Archief voor categorie: Archief

MINISTORY
MET EEN STIRLING NAAR ARNHEM
door David Lewis

Bijlage bij Nieuwsbrief No. 57 / februari 1995
Toen de 50e herdenking van de Slag om Arnhem naderde, kwamen bij mij de herinneringen boven aan enkele van de missies die ik als bemanningslid van een vliegtuig meemaakte. Met behulp van aantekeningen die ik 50 jaar geleden maakte, kan ik me, hoewel wat wazig, de operaties voor de geest halen waaraan ik als staartschutter deelnam.
Dinsdag 19 september 1944 staat zeker voor altijd gegrifd in het geheugen van elk nog levend bemanningslid van 299 en 196 Squadron, en ook van de andere squadrons van 38 Group van de Royal Air Force. Deze datum staat symbool voor de eerste zeer slechte dag tijdens onze vluchten boven Arnhem, waarbij we de ene keer als sleeptoestel voor zweef- vliegtuigen fungeerden, en de andere maal voor de bevoorrading zorgden.
Mijn mede-bemanningsleden en ik vlogen in Stirlings van “A” Flight, 299 Squadron, en we maakten vier missies mee (de le, 2e, 3e en 5e dag) vanaf het vliegveld Keevil in Wiltshire.
Voorafgaand aan de invasie van Nederland had het grootste deel van ons werk bestaan uit het bij volle maan droppen van agenten van de S.A.S. (Special Air Service) ter ondersteuning van de Maquis (het Franse verzet), bevoorradingsmissies, af en toe gewone bombardements- vluchten tijdens perioden dat er geen volle maan was, en het ietwat saaie oefenen met het slepen van zweefvliegtuigen boven Engeland. Het laatste gebeurde evenals het droppen van parachutisten meestal boven Salisbury Plain. Alle S.O.E. (Special Operations Executive) operaties werden in code in ons logboek geschreven. De codenaam voor de Arnhem-missies was uiteraard Market Garden. De eerste indicatie dat grootse plannen waren gemaakt, vormde de afkondiging dat niemand het

Zondag 17 september 1944, vliegveld Keevil. De bemanning van Stirling LK-544 van 299 Squadron poseert met de twee piloten van het zweefvliegtuig dat die dag naar Arnhem moet worden gesleept. Van links naar rechts: W/O A.G. Brown, piloot; F/Sgt N. Ledward, radio-telegrafist; F/Lt L.N. Bussey, navigator; Sgt ].D. Firth, boordwerk- tuigkundige; W/O /.W. Eady, bommenrichter; W/O D.T. Lewis, staartschutter, en de twee gliderpiloten. Van de laatsten weet de auteur slechts één naam: Ted Legg. David Lewis zou graag in contact willen komen met zijn voormalige kameraden. Wie helpt? (foto: collectie David Lewis)

kamp meer mocht verlaten. Een gebruikelijke veiligheidsmaatregel wanneer belangrijke en grootschalige acties stonden te gebeuren. Hetzelfde vond plaats voorafgaande aan de invasie in Normandië. Op zondag 17 september 1944 kregen we vroeg in de ochtend instructies, en de beoogde landingszones voor de zweefvliegtuigen werden aangeduid. Kort daarvoor gemaakte luchtfoto’s gaven een duidelijk beeld van het terrein.
Om 10.35 uur lokale tijd vertrokken we in een constante stroom. Met gliders werden duizenden mannen en hun voorraden naar Arnhem vervoerd. Binnen een half uur waren we getuige van een tragisch ongeluk. Kijkend naar een andere Stirling die een zweefvliegtuig sleepte, ongeveer 200 voet (60 meter) beneden ons aan de rechterzijde, zagen we plotseling dat de staart van de glider losraakte. Het toestel tolde in twee delen naar de aarde, en toen deze neerkwamen, was er een geweldige explosie! De Stirling vloog gewoon verder met een stuk sleepkabel achter zich aan. De aanblik van dit alles had een ontnuchterende werking op ons vijven! We vlogen verder en gaven onze zweefvliegtuig-vrienden een redelijk comfortabel ritje tot we de kust bereikten. Wat toen
gebeurde, is nog steeds onduidelijk, maar plotseling was sprake van hevige turbulentie en binnen enkele seconden raakte onze glider los. Later hoorden we dat de zweefvliegtuigpiloot een veilige landing had gemaakt.
Dit betekende het einde van onze missie van die dag en we keerden terug naar onze basis. Wij hadden het gevoel een beetje gefaald te hebben, maar de verslagen van de overige bemanningen waren alle positief. De eerste rapporten deden vermoeden dat deze invasie van Nederland een succes beloofde te worden. Hoe anders zou het uitpakken! We hadden nog geen idee dat de namen Arnhem, Oosterbeek en Nijmegen ons voor de rest van ons leven bij zouden blijven.
De volgende dag, 18 september, verliep onze vlucht, weer met een zweefvliegtuig, veel beter. Na een rustige overtocht, haakte onze gliderpiloot af en zette het toestel veilig op de landingszone. Nu kwam de Flak voor het eerst in actie, maar niet al te dicht bij ons vliegtuig, met uitzondering van één nogal luidruchtige knal.
Toen we op Keevil waren teruggekeerd, kregen we wat berichten door die erop duidden dat niet alles naar wens verliep. Andere bemanningen meldden een aanzienlijk minder rustige vlucht dan wij hadden meegemaakt. We hadden geen kennis van twee Duitse tankdivisies die de oorzaak zouden zijn van de dood van zoveel Airbornes, in sommige gevallen binnen enkele uren na de landing.
Die avond kregen we de gegevens over onze derde missie die de volgende dag, dinsdag 19 september, zou plaatsvinden. Deze keer zou het een bevoorra- dingsvlucht zijn ten behoeve van de reeds gelande troepen. De containers, die aan parachutes zouden landen, bevatten munitie, voedsel en andere beno-digdheden voor troepen te velde.
De maandagavond in het kamp verliep routinematig. Er werd gekletst over de vlucht van die dag, het gebruikelijke kaartspel (pokeren) vond plaats, en brie-ven werden geschreven; deze laatste werden overigens niet bezorgd zolang de veiligheidsmaatregelen van kracht waren.

Een Stirling van ‘A’ Flight, 299 Squadron, tijdens de vlucht naar Arnhem gefotografeerd vanuit de staartkoepel van Lewis’ toestel op dinsdag 19 september 1944. (foto: David Lewis)

