VVAM Nieuwsbrief 129_Februari_2013

Een ‘nieuwe’ Duitse foto
Degenen onder de lezers die serieuze publicaties over de geschiedenis van de Slag om Arnhem hebben gelezen, zullen weten dat we een groot aantal foto’s uit Duitse bron kennen dat in september 1944 aan de zuidelijke Veluwezoom werd gemaakt. Van vele daarvan is bekend wie de makers waren, en waar precies en wanneer de opnamen werden vervaardigd, maar er zijn er ook genoeg waarvan we eigenlijk helemaal niets weten.
De bijgaande foto is er eentje uit een soort tussen- categorie. Een tijd geleden werd een z.g. eerstegraads afdruk hiervan verworven via E-bay, en de kenners zagen meteen dat de fotograaf de camera had gehanteerd op De Dam in Oosterbeek. Hij had een Sturmhaubitze 42 (Sd.Kfz 142/2), Ausführung G, van de Sturmgeschütz Brigade 280 in het vizier, en op de achtergrond zien we het huis ’t Maerlant aan de Fangmanweg.
Deze ‘stormhouwitser’ (een gemotoriseerd kanon) behoorde tot een van de drie compagnieën van de brigade die sinds 19 september 1944 in de omgeving van Arnhem waren. Welke daarvan daadwerkelijk zijn ingezet, en tot welke eenheid dit rupsvoertuig behoorde, is helaas niet bekend. Het enige dat we weten, is dat elke compagnie drie StuH.42s had, en

Oosterbeek, 23-25 september 1944. Een Sturmhaubitze 42, Aus/ührung G, van de Sturmgeschütz Brigade 280 op De Dam, met op de achtergrond het huis ’t Maerlant (Fangmanweg).

dat er (dus) negen bij de Slag waren betrokken. Hun 105mm kanon was het meest geschikt voor het soort gevechten waarvan in Oosterbeek sprake was, want hiermee konden de Duitsers
huizen waarin Britten zich hadden verschanst, letterlijk in puin schieten. De afbeelding past in een reeks Duitse foto’s die alle in de omgeving Fangmanweg – De Dam – Weverstraat zijn gemaakt, kennelijk in de periode 23-25 september 1944. Van de hier getoonde foto is de naam van de maker niet overgeleverd. (Geert Maassen, met dank aan Marcel Zwarts)

In Memoriam Jan Hey (1931-2012)
Op 8 november 2012 overleed in zijn woonplaats Hengelo de heer Jan Hey. Bij veel leden van de WAM is hij vooral bekend als de samensteller van de ‘Roll of Honour, Battle of Arnhem, September 1944’. De eerste uitgave van deze Roll of Honour verscheen in 1986 en die werd in de loop der jaren gevolgd door een aantal nieuwe, uitgebreidere edities. Het afgelopen jaar ver-scheen de vijfde druk. Maar Jan Hey heeft nog oneindig veel meer gedaan op het gebied van onderzoek naar tijdens de Tweede Wereldoorlog gesneuvelde militairen en burgers. Zo werkte hij de archieven van het Rode Kruis door, om alle graflocaties in Nederland per gemeente in kaart te brengen van zowel geallieerde als Duitse militairen. Ook werkte hij al jaren aan een monumentale serie boeken, getiteld ‘Losses of the US 8th and 9th Air Forces’. Deze uitgaven bevatten een schat aan informatie over de luchtmacht-militairen, die omkwamen bij de inzet van de Amerikaanse lucht-macht tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zijn onderzoek heeft meerdere malen geresulteerd in de identificatie van vermiste en onbekende militairen. Jan’s encyclopedische kennis was bekend tot ver over onze grenzen en hij deelde die kennis graag met iedere serieuze onderzoeker, die hem benaderde met vragen.
Hoewel Jan’s gezondheid het afgelopen jaar snel was achteruit gegaan, kwam hij op 3 oktober 2012 toch nog naar de Airborne Begraafplaats in Oosterbeek om de bijzetting van het stoffelijk overschot van soldaat Lewis Curtis bij te wonen (zie Nieuwsbrief nummer 128, december 2012). Dat was kenmerkend voor het karakter van Jan Hey. Zijn leven stond in het teken van het idee, dat geen enkel gesneuveld oorlogsslachtoffer mocht worden vergeten.

