naar het gebied rond Hamminkeln in Duitsland, waar op 24 maart 1945 de laatste grote luchtlandingsoperatie uit de Tweede Wereldoorlog plaatsvond. Deze ‘Operatie Varsity’ werd een succes, mede door de lessen en ervaringen die waren opge- daan in september 1944, tijdens ‘Operatie Market Garden’.
Om 9.00 uur vertrok de bus vanuit Oosterbeek rich- ting Hamminkeln, waar we een uur later werden ont-
vangen in de ‘Friedeshalle’. Onze loka- le gids, de heer Johann Nitrowski, toonde ons tijdens de koffie de in 1945 gemaakte filmdocu- mentaire ‘Operation Varsity’, waarin de voor- bereidingen en het ver- loop van de operatie worden getoond. Vervolgens gingen we op weg voor onze ‘battle- field-tour’.
Op zeven locaties werd door de heer Nitrowski aan de hand van foto’s en kaarten uitleg gegeven over de gevoerde acties. Er werd o.a. gestopt bij de verschillende drop- pings- en landingszones, het station van Hamminkeln, de brug- gen over de rivier de
Issel, de Rijn bij Wesel en verschillende commando-posten, zoals de boerderijen Stallmannshof en Kopenhof. De lunch werd gebruikt bij Gasthaus Constance nabij het Diersfordter Wald.
Onze chauffeur Rob Grotendorst toonde ons tijdens de tocht menigmaal zijn stuurmanskunst, wanneer er over smalle, bochtige wegen moest worden gereden.
Het operatiegebied is in vijftig jaar, op enige nieuw¬bouw rond de dorpen na, weinig veranderd en de ’toen-en-nu-geïnteresseerden’ konden aan de hand van de meegenomen kaarten en foto’s de gebeurtenis¬sen van 24 en 25 maart 1945 goed volgen.
Deze nieuwsbrief biedt niet genoeg ruimte om inhoudelijk in te gaan op alle facetten van Operatie Varsity, maar voor de belangstellenden kan ik melden dat onze uitstekende gids de heer Nitrowski eind dit jaar of begin volgend jaar een zeer gedetailleerd boek over dit onderwerp zal publiceren. Via de nieuwsbrief zult u daar te zijner tijd informatie over ontvangen.
Vermoeid maar voldaan keerde het gezelschap rond 17.30 uur terug in Oosterbeek. Heren Nitrowski, Gerritsen, Voskuil, Van Roekel en Fennema: namens alle deelnemers bedankt voor deze boeiende excursie! (Arie-Jan van Hees)

Tijdens de excursie naar Hamminkeln (27 mei jl.) geeft de heer Nitrowski aan de hand van foto’s uit maart 1945 uit¬leg over de landingen van de 6e Britse Airborne Divisie. (foto Berry de Reus)

Actie ‘De Polen van Driel’ levert 1610 gulden op
Twee jaar geleden startte Geert Maassen de actie ‘De Polen van Driel’. Deze hield in dat een deel van de verkoopprijs van het gelijknamige boek van de Ameri- kaans/Poolse schrijver George F. Cholewczynski, waarvan de heer Maassen de verkoop coördineert, beschikbaar werd gesteld ten behoeve van de renova¬tie van het Airborne Museum. De medewerking van de verkopers van de publicatie, de Oosterbeekse boekhandelaren Romijn en Meijer & Siegers en onze vereniging, was daarbij onontbeerlijk.
Uiteindelijk leverde dit een bedrag van 1610 gulden op. Dit geld werd besteed aan de aanschaf van een thermo-hygrograaf, waarmee continue de tempera¬tuur en de relatieve luchtvochtigheid in het museum kunnen worden geregistreerd.
Tijdens een informele bijeenkomst op 8 juni jl. over-handigde Geert Maassen het nuttige apparaat aan het bestuur van de Stichting Airborne Museum. De heer J.W.A.M. Verlinden dankte als voorzitter namens het bestuur alle deelnemers aan deze actie.
In tegenstelling tot eerdere berichten werd de verkoopprijs van het genoemde boek over de le Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade sindsdien niet verhoogd. Liefhebbers kunnen bij de bovengenoemde instellingen in het bezit komen van een exemplaar tegen betaling van ƒ 25,=.