In elke kamer van de kazerne verbleef ongeveer een dozijn onderofficieren. Het was een samenraapsel van Canadezen, Nieuwzeelanders, Australiërs en mannen van de (Britse) Royal Air Force. De omstandigheden brachten ons nader tot elkaar en zorgden ervoor dat allerlei problemen werden besproken.
Het moreel was vóór die tijd niet bijster goed geweest en dat was voor het grootste deel te wijten aan de lange perioden van wachten op de ideale omstandigheden om bij volle maan een operatie uit te voeren. Deze tijd van nietsdoen werd meestal op uitbundige wijze doorgebracht in de mess.
Op dinsdagmorgen werden de vliegtuigen met containers geladen, deed het grondpersoneel zijn controlerende werk, werden de apparatuur en instrumenten nagelopen, en vond onze gebruikelijke briefing kort voor het vertrek plaats. Volgens mijn logboek stegen we om 13.00 uur op.
Onderweg was alles rustig. Van tijd tot tijd hoorden we via de intercom dat de bommenrichter en de navigator aan de hand van de kaart en herkenningstekens op de grond controleerden dat we goed op koers lagen. Ook de boordkanonnen werden getest en vanuit de vier Brownings werd een salvo het Kanaal ingejaagd. Nadat we de kustlijn waren gepasseerd, kwamen overstroomde gebieden in zicht. Deze waren het gevolg van een verdedigingsmaatregel van de Duitsers.
Spoedig vlogen we boven groene velden en we daalden om het doel te naderen op de gewenste hoogte van 1000 voet (300 meter). Overal om ons heen schenen Stirlings te vliegen. Onder ons waren de mensen eerst stipjes, maar ze werden steeds groter naarmate we dichter bij de aarde kwamen. We konden nu onderscheiden dat zij naar boven staarden naar de imposante armada in de lucht. Onze grote, logge viermotorige Stirling dreunde voort in een druk gezelschap, een echte demonstratie van onze heerschappij in de lucht.
‘Doel in zicht. Links’. We vlogen dicht op elkaar gepakt, de vleugeltips niet ver van elkaar, maar nu begon de Flak ons te begroeten. ‘Bommenluiken open’, riep de ‘Skipper’ (piloot). Het landschap beneden veranderde snel toen de bebouwde gebieden zichtbaar werden. We vlogen nu op de vereiste hoogte of minder, en het leek bijna of we in een auto over een brug reden. De explosies van de in aantal toenemende luchtdoelgranaten schudden ons toestel heen en weer, waarbij we beurtelings de ene of de andere kant op vlogen. Er klopte iets niet, want op een dergelijke ontvangst hadden we bepaald niet gerekend! Het was duidelijk dat we de Duitsers niet hadden verrast. Ondanks alles bleven we goed op koers vliegen, waarbij we weinig manoeuvreerruimte hadden omdat aan alle zijden vlak bij ons toestellen hetzelfde deden. ‘Wing Commander Davis is er geweest’ riep Joe Eady, onze bommenrichter. ‘Hij staat in brand’. Ik draaide mijn geschutskoepel naar rechts, en ik zag een brandende Stirling die gewoon bleef doorvliegen terwijl de containers werden uitgegooid.2)
Een explosie pal onder ons vliegtuig wierp ons plotseling omhoog, maar onze containers waren al keurig op weg naar beneden, hangend aan hun parachutes. De Duitsers hebben de verdomde droppingszones veroverd!’, schreeuwde iemand. Vanaf de grond vuurden de Duitsers op ons met alle wapens die ze hadden. Later hoorden we dat troepen van onder treinwagons in aktie kwamen met handvuurwapens, geweren en allerlei ander spul dat kon schieten. Ook reusachtige 88-mm kanonnen bulderden omhoog. Een ontploffing direct onder de staart van onze Stirling wierp me bijna uit mijn stoel, en ik rook een scherpe brandlucht. Ik kan me nu nog maar vaag herinneren wat ik in de paar minuten daarna voelde en deed, gelukkig maar, maar in eerste instantie was ik verlamd. Wat ik me wel voor de geest kan halen, was dat ik de koorden van een container-parachuté zag die pal voor mijn ogen afknapten als gevolg van lucht-afweergeschut. De container viel als een bom naar beneden, terwijl de parachute dichtklapte en afdreef. ‘Grote Genade, wat een Flak!’ verzuchtte iemand in zijn microfoon. Ik keek naar links en rechts, en ik zag diverse vliegtuigen naar beneden storten of brandend op de grond liggen. ’) Rookwolkjes van in de lucht exploderende granaten en lichtflitsen van vurende kanonnen brachten me weer helemaal bij mijn positieven. Ik vuurde links naar beneden, maar mijn pogingen leken absoluut geen effect te hebben! Rekening houdend met de afwijking gaf ik nog een salvo af op mijn doelwit.
Flak begon nu heel dichtbij te komen omdat de Duitse artilleristen hun eerste lichtfouten corrigeerden. ‘Scherp naar links klimmen, Skipper’, riep ik. Plichtsgetrouw reageerde de oude Stirling toen ze, met de motoren op volle kracht draaiend en bijna op haar rug liggend, ons verzoek beantwoordde.
Langzaam, tergend langzaam, vlogen we verder met achtervolgende explosies vlak achter onze staart. ‘Naar rechts’, was de volgende opdracht, maar de Flak bleef volgen. Ik betrapte me erop dat ik me tegen mijn zitting aandrukte alsof ik op die manier probeerde onze goede oude kist te helpen ontsnappen aan het gevaar. Geleidelijk aan, maar het ging wel héél langzaam, werd het aantal exploderende granaten minder.
Niemand zei iets, en verscheidene minuten lang was geen geluid te horen, totdat van voor in het vliegtuig via de intercom een hysterisch gelach hoorbaar werd. ‘Wat een bui!’, riep iemand. ‘Iedereen O.K.?’, vroeg de Skipper. Blijkbaar was dat het geval, tenminste wat de lichamelijke conditie betrof.
We keken het vliegtuig na. De besturing reageerde wat traag, en een van de motoren was oververhit, maar het toestel bleef in de lucht. Door één kant van de romp viel daglicht naar binnen, en tijdens de actie waren merkwaardige gaten verschenen in de vloer vlak bij het Elson toilet. We waren maar wat blij dat niemand tijd had gehad om deze sanitaire voorziening te gebruiken in de achterliggende periode!
Een beetje onvast vlogen we huiswaarts, en beneden zagen we weer het rustige Nederlandse landschap met hier en daar omhoog kijkende toeschouwers die onwetend waren van de tragedie die zich een eindje verderop afspeelde. De kustlijn kwam in zicht, en de branding leek zo vredig na de beproeving die we net achter de rug hadden. Links van ons maakte een vliegtuig een noodlanding op het water, en de bemanning stond op het punt het te verlaten. Een ander toestel cirkelde erboven, op zoek naar overlevenden. We noteerden keurig de positie om dit later in het verslag te kunnen verwerken, en we koersten verder op huis aan.
We bleven echter op onze hoede, want er konden altijd Duitse jachtvliegtuigen opduiken! Een van de vliegtuigen van ons squadron was een maand eerder neergeschoten toen hij terugkwam van een missie en op het punt stond te landen op onze basis. De staart- schutter had zijn positie verlaten nadat ze de Engelse kust waren gepasseerd, en dus ontmoette de vijande-lijke jager geen enkele tegenstand.

Horsa gliders en Stirlings worden op Keevil in gereedheid gebracht. Het is mogelijk dat deze foto op 19 september 1944 is gemaakt, en dat zou betekenen dat onder andere Poolse zweefvliegtuigen, bestemd voor de Johannahoeve, zijn te zien. (foto: David Lewis)

Nu zagen we de witte rotsen en spoedig cirkelden we boven ons vliegveld terwijl over de radio verzoeken om te mogen landen doorkwamen van toestellen met gewonden aan boord. De gezichten van het grondpersoneel nadat we taxiënd tot stilstand waren gekomen, staan me nog helder voor de geest. Zulke blikken van ongeloof hadden we nog niet eerder gezien. Onze gevoelens verhinderden dat we een gesprekje aanknoopten, en we kwamen niet verder dan een beleefd knikje naar degenen die ons hielpen onze vliegende zeef te verlaten.
Langzaam liepen de werktuigkundigen en monteurs om de toestellen heen. Af en toe stonden ze stil om te wijzen naar een gapend gat en het vervolgens behoedzaam te betasten, terwijl ze elkaar in opperste verbazing aankeken.
Ons vervoermiddel kwam eraan rijden, we ploften neer en hoorden de ervaringen en resultaten van de andere overlevende bemanningen. Pas op dit moment realiseerden we ons dat onze bommenrichter vergeten was voor deze operatie zijn parachute mee te nemen. Nooit eerder was hem dat overkomen, zelfs niet tijdens oefenrondjes. Niettemin wisten we dat we weinig kans gehad hadden om er veilig uit te springen op de hoogte waarop wij onze opdracht uitvoerden.
We begonnen nu op een rijtje te zetten wie vermist werden, en wij konden bevestigen dat we ooggetuigen geweest waren van het feit dat Wing Commander Davis brandend was neergestort. Terwijl dat gebeurde, werden nog steeds containers uit het vliegtuig gegooid; een voorbeeld voor allen die dit hadden gezien. Andere bemanningen zouden niet terugkeren, behalve degenen die op een ander vliegveld waren geland en misschien een enkeling die via ontsnap-pingsroutes op het vasteland kwam ’teruglopen’. Onze rapportages brachten niet al te veel helderheid over wat in zijn totaliteit was gebeurd, en tijdens de gesprekken daarna begonnen we ons af te vragen of de Duitsers sommige van de droppingszones veroverd hadden.

Elk tragisch moment kent een klein stukje vrolijkheid. Een boordwerktuigkundige kwam de bemannings- ruimte binnen met een kapotte broek aan. Zijn broeks-pijpen waren door een Flak ontploffing opengespleten. Hij was niet gewond en had een noodreparatie uitgevoerd met behulp van koperdraad dat hij over de gehele lengte van de broek had aangebracht.
Uit een van de vliegtuigen was een hoge legerofficier geklommen die meteen op zijn knieën was gevallen en de aarde had gekust. Blijkbaar was dit de eerste keer geweest dat hij had gevlogen; hij was meegegaan voor verkenningsdoeleinden. Toen we zo duidelijk zagen dat hij over zijn toeren was, realiseerden we ons dat hij wel een heel verschrikkelijke vuurdoop had gehad.
Een van de na viga toren had nieuws over de enige dode aan boord van zijn toestel, de bommenrichter. Een eenzame kogel had het plexiglas in de neus van het toestel doorboord, en het bloed van de gesneuvelde was ter plekke tussen de klinknagels geronnen. Hij was een Canadees die zijn eerste ‘ronde’ bij Bomber Command achter de rug had, en net twee missies had voltooid. Zijn vliegtuig zou door ons worden gebruikt voor onze volgende vlucht naar Arnhem op donderdag 21 september, inclusief een provisorisch gedicht kogelgat en bloedvlekken!
Toen we naar ons onderkomen terugkeerden, staarden we peinzend naar een aantal lege bedden! Misschien hadden enkele mannen geluk gehad en waren ze krijgsgevangen gemaakt.
Nieuws begon binnen te druppelen over de lotgevallen van andere squadrons. Toestellen van 196 Squadron waren aangevallen boven Brussel, tien minuten achter ons op de terugweg van Arnhem. Ze liepen schade op door een aanval van Focke Wulf 190s. We kregen niet te horen hoeveel slachtoffers te betreuren waren, maar we vernamen wel dat Warrant Officer Jack Walton een van de aanvallende vliegtuigen had neergeschoten. Later werd hij onderscheiden met de Distinguished Flying Medal.
Blijkbaar was er voor de terugkerende toestellen geen luchtdekking door Geallieerde jagers geweest, hoewel ons dat wel verzekerd was tijdens de briefing. Het feit dat de weersvoorspelling niet correct was geweest, droeg aan het probleem bij.
Schade aan de toestellen voorkwam dat we de volgende dag weer vlogen, maar donderdag kwamen we opnieuw in een strijdgewoel terecht dat net zo erg was als de nachtmerrie van dinsdag. We zagen verscheidene Stirlings boven de droppingszone in moeilijkheden komen. Het is bijna zeker dat onze containers boven op de Duitse kanonnen terechtkwamen. Degenen onder ons die thuiskwamen met nog meer vliegtuigschade werden desondanks wederom gecon- frontreerd met het vooruitzicht van een nieuwe missie. Het moreel was tot het nulpunt gedaald, en we vroegen ons af hoe lang we nog konden doorgaan. Ik ben er zeker van dat de gedachte aan het verkrijgen van het predikaat L.M.F. (lack of moral fibre = gebrek aan ruggegraat) bij vele vliegeniers latent aanwezig was!
Later die avond hoorden we dat we niet op het pro-gramma stonden voor vrijdag de 22e, en dat bericht was in veel opzichten meer dan een opluchting. Uiteindelijk bleek het weer die dag te slecht om te vliegen, maar dezelfde bemanningen die toen op de rol stonden, kwamen op D + 6 in aktie. De toestellen wierpen met succes hun containers af, maar het was uiterst twijfelachtig of ze de beoogde ontvangers hadden bereikt!
Dit zou de laatste missie naar Arnhem zijn waar 299 Squadron bij betrokken was, aangezien rapporten binnenkwamen dat de verrassingsaanval op dramati-sche wijze was mislukt. Onze gedachten gingen uit naar de duizenden naar Arnhem gebrachte troepen en hun tragische lot! Wat een fiasco!