27 Oktober 2012. Voorzitter Ben Kolster bedankt Luuk Buist voor zijn interessante lezing over de Glider Pilots.

Lezing over de Glider Pilots was geweldig succes
De leden van de WAM, die op zaterdagmiddag 27 oktober 2012 in de Concertzaal de lezing van Luuk Buist over de rol van de Glider Pilots tijdens de Slag om Arnhem bijwoonden, waren het er na afloop allemaal over eens: het was een ’top’-lezing! Alle ingrediënten voor een goed verhaal waren dan ook voorhanden. Luuk kent het onderwerp als geen ander, hij is een uitstekend spreker en hij had een prachtige Power Point presentatie gemaakt, waarmee hij zijn voordracht illustreerde. Hij gaf voor de pauze een overzicht van de geschiedenis en de organisatie van het Glider Pilot Regiment, de gebruikte typen zweefvliegtuigen en de operaties waaraan de glider pilots deelnamen voor September 1944. Na de pauze begon hij zijn verhaal met de landingen bij Wolfheze, waarbij hij ook de officiële RAF-film over dit onderwerp liet zien. Omdat de meer dan 1200 zweefvliegtuigpiloten bijna overal in Arnhem en Oosterbeek aan de strijd hadden deelgenomen, had Luuk een keuze gemaakt en behandelde hij een aantal bijzondere voorvallen, waarbij zij betrokken waren. Fascinerend waren hierbij de achtergrondverhalen die Luuk vertelde over een aantal Britse foto’s, die tijdens de strijd waren genomen, maar waar tot nog toe weinig over bekend was.

Jaarvergadering op 23 maart a.s.
De 33e Algemene Ledenvergadering, tevens Jaarver-gadering van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum, zal worden gehouden op zaterdag 23 maart 2012 in de Concertzaal, Rozensteeg 3 te Oosterbeek, aanvang 14.00 uur.
De agenda ziet er als volgt uit:
1. Opening
2. Notulen Algemene Ledenvergadering
17 maart 2012
3. Algemeen Verslag 2012
4. Financieel Verslag 2012
5. Begroting 2013
6. Verslag Kascommissie
7. Bestuursverkiezing
8. Benoeming reservelid Kascommissie
9. Rondvraag
10. Sluiting
Ad 3 en 4: Het Algemeen Verslag, het Financieel Verslag en het Verslag van de Kascommissie liggen een half uur voor de aanvang van de vergadering ter inzage bij de ingang van de zaal. U kunt het Algemeen Verslag en het Financieel Verslag ook aanvragen door een mail of een briefje te sturen aan de WAM. Ad 7: Dit jaar is aftredend: Vincent Luiten. Hij stelt zich herkiesbaar. Volgens artikel 8 van de statuten kunnen leden tegenkandidaten stellen. Een voordracht hiertoe dient uiterlijk tien dagen voor de vergadering schriftelijk bij de secretaris van de WAM te worden ingediend. Dit voorstel moet zijn ondertekend door tenminste tien leden en bij het voorstel dient een bereidverklaring van de kandidaat gevoegd zijn. De kandidaat dient meerderjarig te zijn en lid te zijn van de vereniging. Na afloop van de vergadering is er een PAUZE.
Na de pauze houdt Wybo Boersma een lezing over ‘Operatie Biting’, de raid op Bruneval, 27 februari 1942. De Britse inlichtingendienst had ontdekt dat de Duitsers bij dit plaatsje, hoog op een klif aan de Franse kust een nieuw soort radarapparaat hadden geplaatst. Omdat men daarvan meer wilde weten, werd een militaire actie voorbereid. Bij deze operatie werd in de nacht van 27 februari 1942 de C-compagnie van het 2e Parachutistenbataljon, onder commando van majoor Frost bij Bruneval gedropt. Een kleine groep mannen slaagde er onder leiding van de RAF radarspecialist Flight Sergeant Charles Cox in een aantal essentiële onderdelen van de Würzburg-radar los te maken en die mee te nemen. Vrijwel alle parachutisten wisten vervolgens onder hevig Duits vuur het strand, onderaan de klif te bereiken, waar zij na enige tijd door boten van de Britse Marine werden opgepikt.
Van donderdag 27 tot zondag 30 juni organiseert de WAM een battlefield tour naar Bruneval en naar Dieppe. In die laatstgenoemde plaats vond op 19 augustus 1942 ‘Operatie Jubilee’ plaats, waarbij de 2e Canadese Infanterie Divisie en andere eenheden een grote landing op de kust uitvoerden. Deze operatie werd een mislukking, maar er werden wel lessen geleerd, die bij de latere landingen in Noord-Afrika en in Normandië van zeer veel nut bleken te zijn.

