PMHE: Pistool Radom Vis 35 aangeboden

Pistool Radom Vis 35 (nieuwsbrief februari PMHE)

Onlangs is een pistool aangeboden aan het Oorlogs- en Garnizoensmuseum Ede, door de zoon van een oud-verzetsstrijder uit Bennekom. Het betreft een zogenaamde drempelvondst: het wapen is aangetroffen bij het leegruimen van de ouderlijke woning. Na deze vondst wilde de familie het aan het Oorlogs- en Garnizoensmuseum Ede schenken. Voor ons als museum is dit een bijzonder voorwerp met een bijzonder verhaal.

Het pistool

De Radom Vis 35 is een 8-schots halfautomatisch centraal vuur pistool van kaliber 9 x 19 (9mm). Het aangeboden wapen is nog volledig nummergelijk.
De productie van de Vis begint in 1935 in de Poolse wapenfabriek “Fabryka Broni” in de plaats Radom.
In 1936 wordt dit wapen in gebruik genomen als het standaardpistool van Poolse infanterie- en cavalerie-officieren. Medio 1938 wordt het geïntroduceerd bij de gepantserde eenheden en de Poolse luchtmacht. Tot aan de Duitse invasie van Polen op 1 september 1939 worden ongeveer 50.000 stuks aan het leger geleverd.
Na de Duitse bezetting van Polen wordt de productie van het pistool onder Duits toezicht voortgezet. Het pistool krijgt de nieuwe naam 9 mm Pistole 645(p). We zien echter ook vaak de benaming P 35(p) (het achtervoegsel “p” betekent “Polnisch”). Met deze pistolen worden de Duitse parachutisten-en politie eenheden uitgerust.
De Vis-pistolen die na september 1939 worden geproduceerd worden afgeleverd in vier verschillende series, elk met kleine aanpassingen om de productie te vereenvoudigen. De onder Duits toezicht geproduceerde pistolen van de eerste serie hebben aan de linkerkant de inscripties VIS Mod.35 of P.35.

Eind 1944 wordt alle productie verplaatst naar de Steyr-fabriek in Oostenrijk, waar het laatste vereenvoudigde model van de vierde serie wordt geproduceerd (zonder verdere inscripties, alleen het tri-gram bnz, de code van de Steyr fabriek in Oostenrijk).
In Polen zelf wordt het wapen ook verder geproduceerd, ondergronds in het geheim. Deze worden vooral tijdens de opstand van Warschau gebruikt.
De Vis blijft in productie tot april 1945. Er zijn in totaal tussen de 312.000 en 380.000 Radom Vis 35 pistolen geproduceerd. Dat is relatief weinig.

Het verzet

Hoe komt nu een Pools wapen in deze regio terecht? Onze anonieme verzetsman, nader te noemen als “D”, is lid van de verzetsgroep “Dutch Freeman” in Dodewaard. Deze verzetsgroep staat onder leiding van dominee J.H. Teerink. “D” mag vanaf 20 oktober een wapen dragen. Welk wapen dat is geweest, weten we niet. Maar het zal niet veel soeps geweest zijn, want later krijgt hij een Pools Radom Vis 35 pistool. Dit pistool is door de geallieerden medio november bij schermutselingen in het niemandsland buitgemaakt op eenheden van de Duitse 6de Parachutisten Divisie (Fallschirmjäger). Het wapen is afkomstig uit de eerste serie onder Duits toezicht in Polen vervaardigde Radom Vis 35 pistolen (toevoeging Mod.35 is in het wapen ingeslagen).
Bij het pistool krijgt “D” een pistoolholster (zie foto), dat in gebruik is bij de Britse gepantserde eenheden. Het pistool past er maar net in. De verstrekte munitie is zowel Duits als Brits, het past allemaal.
Vanuit Ede probeert geheim agent Henk van Loenen (gedropt bij Lunteren) begin 1945 contact te leggen met de geallieerden in de Betuwe. Er zitten in en om Ede, en ook verderop op de Veluwe, nog steeds veel Britse Airborne militairen ondergedoken, die na de Slag om Arnhem op de noordelijke oever van de Rijn achtergebleven zijn. Mogelijk kan er een nieuwe ontsnappingsroute worden opgezet. Hiervoor stuurt hij de broers Henk en Wim van der Mheen uit Lunteren op pad om aansluiting te zoeken bij het verzet in Dodewaard. Bij een poging om door de Duitse en geallieerde linies te komen sneuvelen beide broers op 29 januari 1945 bij Dodewaard. Een ontsnappingsroute via Dodewaard blijkt echter onmogelijk.

Historische waarde

Het pistool van “D” is bijzonder. Allereerst zijn er ten opzichte van de Duitse en Britse pistolen maar weinig Poolse pistolen geproduceerd en hier in het westen beland.
Het overgrote deel van deze Poolse Radom Vis 35 pistolen heeft kolfplaten van bakeliet. Er wordt slechts een gering aantal afgeleverd met houten kolfplaten. Die zijn dan nog eens gegroefd of geribbeld. Originele gladde houten kolfplaten zijn zeldzaam.
“D” maakt dit wapen nog meer uniek. Aan de linker zijde kerft hij in deze kolfplaten heel netjes zijn initialen: DG. Aan de rechter zijde de initialen van zijn verloofde en latere echtgenote Truus; TP.
Hiermee is dit wapen een heel uitzonderlijk aandenken geworden aan het Nederlandse verzet, dat vanaf het najaar van 1944 zij aan zij gestreden heeft met de geallieerden.

Aan “D” is na de oorlog zowel de Britse als Amerikaanse Award Grade 5 toegekend, een waardering voor de hulp die hij heeft verleend aan de geallieerde strijdkrachten.

Behouden voor de toekomst

Tja…en dan heb je ineens een mooi verhaal en willen we graag de Radom Vis 35 behouden.
De volgende stap is een verzoek doen met motivatie om het wapen te mogen bijschrijven op het wapenverlof van ons museum. De afdeling Korpstaken van de politie laat na goedkeuring van de motivatie het wapen onderzoeken op strafbare feiten door het forensisch instituut te Elst; daarna gaat de Officier van Justitie dit verzoek beoordelen.
Nu alle stadia zijn doorlopen heeft de Officier van Justitie zijn toestemming gegeven om het wapen bij te schrijven op het wapenverlof van ons museum. Rest ons nu alleen nog te zoeken naar een stevige afsluitbare vitrine om het te kunnen exposeren.
Wij danken de betrokken diensten dan ook hartelijk voor hun support om dit stukje geschiedenis te mogen en kunnen behouden.

Uit Nieuwsbrief Platform Militaire Historie Ede februari 2022