September 1944. Stirlings op het vliegveld Keevil. (foto: David Leivis)

Het was een dure onderneming geweest die het leven van veel dappere mannen had gekost. De bewonde- renswaardige Nederlandse burgers die zoveel hulp hadden geboden tijdens de vruchteloze slag zouden daar later voor moeten boeten.
Vijftig jaar zijn voorbij gegaan en na zo’n periode proberen we ons de goede dingen te herinneren en niet de slechte. Ik ben bang dat dit verhaal een uitzondering is!
De opofferingsgezindheid van zoveel fijne mensen zal niet gauw worden vergeten.

Noten van de redactie
1) Bij dit tragische ongeluk kwamen 21 leden van 9lh (Airbome) Field Company, Corps of Royat Engineers, en twee Glider Pilols om het leven. Zie ook blz. 17 en 21 van de Roll of Honour, samengesteld door ons lid Jan Hey, uitgegeven door onze vereniging, en verkrijgbaar bij het Airbome Museum ‘Harlenslein’.
2) Hel toestel van Wing Commander Peter B.N. Da vis (Stirling EF-319 van 299 Squadron) stortte omstreeks 17.00 uur plaatselijke tijd neer in de omgeving van hel huis ‘Rust Wal’ aan de Kemperbergerweg te Arnhem. Vier van de negen inzittenden kwamen daarbij om hel leven. Zie ook blz. 158 van de Roll of Honour.
3) Volgens de Roll of Honour werden op 19 september 1944 in de omgeving van Arnhem zeven toestellen neergescholen waarbij bemanmngsle- den om het leven kwamen.

Download ministory

MINISTORY 51
CHAUFFEUR OP EEN MORRIS-COMMERCIAL C8/AT Mk III
door Tom Henney

Het onderstaande verhaal bevat herinneringen die Toni Henney, in september 1944 als chauffeur ingedeeld bij 2nd (Oban) Airlanding Anti-Tank Battery (4th Parachute Brigade), in 1984 aan het papier toevertrouwde.

Als onderdeel van de 4e Brigade waren wij vooraf-gaande aan operatie Market Garden gelegerd in de tenten van het doorgangskamp op het vliegveld Tarrant Rushton. Onze Battery bestond uit E, H en G Troop, elk met vier zesponder-kanonnen, en F en X Troop, ieder voorzien van vier zeventienponders. Mijn functie was kanonnier/chauffeur van het vierde ‘gun-team’ (stuksbediening) van X Troop, die bestond uit Sergeant Horace (Nobby) Gee, Bombardier T. Aldersley, Lance Bombardier J. Mills, en de Gunners T. Kemp, G. Williams, G. Hurdman en Simon Smith. Op zondag de 17e was het laden klaar in de wetenschap dat de eerste groep weg was, en schreven we onze laatste brief naar huis. Toen naar bed in een poging nog wat slaap te krijgen, niet wetende wanneer, waar en of we ooit nog weer zouden kunnen slapen.
Maandag 18 september gingen we weer terug naar het vliegveld voor de laatste voorbereidingen aan de Hamilcar (glider) die onze zeventienponder, de Morris-truck en een motorfiets bevatte.
Op de zijkant van het zweefvliegtuig was met grote letters de naam ’Blondie’ gekalkt, het kleine N.A.A.F.I. meisje met wie ik in het kamp bevriend was geraakt, en veel avonden, wanneer het kamp afgesloten was, langs de omheining gewandeld heb. Er werd hard gejuicht toen Blondie in eigen persoon langskwam om me gedag te kussen voordat we opstegen. B
Voor het opstijgen ontmoetten we onze gliderpiloten, Sgt. Jock King en Sgt. Sidney Dadd. Ook de piloot van ons sleeptoestel arriveerde, een kleine Welshman, die bijna een hartaanval kreeg toen hij in de Hamilcar keek en schreeuwde: ‘Tjeeminee, we krijgen deze troep nooit van de grond.’ Kijkend naar de zweefvliegtuigen die opstegen, dachten wij dat ook. Terwijl iedere combinatie aan het eind van de baan in de diepte verdween, scheen het een heel lange tijd te duren voordat zij weer omhoog kwam.
Tenslotte was het onze beurt. Wij stegen op, en voegden ons bij wat de meest gigantische luchtvloot aller tijden leek te zijn. Ik herinner me dat ik in de bestuurdersstoel van de Morris zat, en dat gaf mij een goed

Mei Tom Henney achter het stuur van zijn Morris rijdt de vrachtwagen, met daarachter het niet zichtbare 17-ponder anti-tankkanon, over de Utrechtseweg in de richting van Oosterbeek. De exacte locatie is niet duidelijk, en de datum 19 september 1944.
(film Imperial War Museum, Londen; stills-collection Voskuil)