Eerste college voor de ‘Museum Jeugd Universiteit’
Op 11 november van het afgelopen jaar werd in het Airborne Museum voor het eerst een college gegeven, dat was georganiseerd door de ‘Museum Jeugd Universiteit’. Deze landelijke organisatie, die in 2009 werd opgericht, heeft als doel het stimuleren van museumbezoek bij de jeugd. Ieder halfjaar wordt een reeks colleges georganiseerd, speciaal voor kinderen van 8 tot en met 12 jaar. In ieder van de deelnemende musea wordt een college gegeven over een onderwerp, dat betrekking heeft op het collectiegebied van dat betreffende museum.
De sprekers zijn wetenschappelijk medewerkers van het museum, wetenschappers uit de academische wereld of experts uit het vakgebied. De kinderen krijgen tijdens de colleges ook ruim de gelegenheid om vragen te stellen. Het eerste college dat in het Airborne Museum werd gehouden ging over ‘spionage met luchtfoto’s in de oorlog’, een techniek die ook

11 November 2012. Tijdens het college ‘spionage met luchtfoto’s in de oorlog’ voor kinderen van de Museum Jeugd Universiteit, toont docent Robert Voskuil een kleine luchtcamera uit de Tweede Wereldoorlog. [FOTO: Herco van de Ree en Joop Topma]

een belangrijke rol heeft gespeeld bij Operatie Market Garden. Als spreker was WAM-bestuurslid Robert Voskuil uitgenodigd. De bijna 50 aanwezige kinderen kregen eerst uitleg over luchtfotografie, o.a. aan de hand van een meegebrachte luchtfotocamera uit de oorlog en vervolgens werd op een groot scherm een serie luchtfoto’s uit de Tweede Wereldoorlog getoond. Een deel daarvan werd in stereo geprojecteerd. Alle kinderen hadden een kleine stereobril gekregen, zodat ze de foto’s op het scherm in 3-D konden bekijken. De kinderen vonden het zeer interessant en noemden het ’cool’, om een moderne uitdrukking te gebruiken. Ook de docent, die op de universiteit gewend is onderwijs te geven aan volwassen studenten, vond het een bijzondere ervaring om nu voor een jeugdig publiek te staan. Volgend jaar doet het Airborne Museum weer mee met dit programma.

Website ‘4th Parachute Brigade Headquarters, 17-26 September 1944’
Onlangs hebben Philip Reinders en ik (Jeroen Niels) een nieuwe website toegevoegd aan de omvangrijke informa-tievoorziening, die over de slag om Arnhem beschikbaar is: http://4thparachutebrigadeArnheml944.euy. Centraal staat 4th Parachute Brigade Headquarters tijdens de slag om Arnhem.
Voorlopig is de website is opgebouwd uit drie onderdelen. Allereerst is de War Diary integraal opgenomen. Aan de hand van dit verslag kan de lezer nauwgezet de activiteiten van deze eenheid volgen. Inleidend worden de plannen voor Market Garden uiteengezet, waarna aansluitend de periode van 17-26 September 1944 van dag tot dag minutieus wordt beschreven. Het verslag wordt aangevuld met grotendeels onbekend fotomateriaal, zoals foto’s van het gevechtsgebied en portret- en groepsfoto’s van de betrokken personen. Het tweede onderdeel is een zogeheten Nominal Roll. In dit deel vindt de lezer informatie over iedere persoon, die onderdeel uitmaakte van deze eenheid. Naam, rang, legernummer en onderdeel zijn hierbij standaard vermeld, aangevuld met andere gegevens. Waar mogelijk hebben we ook persoonlijke verslagen, die we door de jaren heen hebben verzameld, toegevoegd. Als laatste zijn we momenteel bezig met het uitwerken van een Battlefieldtour. Met behulp van luchtfoto’s
uit 1944 wordt een overzicht gegeven van de plaatsen waar de eenheid zich bevond op de verschillende tijdstippen tijdens de slag. ’Toen-en-nu’ foto’s maken het de lezer gemakkelijker om de historische plekken terug te vinden en te bezoeken.
De website is in het Engels en zal regelmatig worden aangevuld en uitgebreid. Als u op enigerlei wijze bij kunt dragen aan deze website, door bijvoorbeeld het beschikbaar stellen van informatie, dan kunt u contact opnemen met één van beide initiatiefnemers. Dat kan via het e-mailadres dat op de website is vermeld. (Jeroen Niels)