Bijzondere filmcamera geschonken
Tijdens dezelfde bijeenkomst waar de thermo-hygro¬graaf werd aangeboden, ontving het Airborne Museum nog een zeer bijzonder geschenk, namelijk de ‘Cine-Kodak 8’ camera waarmee mevrouw Clous en haar echtgenoot in september 1944 in de omgeving van hun huis op de hoek Lebretweg/Utrechtseweg in Oosterbeek filmopnamen hebben gemaakt. Dit resul¬teerde in een uniek 8mm filmpje dat Britse en Duitse soldaten èn burgers toont, en dat inmiddels in ver¬schillende documentaires over de Slag om Arnhem is verwerkt. Ook ten behoeve van de videobeelden die in het Airborne Museum ‘Hartenstein’ worden ver¬toond, is van de Clous-film gebruik gemaakt.
Samen met haar zoon was mevrouw LE. Clous-Veen naar het museum gekomen om deze bijzondere came¬ra aan te bieden. Ze maakte van de gelegenheid gebruik om voor de goede orde er nog eens nadruk¬kelijk op te wijzen dat aan de totstandkoming van de bij velen als zodanig bekende ‘film van tandarts Clous’, ook door diens echtgenote een belangrijke bij¬drage is geleverd. Waarvan akte!

‘Light Warning Set’ nu bijna compleet
Sedert de renovatie in 1994 wordt in het Airborne Museum ook aandacht besteed aan de twee Britse ‘Light Warning Units’, die in september 1944 bij de Ist Airborne Division waren ingedeeld. Van het Koninklijk Nederlands Leger- en Wapenmuseum in Delft heeft het Oosterbeekse museum vorig jaar een bijna complete radarset ‘A.M.E.S., type 6’ in bruikleen gekregen. Deze is na een grondige restauratie in een van de bovenzalen opgesteld.
Daar is nu het ontbrekende deel van de ‘YAGI TV Type’ antenne aan toegevoegd. De drie delen hiervan werden onlangs door de heer W. Boersma in de opslag van het Legermuseum gevonden en met hulp van de heer Boekhorst gerestaureerd. Ook verwierf het Airborne Museum de bijbehorende frequentiemeter. Thans ontbreken alleen nog een aantal aansluitkabels.

Uitrustingsstukken geschonken
Vijftig jaar waren ze bewaard op een zolder van een huis aan de Utrechtseweg in Oosterbeek: een groot aan¬tal originele uitrustingsstukken van Britse Airborne troepen. In 1945 waren ze door de gebroeders Van der Hoop gevonden in de omgeving van de Valkenburg- laan en de Sonnenberg. Bij het opruimen van de zolder zijn ze weer tevoorschijn gekomen en vervolgens over¬gedragen aan het Airborne Museum ‘Hartenstein’.

Veel belangstelling voor expositie ‘De bevrijders’
De op 5 april jl. geopende expositie ‘De Bevrijders’ tiekt veel bezoekers. In de nieuwe tentoonstellings- zaal van het Airborne Museum is een groot aantal poppen opgesteld met uniformen van de verschillen- de legeronderdelen die deelnamen aan de bevrijding van Nederland. Deze zijn in een perfecte staat en dat geldt ook voor de bijbehorende uitrustingsstukken. Bijna al dit authentieke materiaal is afkomstig uit de verzameling van de heer W. Boersma, die ook verant- woordelijk was voor de inrichting van de expositie. De tentoonstelling duurt nog tot 1 oktober 1995.

Nieuwe voorwaarden voor raad- pleging archief en bibliotheek
De door het bestuur van het Airborne Museum vast- gestelde voorwaarden tot raadpleging van de biblio- theek en het archief hebben in de praktijk geleid tot nadere bepalingen. De wat soepele bewoording heeft geleid tot teleurstelling en ergernis bij sommige geïn- teresseerden. Hieronder volgt de aangepaste regeling:
1. Bibliotheek en archief zijn op werkdagen na afspraak met de heer A. Groeneweg toegankelijk. Deze afspraak dient minimaal een week van te voren gemaakt te worden (tel. 085-337710).
2. Archiefstukken en boeken kunnen onder toezicht worden ingezien. Materiaal wordt niet uitgeleend. Kopieën van documenten en foto’s worden niet gele- verd wanneer er rechten op berusten. Kopieën waar- op naar het oordeel van het bestuur geen rechten berusten, kunnen op een redelijke termijn geleverd worden tegen kostprijs, vermeerderd met verzend- en portokosten.
3. Auteurs van een boek of artikel waarbij gebruik is gemaakt van materiaal dat berust in het Airborne Museum, verplichten zich na publikatie een exem- plaar aan het archief van het museum te schenken. Bovendien dient in de bronvermelding het museum genoemd te worden.
(A. Groeneweg)