zicht op wat er gaande was. Het was een mooie dag, en in mijn gedachten zie ik het landschap dat beneden ons voorbij gleed. Een prachtig gezicht op The Wash, en dan de Noordzee, die naar het scheen wemelde van de reddingsboten. In de lucht droegen jachtvliegtuigen hun steentje bij als vliegende koeriers, en kruisten hoog boven ons ons pad. Een indrukwekkend gezicht waren de Waco’s van de Yanks op weg naar Nijmegen en Eindhoven. Mijn volgende herinnering betreft een eenzame Horsa-glider op een klein eilandje voor de Hollandse kust. Het leek er niet op of hij daar geland was, maar meer of hij daar als een stuk speelgoed was neergezet. Kort daarna passeerden wij de kust. Er waren wat flitsen van afweergeschut, maar die veroorzaakten geen moeilijkheden. Wij kwamen binnen op 3000 ft. en werden losgegooid. We cirkelden naar de landingszone en landden zonder vijandelijke tegenstand. 2)
Eenmaal op de grond, was iedereen druk bezig kettingspanners en kettingen weg te halen, de neus van de Hamilcar te openen en voorbereidingen te treffen om uit te laden. Er werd wat met lichte wapens geschoten, maar het was niet speciaal op ons gericht. Vervolgens kreeg ik de order; ‘Drive on’. Dus startte ik de vrachtauto en reed vooruit, maar ik had nog maar een halve meter gereden of de voorkant van het voertuig hing in de lucht en bleef op het chassis hangen. De rijgoten waren niet aangebracht. Ik zette de motor af, en verhielp het euvel. Toen ik de motor weer wilde starten, deed hij het niet; geen sprankje leven. Dat was een ramp, want ik had nooit een startslinger gekregen. Ik moest dus twee- a driehonderd meter over de landingszone rennen om er een te lenen. De motor startte met een halve draai van de slinger, en gaf vervolgens nooit meer enige moeilijkheid gedurende de rest van de operatie.
Wij waren toen in staal het kanon uit te laden en weg te rijden. We werden begeleid door een para-officier, die zei: ‘Tot zover lijkt het net een oefening.’ Ik nam aan dat hij hier al 24 uur was en wist waar hij over praatte. Na 40 jaar is het moeilijk de gebeurtenissen in de juiste volgorde te herinneren, maar ik heb nog een duidelijk beeld voor ogen van de landingszone met vernielde gliders, die zo goed als mogelijk was werden gelost, en onbeschadigde zweefvliegtuigen, waarvan de staartdelen waren verwijderd om ze uit te kunnen laden.
De eerste middag, avond en nacht zijn vaag. De tijd scheen te worden doorgebracht met rondhangen in de bossen. Ik herinner mij niet dat wij ons die nacht hebben ingegraven en ik geloof dat wij werkelijk wat geslapen hebben. Onze twee glider-piloten hadden zich voor de komende 48 uur aangesloten bij de geschutsbemanning, voordat zij naar verwachting zouden worden gerepatrieerd naar hun eenheid in hel Verenigd Koninkrijk. Zij hadden 6th Airborne Division in juni naar Normandië gebracht, en de eerste dag van onze operatie konden zij het niet nalaten ons te vertellen hoe erg D-day was vergeleken bij dit peuleschilletje. Een gedachtengang die al heel gauw drastisch gewijzigd moest worden.
De volgende dag (dinsdag) passeerde ons team een overweg, mogelijk in Wolfheze, waar we onze eerste dode Duitser zagen die tegen een hek langs de spoor baan hing. Rond deze tijd is het ook weer een beetje vaag in mijn geheugen, maar volgens mij trokken we verder naar de noordkant van de spoorlijn, op weg naar de stad en de brug, ter ondersteuning van een parachutistenbataljon. Wij groeven ons kanon in langs de kant van de weg, en onszelf in de berm. Ik kreeg de snelst gemaakte loopgraaf gedurende de operatie tot dusver op mijn conto, en daarvoor had ik dankbaar gebruik gemaakt van een uitstekend stuk Duits gereedschap.
Vanaf deze plek bestreken wij het gebied dat bestemd was als landingszone voor de gliders van de Poolse Brigade (Johannahoeve), die dezelfde dag zouden aankomen. Op het moment dat zij arriveerden, brak de hel los. De gliders werden als het ware uit de lucht geschoten. Dat veel van de Polen de landing overleefden, blijft tot op de dag van vandaag een mysterie. 3) Nauwelijks bekomen van dit debacle zagen we het trieste schouwspel van een daarop volgende bevoorradingsvlucht, waarbij spitsroeden werden gelopen tussen het Duitse afweergeschut en jagers, om de ondersteunende uitrusting te droppen. Dit was een aanblik om nooit te vergeten. In de deuren van de vliegtuigen die in deze hel vlogen, stonden de despatchers, zo leek het, kalm de manden naar buiten te duwen. Zelfs als hun vliegtuig in brand stond en gedoemd was om neer te storten. Toen deze operatie ten einde liep, kwamen grote groepen para’s voorbij de positie van ons kanon, die terugliepen in de richting van Wolfheze. Onwetend bleven wij waar wij waren, en het duurde even voordat wij ons realiseerden dat zich niemand meer vóór ons bevond. De para-chutisten waren teruggetrokken zonder ons te vertel-len wal er aan de hand was. Er werd besloten dat ook wij terug zouden gaan, dus werd het stuk geschut vastgehaakt aan de truck. Wij volgden de weg in westelijke richting tot we bij een open plek in het bos kwamen. Hier troffen we de para’s aan in een complete wanorde, met ik geloof Brigadier Hackett in hun midden. Hij droeg een rode baret in plaats van een helm, en hij sloeg zichzelf met zijn stok tegen een been. Hij probeerde het moreel van zijn troepen te herstellen en hen opnieuw in een gevechtspositie te brengen. De weg terug naar Wolfheze werd links begrensd door de hoge spoordijk en rechts door een open terrein, dat vanuit een bos aan de noordkant door de Duitsers onder vuur werd genomen. Men besloot dat de parachutisten en de artillerie-eenheden de spoordijk zouden oversteken, uit het zicht van de Duitsers aan de overzijde van het veld. Een paar jeeps en trailers, en een 17-ponder hadden op die manier getracht te ontsnappen, maar absoluut zonder succes. Dus werd toen besloten dat de paar brencarriers en mijn 17-ponder en vrachtauto zouden proberen het open terrein over te steken, en te ontkomen via de spoor-wegovergang bij Wolfheze.
Een van de brencarriers werd bestuurd door een para met wie ik bevriend was geraakt op Tarrant Rushton, maai wiens naam ik mij niet meer kan herinneren- en die de slag niet heeft overleefd, geloof ik Hij zei- •Vooruit, we zullen jullie aan de overkant krijgen’. Dus zetten wij ons in beweging, hoofden naar beneden a leen opkijkend om de richting te bepalen. Ondanks behoorlijk wat tegenstand bereikten we de overkant, staken de spoorweg over, en voegden ons bij onze kameraden zoals gepland was.
Toen we de weg naar Oosterbeek volgden, filmde een joumaal-camerateam ons toen we voorbij trokken, en ik zei: ‘Zij zullen dit het thuisfront laten zien als “Onze zegevierende troepen in opmars in Holland”, nadat we juist het ergste pak slaag van ons leven hebben gehad en volop aan het terugtrekken zijn’.
Ik kan me de gebeurtenissen omstreeks deze tijd niet goed herinneren, behalve één incident dat ik niet in de juiste context kan plaatsen. Wij hokken voorwaarts in kolonne in de richting van de gevechten, toen we om de een of andere reden moesten stoppen. Ongeveer 200 meter voor ons zwenkten en doken jachtvliegtuigen, en bestookten de grondtroepen. Sidney Dadd, de gliderpiloot, zei met enige trots tegen mij: ‘Dat is luchtsteun voor jullie, dat is onze RAF’. Op dat moment maakten de jagers zich los en vlogen op de kolonne af, bestookten ons, en toen pas zagen wij het zwarte kruis van de Luftwaffe. Onnodig te zeggen dat we onze conversatie voortzetten onder de truck, die geladen was met munitie voor de 17-ponder, en dus bepaald geen goede keus was als een toevluchtsoord. Mijn volgende redelijk duidelijke herinnering is dat wij een park met bomen indraaiden. 4>
Dit zou, hoewel we dat toen natuurlijk niet wisten, de laatste positie van ons kanon worden. We bestreken een toegangsweg naar Oosterbeek. Het geschut stond langs de weg en wij groeven ons aan beide kanten daarvan in. Wij bevonden ons op redelijk zanderige grond, en naarmate de slag voortwoedde, werden de loopgraven dieper en breder zonder enige krachtsinspanning van ons. Het kwam louter door het trillen van mortier- en andere granaten. Ik deelde mijn loopgraaf met de twee gliderpiloten, die langzamerhand een permanent onderdeel van het gun-team waren geworden. Dit duurde tot Jock King een granaatscherf in zijn long kreeg. Wij moesten hem naar de Regimental Aid Post (R.A.P.) brengen, in de kelder van een van de laatste huizen achter onze linies. 51 Op een gegeven moment ging ik naar een put om water te halen, in een mooie bosachtige omgeving. Na een paar dagen van non-stop aanvallen met lichte wapens en mortieren van allerlei soorten en kaliber waren de bomen kaal, troosteloos en onherkenbaar. De hele omgeving lag bezaaid met takken en bladeren.
Omstreeks die tijd verloren wij het contact met onze artillerie-afdeling, en we schenen een zelfstandig opererende eenheid met één kanon geworden te zijn. Onze enige verbinding met hen was een dagelijks bezoek van Captain Barron, die ons nieuws bracht over hun activiteiten. Het leek erop alsof ze als straatvechters optraden, omdat zij op een bepaald ogenblik geen geschut meer hadden. Hij vertelde mij over de dood van Gunner Wilf Howard, die een van mijn beste vrienden was sinds de trainingsdagen in Scarborough.
Na 40 jaar is het nog steeds moeilijk de gebeurtenissen in de correcte volgorde te plaatsen. Op een gegeven moment kwam de 17-ponder in actie: een Duitse tank, uitgerust met een vlammenwerper, werd uitgeschakeld. De man achter het kanon werd door een granaatscherf gewond en uit zijn zetel getild. Dit kan George Hurdman geweest zijn. Hij werd vervangen door George Williams.
Mij staan nog een aantal zaken bij. Het voortdurende gehuil van mortier- en brisantgranaten. De Duitse luidspreker die ons toeriep ons over te geven; we waren omsingeld en hadden geen hoop meer te ontsnappen. We maakten thee in een bruine, geëmailleerde mok op een (brand)spiritustablet op de bodem van de loopgraaf. Af en toe hoorden we de granaten van het Britse Tweede Leger over ons heen fluiten, en dat gaf ons enige hoop en steun. Ik schreef een parodie op ‘My little grey home in the West’, en dat ging als volgt: ‘In my little dug-out in a trench, Where raindrops continually drench, And I often brew up in my little brown cup, Though the stove makes a terrible stench…’ Dit had nog twee coupletten, maar die herinner ik mij niet meer. Ik weet nog wel dat het gun-team dacht dat ik een (shell) shock had opgelopen, maar dat was niet zo. Elke dag controleerde ik of mijn Morris-vrachtauto het nog deed, klaar voor het vertrek dat nooit zou komen. Aan de radiator was een houten model van een zwart-witte kat vastgemaakt, die onze mascotte was. Hij heeft hij zijn taak uitstekend vervuld.

Nijmegen, 26 september 1944. Tom Henney behoort tot de gelukkigen die in de afgelopen nacht wisten te ontsnappen. Hij staat tussen twee mannen met een deken om hun benen, en is herkenbaar aan het embleem van de Royal Artillery op zijn baret.
(foto Imperial War Museum, Londen; No. BLl 1130)