‘Drone’ vliegt boven het huis van Chris van Roekel
De filmmaker Jan Cees ter Brugge uit Hilversum is al enige tijd bezig met het maken van een documentaire over de Britse parachutist Douglas J. Charlton, die tijdens de Slag om Arnhem deel uitmaakte van No.1 Platoon, R Company, Ist Parachute Battalion. Charlton vocht o.a. in de wijk westelijk van het St Elisabeths Gasthuis en nam op 19 september 1944 deel aan de mislukte aanval op Onderlangs. Met een klein restant van zijn eenheid bereikte hij op 20 september het gebied van de Oude Kerk in Oosterbeek, waar hij tot het eind deelnam aan de gevechten.
Volgens Ter Brugge is de nu 89-jarige Douglas Charlton een ideale persoonlijkheid om te interviewen, niet alleen omdat hij veel heeft meegemaakt, maar ook omdat hij zeer goed kan vertellen, een uitstekend geheugen heeft, kan relativeren en beschikt over typische Britse humor. De documentairemaker heeft inmiddels zowel in het Engelse Bournemouth, waar Charlton woont, als tijdens de herdenkingen bij

Op 23 oktober 2012 werden met een ‘drone’ vanuit de lucht opnamen gemaakt van de Oude Kerk en van het huis van Chris van Roekel in Oosterbeek. Onder het toe-ziend oog van filmmaker Jan Cees Ter Bruggen (links) monteert een technicus een kleine videocamera in de ‘drone’, die met zes kleine, horizontale propellers in de lucht kan worden gehouden.

Arnhem interviews opgenomen. Deze gaan over de belevenissen van Charlton tijdens de oorlog, maar ook over zijn vooroorlogse leven.
Tijdens de strijd in het Benedendorp in Oosterbeek vocht Charlton o.a. bij het huis van de familie Breman, dat nu wordt bewoond door Chris en Roelie van Roekel. Omdat Jan Cees ter Brugge zijn documentaire wil illustreren met luchtopnamen van dit gebied, had hij op 23 oktober 2012 een bedrijf ingehuurd, dat met behulp van een kleine drone (een onbemand vliegtuigje) filmopnamen uit de lucht kan maken. Een medewerker van het bedrijf monteerde na aankomst in Oosterbeek een videocamera in de drone en vervolgens kon het apparaat opstijgen. Het werd radiografische bestuurd en met behulp van een monitor kon vanaf de grond precies worden gekeken wat er vanuit de lucht op beeld werd vast gelegd. Chris van Roekel keek met veel belangstelling toe hoe het de camera zijn huis en omgeving op deze ongebruikelijke manier vanaf verschillende hoogtes filmde.
Het is nog niet bekend wanneer de documentaire klaar is, maar we houden u op de hoogte.