Monument voor de evacuatie van Arnhem
Precies vijftig jaar na de bevrijding van de stad Arnhem op 14 april 1945, is in de Gelderse hoofdstad een monument onthuld ter herdenking van de evacu- atie in september 1944. Het is een bronzen plaquette die is aangebracht aan de muur van een pand op de hoek van de Jansbuitensingel en de Apeldoornseweg. Voor die plaats is gekozen omdat veel van de 93.000 Arnhemse evacués die in de dagen na 23 september 1944 de stad moesten ontvluchten, daarlangs kwa- men.
De onthulling van het gedenkteken op 14 april 1995 werd gedaan door de vier leden van het ‘Comité Gedenkteken Evacués’. Het geld werd bijeengebracht door particulieren, bedrijven en instellingen uit Arnhem en de regio.
Ter gelegenheid van de onthulling van het monument verscheen het boek ‘Arnhem Spookstad’ met herinne-ringen en foto’s van evacués, gastgezinnen en achter-blijvers na de Slag om Arnhem, 1944 – ’45. Het boek werd samengesteld door André Horlings, en werd uitgegeven door ELMAR b.v. in Rijswijk. De prijs bedraagt ƒ 24,95.

De overdracht van de thermo-hygrograaf en de Cine- Kodak 8 camera op 8 juni 1995. V.l.n.r. Geert Maassen, J.W.A.M. Vertinden, A. Groeneweg, mevrouw I.E. Clous- Veen en haar zoon, en de heer W. Boersma.
(foto Berry de Reus)

Airborne Museum werkte mee aan manifestatie ’50 Jaar Bevrijding’
Van 28 april tot 8 mei jl. vond op de vliegbasis Soesterberg de grote manifestatie ’50 Jaar Bevrijding’ plaats. Diverse Nederlandse militaire musea verleen¬den hun medewerking en ook het Airborne Museum was vertegenwoordigd. Voor de speciale expositie op Soesterberg gaf de heer Boersma adviezen, en stelde ‘Hartenstein* een groot aantal uniformen, voorwerpen en ander materiaal beschikbaar. Ook had het Airborne Museum in samenwerking met het Bevrijdingsmuseum uit Groesbeek een grote stand ingericht op de informatiemarkt.
De verkoopkraam werd namens de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum bevrouwd door de dames De Langen en Sandbrink, terwijl de heer Boersma als public-relations-functionaris van het museum aanwezig was om de nodige voorlichting te geven.
De manifestatie trok, mede door het goede weer, ruim 470.000 bezoekers.

Eerste boek ‘Blik Omhoog’ gepresenteerd
Op een druk bezochte bijeenkomst in het gebouw ‘Neder Veluwe’ op het terrein van het Psychiatrisch Ziekenhuis Wolfheze, vond op 14 juli jl. de presentatie plaats van de eerste band van het boek ‘Blik Omhoog 1940-1945’, geschreven door ons lid Cor Janse. De ondertitel van de publikatie luidt: ‘Wolfheze en de Zuid-Veluwe in oorlogstijd’.
Dit eerste boek beschrijft gedetailleerd de lotgevallen van inwoners van het genoemde dorpje in de periode 1939 tot en met 16 september 1944. Bovendien wordt uitgebreid aandacht besteed aan gebeurtenissen aan de zuidwestelijke Veluwezoom, waarbij de passer- punt van de auteur in Wolfheze staat. Boek 2, dat naar verwachting in het najaar van 1995 verschijnt, begint met het inleidende bombardement van operatie Market Garden, en behandelt de geschiedenis van de streek tussen Arnhem, Ede en Wageningen tot en met de bevrijding en de wederopbouw.
Band 1 van ‘Blik Omhoog’ telt 400 pagina’s op A4-for- maat, en is voor de zeer schappelijke prijs van ƒ 40,45 verkrijgbaar bij de Oosterbeekse boekhandelaren Romijn en Meijer & Siegers, en bij de Stationswinkel van Van Doorne in Wolfheze.
De schrijver, Cor Janse, verstrekt graag nadere inlich-tingen: 08309-51033.