Wij hadden met niemand radiocontact en waren voor informatie afhankelijk van de dagelijkse bezoekjes van Captain Barron, maar het was duidelijk dat de operatie slecht verliep. Wij zaten vastgepind door een in aantal oppermachtige vijand, het aantal doden in de tuin van de R.A.P werd met de dag groter, en het leek er niet op dal we over land of door de lucht ontzet zouden worden. 6)
Toen besloten was dat we moesten terugtrekken over de rivier, vond ik dat we beter af zouden zijn met doorvechten, omdat we op die manier meer kansen zouden hebben. Het besluit stond echter vast. We moesten onze voertuigen onklaar maken, en het afvuurmechanisme (sluitstuk) uit de kanonnen halen. Als een dief in de nacht zouden we wegsluipen, sokken over onze laarzen dragend om het geluid te dempen, ons bij andere groepen aansluiten en witte linten volgen die door glider-piloten eerder gespannen waren, elkaar vasthoudend aan het jack van de man voor ons.
Toen de vertrektijd van 21.00 uur naderde, haalde ik de rotorarm van de truck, die nog steeds gebruikt kon worden ondanks de granaten en het vuur van lichte wapens. Ik speelde met het idee om een granaat aan de koppeling vast te maken, maar ik zag ervan af toen ik bedacht dat het later wel eens een Britse soldaat zou kunnen zijn die probeerde de vrachtauto te starten. Tom Kemp haalde de mascotte van de grill, en Sergeant Gee verwijderde het sluitstuk van de 17- ponder. We waren klaar om weg te gaan.
Het weer was gruwelijk, met hevige regens, wat mis-schien geholpen heeft om de Duitsers te misleiden over wat er aan de hand was. Het maakte de omstandigheden van de troepen echter erg miserabel. We begonnen ons in de richting van de rivier de Rijn te begeven, de linten volgend en begeleid door gidsen, als dat noodzakelijk was. Er was wat Duits machine- geweervuur, dat op vaste linies opereerde en dat er de oorzaak van was dat wij regelmatig in de modder moesten duiken. Toen we dichter bij de rivier kwamen, leek het of wij met het gezicht naar beneden door de modder moesten kruipen. Ik herinner mij nu dat ik leden van onze Battery tegenkwam. Twee namen van hen schieten mij te binnen, Bill Pawsey en Pop Parfitt, beiden oudere mannen. Geen van beiden zag ik ooit terug.
Als een extra gids naar het evacuatiepunt bij de Rijn, vuurden twee Britse machinegeweren lichtspoormu- nitie op vaste punten, de richting aangevend die wij moesten gaan. Duitse lichtkogels verlichtten de hele omgeving naar het scheen, en onze bewegingen trokken Duits vuur aan, want het mortiervuur was bijzonder zwaar op de weg naar de rivier. Dood vee bezorgde ons af en toe een schuilplaats; de beesten lagen op hun rug met de poten in de lucht, en ik herinner mij dat ik naast zo’n dood dier lag en bad dal ik niet gewond zou raken. Liever nog zou ik meteen sneuvelen. Er waren veel doden en gewonden, maar de orders waren hen te laten liggen. Dat heb ik ook gedaan met een man die naast mij geraakt werd, maar het stuitte mij tegen de borst. Kort daarna kwam ik een andere man tegen, die gewond was aan beide benen. Dit keer kon ik hem niet achterlaten. Ik sleepte hem met mij mee, kroop met hem op mijn rug over de laatste stukken modder, en was in staat om hem in een van de reddingsboten te krijgen. Ik hield hem gezelschap tot hij werd opgevangen door hospikken op de zuidelijke oever. Ik voelde dat ik mijn zelfrespect terugkreeg dat ik verloren was bij het achterlaten van de eerste gewonde die in de modder lag.
De tocht over de rivier is nu een erg vage herinnering. De noordelijke oever was een waar hellevuur van lichtkogels en exploderende mortiergranaten; alles reflecterend in het water. De canvas-boten, bemand door Canadese Royal Engineers, schenen erg fragiele en luidruchtige vaartuigen, met hun buitenboordmo
toren waarvan je voelde dat zij de aandacht trokken van mensen die mijlen ver weg waren. Op de zuidelijke oever was het duisternis en vrede, met hulpvaardige handen, klaar om je verder op weg te helpen. Vanaf de rivier liepen we, degenen althans die in staat waren, naar een boerderij in het dorp Driel, en daar in een schuur kregen we twee sigaretten en een sigarettenblikje vol thee met een scheut rum. Omdat ik niet rook, gaf ik mijn sigaretten aan Ken Lawford, een knul uit Yorkshire, en hij gaf mij zijn rantsoen rum. Het resultaat daarvan was zo afschuwelijk dat ik daarna dat vocht nooit meer heb aangeraakt. Na dit alles gingen we aan boord van een DUKW (amfibie- voertuig) voor het volgende deel van de tocht naar Nijmegen. Wij waren nog niet ver gekomen toen het gevaarte in een grote sloot of greppel omsloeg. In het daarop volgende gedrang ging iemands stengun af, maar dit veroorzaakte gelukkig geen slachtoffers. De rit werd succesvol volbracht in een ander voertuig. In Nijmegen werden we ingekwartierd in een school, waar ik persoonlijk sliep als een os, onbewust van het vijandelijke vuur dat schade bracht aan het gebouw. Slechts twee dingen herinner ik mij van het korte verblijf in die stad. Het eerste is dat ik gefotografeerd werd buiten de school; een afdruk verscheen in het boek Een brug te ver’, en ook hangt er een in het Airborne Museum Hartenstein’ in Oosterbeek. De tweede herinnering betreft het schoonmaken van mijn geweer. Teneinde de loop daarvan gemakkelijker schoon te maken, liep ik om het schoolgebouw heen naar de achterkant, passeerde alle voertuigen die daar geparkeerd stonden, stopte een kogel in de kamer en vuurde in de zachte grond. Onmiddellijk was er een toeloop van mannen om uil te zoeken wat er was gebeurd. Blijkbaar hadden ze mij eerst zien langskomen met het geweer, en toen zij een schot hoorden, dachten zij dat ik mijzelf had doodgeschoten.
Later die dag vertrokken wij per TCV (Troup Carrying Vehicle) door de ‘corridor’ naar het zuiden, naar de stad Leuven in België. Hier bleven wij een paar dagen in een school voordat we door de Amerikanen werden teruggevlogen naar Boston in Lincolnshire.

NOTEN van de redactie
Vergelijk dit verhaal met de ervaringen van George Hurdman, die verteld worden in Ministory No. 10 (bijlage bij Nieuwsbrief No. 21 van februari 1986).
1) N.A.A.F.I. = Navy, Army and Air Force Institutes (kanti- nedienst van de strijdkrachten/legerkantine)
2) Landingszone X, ten westen van de Telefoonweg.
3) Nader onderzoek naar de Poolse landing op Johannahoeve heeft uitgewezen dat het zeer onwaarschijnlijk is dat meer dan één glider (van de 26) door Duits vuur is neergestort. Zie ook: ‘Poolse Para’s op de Johannahoeve, dinsdag 19 September 1944′ door Geert Maassen. In: ‘Arnhem De Genoeglijkste’, maandblad van de Arnhemse oudheidkundige vereniging Prodesse Conamur, september 1994.
4) Sonnenberglaan hoek Utrechtseweg, ten noordwesten van ‘Hartenstein’.
5) R.A.P. = regimentsverbandpost.
6) Captain Peter R.M. Barron staal in de Roll of Honour vermeld als vermist sinds 26 september 1944.