‘Arnhem, Myth and Reality. Airborne Warfare, Air Power and the Failure of Operation Market Garden’
Zelden heb ik de afgelopen jaren een boek over ‘Arnhem’ gelezen, dat zo fascinerend is. De schrijver, Sebastian Ritchie, is historicus bij de Air Historica! Branch, een afdeling van de Britse Royal Air Force. Het is dan ook niet te verwonderen dat het boek voor een groot deel gaat over de acties van de luchtmacht tijdens operatie Market Garden. Hierbij stelt de schrijver het bestaande beeld bij, dat de luchtmacht gefaald zou hebben bij deze operatie. Na een uiteenzetting over airborne operaties in het algemeen, gaat de schrijver nader in op de planning van Market Garden, de omzet-ting van operatie ‘Cornet’ naar ‘Market Garden’, de inlichtingen, de keuze van de landingsterreinen en de Air Support. Verschillende huidige opvattingen worden hierbij onderuit gehaald. Het boek is een must voor iedereen die geïnteresseerd is in de achtergronden en het verloop van Market Garden.
‘Arnhem, Myth and Reality, Airborne Warfare, Air Power and the Failure of Operation Market Garden’ door Sebastian Ritchie werd in 2011uitgegeven bij Robert Hale Ltd in London (ISBN 978-0-7090-8991-9). Het Engelstalige boek telt 272 pagina’s en is geïllus-treerd, Prijs € 25,95. (Wybo Boersma)

Battlefield tour over ‘De bevrijding van de stad Groningen’
Op zaterdag 20 april 2013 organiseert de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum in samenwerking met de Documentatiegroep ’40-’45 een battlefield tour met als onderwerp: ‘De bevrijding van de stad Groningen’.
Tijdens de bevrijdingsoperaties in Nederland in het voorjaar van 1945 is er tussen 14 en 18 april 1945 hevig gestreden om de stad Groningen. Daarbij zijn grote delen van de binnenstad in vlammen opgegaan. Toch zijn er nog veel locaties en sporen van deze strijd terug te vinden Ook is er een schat aan fotomateriaal bewaard gebleven. Dit maakt, met de uitleg van ter plaatse door goed bekende gidsen, de ‘Slag om Groningen’ tot een ideaal onderwerp voor een battlefield tour. De gidsen voor die dag zijn Wybo Boersma, geboren en getogen Groninger en als kind getuige van de gevechten en Joël Stoppels, battlefield gids in Groningen. Beide gidsen zijn lid van de International Guild of Battlefield Guides.
De battlefield tour begint om 10.00 uur bij het VW kantoor op de Grote Markt in Groningen. Voor de deel-nemers die per auto komen zijn er aan de rand van de stad P & R parkeerplaatsen, vanwaar een bus u naar de Grote Markt brengt. Komt u met de trein dan is er een busverbinding met de Grote Markt. Lopend is het dan 15 minuten. De deelnemers krijgen onder het genot van een kop koffie eerst een uitleg over de acties van de 2e Canadese Infanterie divisie. Vervolgen gaan we ongeveer twee uur wandelen met verschillende stops. Na een uitgebreide lunch vervolgen we onze wandeling en rond 16.30 uur zijn we weer terug op de Grote Markt.
De kosten voor leden van de Vrienden Airborne Museum en de Documentatiegroep ’40-’45 zijn € 25,- per persoon (inclusief koffie, lunch en een speciaal gemaakte battlefield gids). Niet leden betalen € 27,50. De kosten graag voor 2 april 2013 overmaken op rekening nummer 51 13 751 t.n.v. Vrienden Airborne Museum te Oosterbeek, met vermelding van naam en adres.
Voor verder inlichtingen zie:
www.documentatiegroep40-45.nl;
www.vriendenairbornemuseum.nl;
Mailen mag ook: w.boersma@wxs.nl of telefoon 0318-639633.

COLOFON
De Nieuwsbrief is een uitgave van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum, Oosterbeek en verschijnt vier keer per jaar. Het doel is bekendheid te geven aan het Airborne Museum, de activiteiten van de Vereniging Vrienden en de geschiedenis van de Slag om Arnhem.
Redactie: drs. Robert P.G.A. Voskuil, Wybo Boersma en Joop Bal.
Coördinatie verzending, archivering & distributie losse num-mers Nieuwsbrief: Wybo Boersma, Ede.
Vormgeving Nieuwsbrief: Hildebrand DTP, Wageningen.
Druk: Drukkerij Verweij Wageningen B.V.
E-mail adres WAM: info@vriendenAirbornemuseum.nl.
Telefoon: (0318) 63 96 33.
Postadres: WAM, t.a.v. Ivar Goedings, Postbus 8047, 6710 AA, Ede.
Penningmeester en Coördinator Airborne News Flash: Vincent Luyten.
Website van de WAM: www.vriendenAirbornemuseum.nl

Download