German Order of Battle
Tijdens mijn recente bezoek aan het Imperial War Museum in Londen viel mijn oog op het boek ‘German Order of Battle 1944 – The Directory prepared by Allied Intelligence, of Regiments, Formations and Units of German Armed Forces. Originally published, London, British War Office, 1944, Reprint 1994’.
Eindelijk hebben de Britse autoriteiten toestemming gegeven dit geheime boekwerk over de slagorde van de Duitse strijdkrachten ten tijde van de landingen in Normandië te herdrukken. Bij mijn weten is dit het enige naslagwerk dat een zeer gedetailleerd overzicht geeft van de Duitse strijdkrachten tot op regimentsniveau. Flet werd dan ook door alle geallieerde com¬mandanten geraadpleegd.
Het bevat details betreffende de organisatie, beknopte gegevens over de divisies en hun commandanten, de basisstructuur, identificatiecodes, nummers en aard van de formaties en eenheden (divisies, hogere forma¬ties en lagere eenheden). Ook zijn opgenomen de ran¬gen en samenstelling van de Waffen-SS tot en met brigadeniveau, hulp- en semi-militaire organisaties, bui-tenlandse eenheden, gegevens over alle opperofficie- ren, lijsten van alle regimenten en divisies met code¬namen, en verklaringen van afkortingen en codena¬men.
Kortom, een zeer waardevol naslagwerk voor een ieder die iets verstandigs over het Duitse leger te ber- de wil brengen. Het is geen oorlogsverslag, maar een onmisbaar boek met achtergrondinformatie. Het werd uitgegeven door Greenhill Books, Lionel Leventhal Ltd., Parkhouse 1, Russel Gardens, London NW11 9NN, England. ISBN1-85367-170-3. Prijs in Engelse ponden: 15.95.
(Chris van Roekel)

‘Victory in Europe’
In het vijftigste herdenkingsjaar van de bevrijding zijn veel nieuwe boeken over het einde van de Tweede Wereldoorlog verschenen. Een daarvan is ‘The Imperial War Museum book of Victory in Europe’ door Julian Thompson, die eerder o.a. ‘Ready for Anything – The Parachute Regiment at War, 1940- 1982’ schreef.
In ‘Victory in Europe’ beschrijft Thompson de elf maanden na D-Day die nodig waren voor de verove¬ring van West-Europa, gezien door de ogen van de Britse militairen van land-, zee- en luchtmacht. Hij heeft daarbij gebruik gemaakt van dagboeken, brie¬ven en op band opgenomen interviews, die aanwezig zijn in het Imperial War Museum in Londen. In het boek is ook een hoofdstuk over operatie Market Garden opgenomen.
De goed verzorgde publikatie bevat meer dan hon¬derd foto’s en kleurenreproducties van schilderijen. ‘Victory in Europe’ werd in samenwerking met het Imperial War Museum uitgegeven bij Sidgwick & Jackson in Londen en kost 25 Engelse Ponden.

Een tijdens de Tweede Wereldoorlog gemaakte foto toont het oprichten van een antenne van een ‘Light Warning Set’.
(foto archief Airborne Museum)

Oproep
Sinds enige tijd is ons lid Philip Reinders bezig met het samenstellen van een lijst met namen van alle Britse en Poolse militairen die op de grond hebben deelgenomen aan de Slag om Arnhem. Van iedere sol¬daat worden vermeld: naam en voorletters, rang, een¬heid (peloton, compagnie, bataljon). Bovendien wil Philip graag in het overzicht opnemen of de betrok¬ken persoon over de Rijn is teruggekomen of krijgsge¬vangen is gemaakt. Zoals de lezer weet, zijn de gesneuvelden voor zover bekend terug te vinden in de door Jan Hey samengestelde ‘Roll of Honour’.
Helaas bestaan er geen complete, officiële lijsten met namen per eenheid. Het overzicht waar nu aan wordt gewerkt, bevat dan ook nog veel lacunes. Een ieder die meent een bijdrage te kunnen leveren, wordt ver¬zocht contact op te nemen met Philip Reinders, Delftseveerweg 37d, 3134 JG Vlaardingen, telefoon 010-4356704. Van harte aanbevolen!

Download