Download ministory

MINISTORY 53
DE EERSTE ONTSNAPPING
Door Niall Cherry

Hoewel het algemeen bekend mag zijn dat veel geallieerde onderduikers na de Slag om Arnhem tijdens operatie Pegasus I naar de eigen linies ontsnapten, weten wellicht maar weinig mensen dat de eerste ‘ontvluchters’ tot de 133rd Parachute Field Ambulance (133 PFA), Royal Army Medical Corps, behoorden.
In het kader van het onderzoek voor mijn toekomstige boek over de geschiedenis van de medische eenheden van de lst British Airborne Division, had ik onlangs hel geluk Fred Pimperton op te sporen en te interviewen. In 1944 maakte hij als korporaal deel uit van een van de twee chirurgische teams van 133 PFA.
Op 18 september 1944 werd Fred ’s middags ongeveer tien mijl ten noorden van de geplande zone op de Ginkelse Heide gedropt, en kwam in de nabijheid van het dorp Otterlo neer. Zijn sectie bestond uit Major Smith (chirurg), Captain Huddleston (anesthesist), Lance-Corporal Ransom, de Privates Bostock, Brunny en Baldwin, en hemzelf. Nadat ze zich verzameld hadden, gingen ze op weg naar Arnhem. In Freds eigen woorden: ‘Het was een mooie maandagmiddag, de zon scheen, het was rustig, en het leek of we op een oefening waren’.
Na enkele avonturen, waaronder het maken van een krijgsgevangene (die zei dat hij Nederlander was, maar een Duits uniform aanhad), kwamen ze in con-tact met andere leden van 133 PFA, die ook verkeerd waren gesprongen en die zich in een kuil in het bos ophielden. De totale groep omvatte nu 31 man, onder wie Captain Olliff, Warrant Officer 1 Boyes, Warrant Officer II Gavin, Staff Sergeant Hares en Sergeant Floyd.
Ze brachten de nacht door onder de bomen, en de volgende morgen vroeg vervolgden ze hun tocht naar de Gelderse hoofdstad. In de omgeving waren veel zware kanonnen actief, en ook zagen ze enkele Duitse patrouilles en mitrailleurposten. Het grootste gedeelte van deze tweede dag hielden ze zich verborgen in het bos. Tegen de ochtend van woensdag 20 september kregen ze een gebrek aan water. Omdat het begon te regenen, bonden ze hun anti-gascapes aan de takken van kleine bomen. Vervolgens stroomde het water via de mouwen in etensblikken. Toch kon op deze manier helaas slechts weinig vocht worden verzameld. Voor die tijd was Fred op een verkenningstocht geweest, en nu herinnerde hij zich een vijvertje te hebben gezien. Dit bevond zich echter in de buurt van een drukke weg en in open terrein. Desondanks werd besloten enig risico te nemen en een waterploeg werd samengesteld, bestaande uit Boyes, Floyd, Pimperton, Ransom en Private Easthough. Ze verza-melden alle veldflessen en vertrokken naar de vijver.
Eenmaal daar aangekomen, ging Fred op de uitkijk staan (met behulp van een verrekijker die hij op een eerdere tocht had ‘bevrijd’ uit een hoeveelheid achtergelaten Duits materiaal) en vulden de anderen de flessen. George Ransom, een goede vriend van Fred, had een camera meegesmokkeld, en hij maakte enkele unieke foto’s. Na de oorlog kreeg Fred een afdruk van één daarvan, en hij was zo vriendelijk om deze aan mij uit te lenen. Volgens mij is de bijgaande afbeelding niet eerder gepubliceerd.
Toen ze teruggekeerd waren bij de hoofdgroep dronk iedereen wat, al dan niet in de vorm van thee. Hierna werd het tijd om verder in de richting van Arnhem te trekken. Op weg door de bossen stuitten ze op een zomerhuisje, en aangezien het al donker begon te worden, werd besloten huisvredebreuk te plegen en daar de nacht door te brengen. Het meubilair werd voorzichtig tegen de muur gezet, en iedereen vleide zich neer op de vloer. Binnen was het warmer dan buiten onder de bomen. De volgende morgen (donderdag) werden de meubelstukken weer op hun plaats gezet, de boel werd netjes aan kant gemaakt, en de groep verdween in het bos.
Fred werd er weer op uitgestuurd om een verkenning te doen, en al spoedig kwam hij in de buurt van een Duits vliegveld. Verderop zag hij toestellen opstijgen. Dwars over een weg (die iets hoger lag dan de omgeving) en ook aan weerszijden daarvan stond een hoog hek. Om de paar meter was een rond gat van ongeveer een meter diep gegraven. In geval van een luchtaanval konden soldaten daar inspringen.
Fred stond nel op hel punt om de weg aan zijn linkerzijde te inspecteren, toen aan de andere kant van het hek een militair met een geweer en een herdershond verscheen. Hij dook meteen weg tussen het hoge gras en de heide, en hoopte dat de hond hem niet zou ruiken. Gelukkig stond de wind naar Fred toe, en even later kon hij zijn patrouilletochl vervolgen.
Hij kreeg het heldere idee om in een van de gaten te springen, achter enige braamstruiken. Hij bevestigde zijn camouflage-sjaal om zijn hoofd. Aan één zijde had hij nu een uitzicht van ongeveer een halve mijl, maar naar de andere kant kon hij niet verder dan een paar honderd meter zien. De weg verdween daar namelijk na een bocht uit het gezicht. Fred zat er nog maar net toen zes Duitse soldaten op de fiets die bocht omkwamen. Hij kromp ineen en hield zich muisstil. De vijand peddelde voorbij en verween door een poort het terrein van de vliegbasis op. Vrijwel’onmiddellijk hierna verschenen weer zes fietsende Duitsers ten tonele. Ook deze soldaten zagen de Brit niet terwijl ze zijn positie passeerden op weg naar het vliegveld. Fred vond dat de grond hem wat al te heet onder de voeten werd, en hij ging terug naar zijn kameraden. Aldaar begreep niemand waarom vier dagen na het begin van de operatie Duitse in plaats van Britse soldaten de wegen bereden. Nog steeds was er het lawaai van artillerievuur in de verte, en ze gingen er allemaal vanuit dat het Britse kanonnen waren. Fred en zijn vriend George Ransom werden nu de andere kant opgestuurd, en ze kwamen al gauw bij een boerderij. Óf liever gezegd bij de tuin daarvan, die tot aan de bosrand reikte. Een vrouw stond er kippen te voeren. Fred zei tegen George dat hij onder de bomen moest blijven, en zelf rende hij achter mais- planten langs zodat hij vanaf de weg niet kon worden gezien. Hij riep de vrouw aan en vroeg of ze Engels sprak. Ze stak haar hand op en beduidde de korporaal te blijven staan, terwijl ze haar hoofd schudde. Daarna draaide ze zich om en liep naar de boerderij. Fred rende terug naar George, en zei hem dat hij zich moest blijven schuilhouden voor het geval dat de vrouw zou terugkeren in het gezelschap van Duitsers. Zij ver-scheen weer met een man aan haar zijde, die niet alleen Engels sprak maar ook meedeelde tot het verzet te behoren. Hij vroeg de onderofficier naar zijn naam, rang en legernummer, de namen van zijn ouders, en de prijs van een pakje sigaretten in Engeland. Fred liet hem zijn militaire zakboekje zien. De Nederlander vertelde dat de zaken voor de Britten niet geweldig liepen omdat het grondleger de geplande doorstoot nog niet had gemaakt. Hij maakte ook duidelijk dat hij heel voorzichtig moest zijn en dat hij Fred goed moest controleren. Volgens hem liepen de Duitsers in Britse uniformen rond en vroegen dan de Nederlanders om hen te helpen. Met afschrikwekkende gevolgen voor hele families. Vervolgens vroeg de man hoeveel geallieerde militairen er waren, aangezien Fred een seintje gaf aan George dat alles o.k. was. De korporaal deelde mee dat er nog 30 waren èn een soldaat die zei dat hij een Nederlander was. De verzetsman zei: ‘Schiet hem neer, dat is een verrader’. De ondergrondse zou de Duitsers wijsmaken dat een brand woedde in het bos. Met een brandweerauto zouden ze vervolgens de Britten naar een veiligere plek brengen.
Fred en George keerden vervolgens terug naar de groep. De brandweerauto verscheen op de afgesproken plaats, iedereen stapte in, en werd toegedekt met een stuk zeildoek. De tocht die volgde, eindigde in de buitenwijken van een stad, bij een kippenboerderij. Ze werden ondergebracht in een schuur die vol stro lag, en kregen te horen dat ze in Ede waren. Een Nederlander kwam binnen om het pluimvee te voeren, en voor de Britten liet hij wat brood, kaas en thee achter. Ze waren zich aan het voorbereiden op de nacht toen de boer verscheen. Hij was behoorlijk opgewonden. Zijn vrouw was erg bang met het oog op de Britten omdat de Duitsers huizen in de omgeving aan het afzoeken waren. Schijnbaar was er gepraat over de brandweerauto die het boerenerf was opgereden.
Snel zochten ze hun spullen bij elkaar en volgden een Nederlander door enkele akkers en over een pad. Ze moesten zo stil mogelijk zijn aangezien het spertijd was. Na wat een heel lange tijd leek te zijn, kwamen ze bij een schuur waarin een paar boerenwagens en
een lange tafel stonden. Hier voegde een andere vluchteling van een van de parachutistenbataljons zich bij hen, een zekere O’Brian.
De volgende morgen (vrijdag) arriveerden drie ver-zetsmannen met brood en kaas. Onlangs verklaarde Fred zich destijd niet gerealiseerd te hebben hoe moeilijk het voor de Nederlanders was om aan eten te komen voor de Britten aangezien ze zelf niet genoeg hadden.
In een soort van rechtszitting werd de Duits/ Nederlandse soldaat veroordeeld wegens verraad. Hij werd gedwongen een kuil te graven achter de schuur, waarin hij werd begraven na te zijn doodgeschoten. Die avond kreeg Fred hevige buikpijnen, maar deze waren gelukkig de volgende morgen verdwenen. Hij denkt zelf dat de genezing wellicht werd bespoedigd doordat Cpt. Olliff over een blindedarm-operatie praatte.
De schuur waarin zij zich schuilhielden, stond op een stuk land dicht bij een weg. Een konvooi Duitse tanks, rupsvoertuigen en artillerie passeerde. Ze konden ze goed zien tussen de planken door. Plotseling gilde een sirene, en de bemanning van een vierloops Flak- kanon opende het vuur, tegelijk met veel andere stukken geschut. Drie vliegtuigen verschenen, en deze doken op de Duitse voertuigen. Het waren met raketten bewapende Typhoons. De eerste twee trokken na de aanval zonder problemen op, maar het derde toestel werd geraakt. Over de volle breedte van de vleugel stond het in brand. De piloot was nog bezig te proberen uit de cockpit te komen, toen de jager op het Duitse konvooi stortte. Een geweldige explosie volgde, en brokstukken vlogen overal in het rond. Een grote rookkolom steeg op. De schokgolf deed de schuur trillen, en daarna werd alles weer rustig. Opeens was er weer een enorm pandemonium met heen en weer rennende en orders schreeuwende Duitsers. Het zag er allemaal heel chaotisch uit, maar met die typisch Duitse efficiency was de kolonne spoedig weer op gang gekomen. Even was er een alarmerende situatie toen het erop leek dat de schuur gebruikt zou worden voor het behandelen van Duitse gewonden. Maar dat ging niet door.
Fred kan zich niet herinneren hoelang ze in de schuur bleven. Op een dag kwam een Nederlandse verzetsman op bezoek, en deze vroeg om een vrijwilliger die enkele belangrijke papieren die van een Duitse krijgsgevangene waren afgenomen, achter de geallieerde linie moest brengen. De korporaal bood zich aan, en vanaf toen scheidden de wegen van hem en de overige mannen van 133 PFA.
Hij kieeg een koopvaardij-uitmonstering (en een zij-den onderbroek), maar ook de opdracht om zijn leger- shirt, -schoenen en -identiteitsbewijs te blijven dragen. Als hij gepakt werd, zou hij niet als spion worden neergeschoten, zo werd gezegd. Recentelijk zei Fred dat hij dat toentertijd geloofde, maar terugkijkend realiseert hij zich dat de Duitsers hem neergeknald zouden hebben als ze hem gesnapt hadden
Het was de bedoeling dat de Brit fietsend een man van de ondergrondse volgde. Deze droeg een zwarte armband, en was officieel belast met de zorg voor évacués. Buiten de schuur gekomen, zag Fred een man staan met twee fietsen bij zich. Om bij hem te komen,moest de onderofficier onder prikkeldraad door. Hij bukte blijkbaar niet diep genoeg, want hij haalde z’n wenkbrauw open, en het bloedde een beetje. Met de rug van z’n hand veegde hij het bloed af. Daarna pak-te hij de fiets die voor hem bestemd was, en de Nederlandse gids zei hem op een afstand van 100 meter achter hem aan te peddelen. Als iemand hem aansprak, moest hij met Ja of Neen’ antwoorden. Fred stapte op en viel er aan de andere kant bijna weer af. Hij had er niet aan gedacht dat zijn benen nogal slap geworden waren. Het bleek voor hem heel moeilijk te zijn om door het rulle zand te fietsen. Spoedig echter bereikten ze een weg, en de geallieerde stuurmanskunst verbeterde aanzienlijk. Ze kwamen bij een kruispunt waar een Duitse wachtpost stond. Een Nederlandse vrouw kwam hen tegemoet fietsen, en aangezien Fred zijn partner in de gaten moest hou-den, vergat hij even in welk land hij was. Hij wilde de fietster links passeren in plaats van rechts. Zij schreeuwde naar Fred en maakte armgebaren. Vriendelijk knikkend en ‘Ja, ja’ zeggend, vervolgde Fred onverstoorbaar zijn weg. De Duitser keek hem nadrukkelijk aan, maar hij was deze in een mum van tijd voorbij en er gebeurde verder niets. De gids had iets afgeremd en zag dat de Brit ongehinderd door kon fietsen.
Iets verderop kwam een andere Nederlander naast Fred rijden, en begon tegen hem te praten. De korpo-raal knikte maar weer eens en haalde het ‘Ja, ja’ reper-toire uit de kast. De man keek hem wat vreemd aan, fietste snel door naar de gids en sprak hem aan. Wat later sloeg de laatstgenoemde een laan in die naar een afgelegen woning leidde. Fred vond het helemaal niet bezwaarlijk om eindelijk even van de fiets af te kun-nen stappen en wat rust te nemen. Nadat hij aan de familie was voorgesteld, zei de gids: ‘Weet je wat die fietser tegen me zei? Hij dacht dat jij een gewonde Britse soldaat was, en vroeg mij of ik je kon helpen’. Achteraf gezien was het niet verwonderlijk dat ook de Duitse wachtpost en de vrouw Fred zo hadden aangekeken. In de spiegel zag hij dat hij z’n hand aan z’n voorhoofd had afgeveegd en dat dit onder het bloed zat.
Nadat hij zich verschoond had en wat had gegeten, werd Fred in contact gebracht met Major Digby Tatham-Warter, die in burger gekleed ging. De majoor gaf hem enkele papieren die hij in zijn anti- gasportefeuille wikkelde en in de binnenzak van zijn jasje stopte. De onderofficier kreeg ook een automa-tisch pistool. Vervolgens ging hij met weer een andere Nederlandse gids naar een volgend huis. Onderweg kwam een motorrijder hen achterop. Naast hun hield hij stil, en het bleek een Duitse ordonnans te zijn. ‘Krijg nou wat’, dacht Fred, ‘als hij me aanhoudt, moet ik hem neerschieten en zijn motor van de weg af het bos in slepen’. Tot zijn grote opluchting glimlachte het potentiële slachtoffer echter slechts en vervolgde zijn weg. Bij de nieuwe schuilplaats aangekomen, ontmoette de korporaal een Amerikaanse Top Sergeant en een Flight Lieutenant Percival van de Royal Air Force.
Fred is overigens nog steeds onder de indruk van de moed van de Nederlandse betrokkenen, omdat het algemeen bekend mag zijn dat de doodstraf stond op het verbergen van de vijand.
Later kregen ze een maaltijd voorgeschoteld, en deze herinnert Fred zich nog steeds heel goed omdat het de eerste keer in z’n leven was dat hij bloembollen als groente at. Tegen de avond arriveerde een Nederlandse marine-officier met de bedoeling de drie geallieerde soldaten naar weer een volgend pand te brengen. De Amerikaan wilde echter blijven waar hij was, en derhalve vertrok de gids met Percival en Pimperton aan

Woensdag 20 september 1944. De ‘waterploeg van 133 PFA in de bossen bij Otterlo. Op de achterste rij
Cpl. Pimperton en Pte Eastliough: vooraan WO / Boyes en Sgl. Floyd.
(foto: George Ransom; collectie Fred Pimperton)

zijn zijde. De Nederlander bleef maar praten tegen de beide Britten, en deze antwoordden braaf met ‘Ja’ of “Neen’. Ze wandelden door de straten van Ede, en op een gegeven moment passeerden ze zelfs een grote Duitse kazerne.
Na een lange tocht kwamen ze bij een huis nabij de oever van de Rijn, en ze gingen naar binnen. Vervolgens vertrok de marine-officier nadat hij de twee geallieerde militairen geluk had gewenst. Twee andere verzetsmannen zouden ze naar de overkant van de rivier roeien zodra het donker was. Toen het nacht was geworden, vertrok de groep van vier, en liep langs de rivier tot ze bij een grote roeiboot aan-kwamen die, op de kop, op de steile oever lag. Ze draaiden het vaartuig om, en lieten het zo snel en stil mogelijk te water. Fred ging bij de boeg zitten, en Percival aan het andere uiteinde, terwijl de Nederlanders in het midden naast elkaar gezeten de roeispanen hanteerden. Ze moesten heel voorzichtig zijn aangezien langs de Rijn Duitse mitrailleurposten waren. Na een zware tocht over het snel stromende water bonkten ze tegen de zuidelijke oever aan, en Fred zag wat beweging in de biezen. Een stem riep de mannen van de ondergrondse aan, en vervolgens leidde een land-genoot van hen de twee buitenlanders via een pad naar een huis.
Ze stapten een grote kamer binnen die door kaarsen werd verlicht. Aan tafel zat een oudere dame met een zwarte kanten shawl over haar hoofd gedrapeerd (die tot op haar schouders reikte), en haar gezin. De Britten werden welkom geheten en kregen wat te eten en te drinken. Daarna werden ze via drie steile trappen naar boven geleid waar op zolder twee kampeer- bedden klaar stonden. De volgende morgen kregen ze ontbijt, en de vrouw des huizes gaf Fred als souvenir een paar manchet-knopen die uit guldens waren gemaakt. Hij koestert ze nog steeds. Fit. Lt. Percival werd naar een RAF- eenheid gebracht, terwijl Pimperton op het hoofd-kwartier van de 21st Army Group bij Nijmegen terechtkwam. Een kapitein van het Intelligence Corps ondervroeg de laatstgenoemde nadat ze eikaars identiteitsbewijzen hadden bekeken. Fred werd gevraagd de papieren af te geven, maar deze weigerde dat omdat Tatham-Warter hem had gezegd ze slechts te overhandigen aan een Major Frazer. Vervolgens kreeg de korporaal de opdracht zijn burgerkleren uit te doen en een militair uniform te dragen zonder onderscheidingstekens. Fred deed het.
In het gezelschap van een SAS-luitenant werd hij in een jeep naar Brussel gebracht. Ze reden tegen de stroom tanks en pantservoertuigen in. Na een lange tijd werden ze aan de kant van de weg gezet omdat een VIP-konvooi moest passeren. Tot verbazing van Fred zag hij in een van de auto’s de Britse koning zitten. Het was de tweede keer dat de onderofficier zijn vorst zag, want in de zomer van 1944 had George VI een bezoek gebracht aan 133 PFA in Barleythorpe Hall.
In Brussel hielden ze halt bij het grote hotel Astoria. Bij de deur was een koperen plaquette aangebracht met de tekst ‘Uitsluitend voor officieren en voorname bezoekers’. Ze stapten naar binnen en werden staande gehouden door een kapitein die Fred bekeek en vroeg: ‘Wat kom je doen?’. De luitenant zei: ‘Hij hoort bij mij,
en we willen majoor Frazer spreken’.
Enkele ogenblikken later verschenen de majoors Hardwick en Frazer, die zeiden: ‘We hadden jullie al verwacht’. Fred liet ze zijn zakboekje zien en vroeg ze naar hun exemplaar. Daarna overhandigde hij de papieren. Frazer zei tegen de kapitein die Fred eerder had tegengehouden: ‘Geef deze korporaal alles wat Hij wenst’. Hij werd naar, wat hij noemt, een fantastisch restaurant gebracht waar hij een van de beste maaltijden uit zijn leven nuttigde. En hoewel hij niet rookte, sloeg hij de bij de koffie aangeboden sigaret niet af en genoot ervan.
Kort daarna dook Major Frazer weer op, en deze zei: ‘We hebben contact gehad met Londen, en aangezien je de papieren al tot hier hebt gebracht, zie ik niet in waarom je ze niet zelf naar Engeland kunt meenemen’. En vervolgens gaf hij ze weer aan Fred. In zijn eigen jeep bracht Frazer hem naar een vliegveld, en onderweg vroeg de majoor hem naar de andere vluchtelingen die hij ten noorden van de Rijn had achtergelaten.
Gezeten in een Avro Anson bracht Fred later een afscheidsgroet. Aan boord van het vliegtuig waren een andere majoor en een oorlogsverslaggever. Ze landden op Northolt, net buiten Londen, waar een SAS-majoor op Fred stond te wachten. Deze bracht hem naar het hoofdkwartier van de SAS in Rickmansworth. Daar werd hij opgewacht door een kolonel en een overste, en met behulp van een grootschalige kaart van Arnhem en omgeving beschreef Fred zijn ontsnapping. Vragen werden gesteld en beantwoord over de Duitse strijdkrachten en de rol van het verzet. Aan het eind van deze sessie zei de kolonel: ‘U heeft goed gepresteerd, maar u bent van het Medical Corps, nietwaar? Hoe komt het dat u zoiets heeft gedaan?’ Fred antwoordde: ‘Ze vroegen een vrijwilliger om de papieren mee te nemen, en ik meldde me aan’. Vervolgens zei de officier: ‘We kunnen u maar beter naar ons ziekenhuis sturen en u goed laten onderzoeken’.
De korporaal werd erheen gebracht en daarna medisch doorgelicht. Hij kreeg de vraag voorgelegd wat hij graag wilde. ‘Eten, een bad en een bed’, was het antwoord. De volgende morgen kreeg Fred een vervoerbewijs richting Oakham, en werd naar het station gebracht voor de eerstvolgende trein naar het noorden. Eenmaal op de plaats van bestemming aangekomen, wandelde de korporaal de paar kilometers naar Barleythorpe Hall. Toen hij langs het stalerf liep, kwam hij Jock Braithwaite tegen. Deze bleef staan en zei: ‘Hé, jij bent daar geweest, hè?’ Fred antwoordde bevestigend. Jock zei: ‘Niemand is teruggekomen, en we weten niet wat er is gebeurd, maar het was niet goed’.
Later ontmoette Fred de andere leden van 133 PFA die achtergebleven waren. Hij was 14 dagen op verlof gestuurd, en terwijl hij weg was, keerden Cpt. Olliff en de anderen terug nadat ze met Pegasus I waren ontsnapt.
De auteur zou graag in contact komen met RAMC-vetera- nen van de Ist British Airborne Division die hem wellicht bij het onderzoek voor zijn boek kunnen helpen. En dat geldt voor iedereen die denkt dat hij iets kan bijdragen. Reacties worden door de redactie van harte tegemoet gezien.

Download ministory

MINISTORY 55
EINDELIJK GAAN WE NAAR … ARNHEM
door R. Mawdsley

Soldaat R. Mawdsley behoorde in september 1944 tot het verbindingspeloton van de hoofdkwartiercompagnie van het le Bataljon van het Border Regiment (Signal platoon, HQ Company, Ist Battalion, The Border Regiment).

Burford, Engeland; 15 september.
De vrijdag breekt aan, en het ziet er naar uit dat het een prachtige dag zal worden. Voor de zoveelste keer laden we zweef-vliegtuigen; het zal wel weer voor niets zijn. Een en ander betekent een vroeg ontbijt, het rantsoen uit de proviand tas, en je emaillen mok aan de riem.
Terwijl de vrachtwagen ons en het materiaal naar het vliegveld rijdt, praten we met elkaar over het doel van de komende operatie. Enkele jongens denken dat het net zo zal zijn als de vorige keren, en dat we binnen 48 uur weer bezig zijn om de ‘vliegende doodskisten’ uit te laden. Een paar slimmerikken weten zeker dat nu de grote voorstelling echt begint, en ikzelf heb geen idee wat ik ervan moet denken. Ah, daar is de luchtmachtbasis. Een RAF-man klaart de voertuigen in, en wij rijden verder naar een algemeen verzamelpunt. Daar stappen we uit, en menigeen begint vervolgens druk heen en weer te lopen en orders uit te delen. Ik ben al zo gewend geraakt aan deze procedure dat ik achter bij de vrachtwagen blijf staan en me van niemand wat aantrek.
Na ongeveer een half uur begint alles en iedereen tot rust te komen, en ik begeef me naar de plek waar de glider staat waar ik in moet. Het vliegveld staat vol met zweefvliegtuigen en sleeptoestellen, in kleine groepjes van drie en vier stuks. De gliders die jeeps en aanhangwagentjes vervoeren, worden naar speciale laadplatformen gesleept.
Ik heb geluk dat in mijn toestel slechts drie zware en drie lichte motorfietsen geladen moeten worden, dus het duurt niet lang om ze vast te zetten. Terwijl we daarmee bezig zijn, loopt RAF-grondpersoneel rond het toestel om wat kleine werkzaamheden te verrichten. Als we klaar zijn, resteert nog slechts de taak om de naam van je vriendin op de romp te kalken. Voordat ik aan de mijne begin, hebben enkele kameraden hun merkteken al achtergelaten. Om sommige van de kreten moet ik lachen; de belangrijkste zijn: ‘Pas op Adolf’, ‘Alice, het gevaar van Manchester’ en ‘Pat, het meisje uit Liverpool’. Het laatste kunstwerkje draagt mijn signatuur.
Het is 12.15 uur, en dus kappen we er allemaal mee zodat we aan het rantsoen kunnen beginnen: de gebruikelijke kaas-sandwich en een mok thee. Nu we weer met z’n allen bij elkaar zijn, beginnen de echte roddelaars op volle toeren te draaien. Driftig wordt er gefluisterd: ‘het hart van Duitsland, België, Nederland, Zuid-Frankrijk’.
Niemand weet waar we heen gaan, maar ze denken graag dat ze helemaal op de hoogte zijn. Hoe dan ook, waarom zouden we ons zorgen maken? Morgen krijgen we instructies, en dan zullen we echt weten wat het doel van de reis is.
We gaan weer verder met het werk, en ik krijg opdracht om te assisteren bij het laden van een jeep met een aanhangwagen. Het ding zit vol met munitie, en ik ben blij dat ik daarin niet hoef mee te vliegen. Na veel bloed, zweet en tranen krijgen we de zaak naar binnen, en staat ons de taak van het vastsjorren te wachten. Dit moet heel zorgvuldig gebeuren, want als de jeep tijdens de vlucht begint te schuiven, is het gedaan met de passagiers van het zweefvliegtuig. Eindelijk is hel karwei geklaard, en we kuieren terug

Soldaat R. Mawdsley (Signal platoon, HQ Company, lst Battalion, The Border Regiment), januari 1944.
(Foto via R. Mawdsley; colt. Alex Junier)

naar onze truck. Daar wachten we op de komst van de andere laadgroepjes, en uiteindelijk gaan we terug naar onze kwartieren. Op de weg daarheen vliegen de roddels weer in het rond, en goddank komt het kampement spoedig in zicht. Ik voel me echt moe, en ik ga dus meteen onder zeil. Ik lig er nog geen half uur in als de sergeant van dienst de barak inkomt met het goede nieuws dat we deze avond allemaal uit mogen gaan. Dit is hoogst ongebruikelijk, want als de zweefvliegtuigen geladen zijn, mogen we meestal het kamp niet verlaten.
Na ‘de thee’ (een lichte maaltijd) zullen mijn vriend en ik meeliften naar de dichtstbijzijnde grote stad. Vanavond moeten we het er flink van nemen, want voorlopig kan het ons laatste uitje in Engeland wel eens zijn. Eerlijk gezegd heb ik zelf nu het gevoel dat deze operatie afgelast zal worden.
We besluiten om eerst eens goed te eten in de kantine. Daarna gaan we naar de bioscoop om Danny Kaye in ‘Up in Arms’ te zien, en we lachen heel wat af. De film leidt onze aandacht af van wat ons mogelijk te wachten staat de komende dagen. Na de voorstelling hebben we nog een uurtje over, en dus stappen we vlakbij een danstheater binnen. Hier krijgen we de kans de lokale schoonheden te bekijken, en de aanblik van de dansende meisjes doet me denken aan mijn zus thuis. Ik vraag me af wanneer ik mijn familie weer zal zien; als ik ooit nog thuis kom.
Het is tijd om op te stappen en met de vrachtwagen terug naar het kamp te rijden. Als we bij het voertuig zijn gekomen, merken we dat nog drie kerels ontbreken. Na circa een half uur worden ze ontdekt als ze langs de weg komen-aankuieren. Zo te horen hebben ze een paar pilsjes te veel op. Uiteindelijk krijgen we ze aan boord, en de truck begint aan de terugreis naar het kampement.
Na een uur zijn we weer in ons thuishonk aanbeland, en ik kruip in bed. Ik voel me ietwat gelukkiger dan een paar uur eerder. Het kan niet anders dan dat ik moe ben, want ik dommel snel in en spoedig slaap ik. Zo komt er weer een eind aan een dag; wat staat ons morgen te wachten?
Zaterdag 16 september. Op het onchristelijke tijdstip van 7.45 uur word ik wakker gemaakt door een korporaal die me vraagt of ik een slagschip wil kopen. Dit is in het leger de gebruikelijke manier om een slapende kameraad te wekken. Na een goed ontbijt krijgen we de mededeling te horen dat we om 9.00 uur geïnstrueerd zullen worden.
We begeven ons naar de desbetreffende ruimte, alwaar onze pelotonscommandant begint met ons tekst en uitleg te geven. Aan zijn verhaal voegt de Inlichtingenofficier (luitenant R. Hope-Jones -red.-) wat relevante opmerkingen toe. Het plan van de operatie is om in Nederland de rivierovergangen van de Rijn te veroveren bij een plaats genaamd Arnhem. We moeten deze bruggen en (veer)ponten in handen houden totdat het Tweede Leger ze bereikt heeft. Op die manier kan de weg naar Duitsland geopend worden. Enige details worden gegeven over de mate van tegenstand die we mogen verwachten. Ook krijgen we informatie over de hoeveelheid luchtsteun waar we op kunnen rekenen. Een grote stroom bommenwerpers zal voor ons uitvliegen, en een flink aantal jachtvliegtuigen zal ons escorteren op weg naar de landingszones. Tijdens de gevechtsacties op de grond zullen we elke dag om 17.00 uur vanuit de lucht worden bevoorraad.
Onze pelotonscommandant (luitenant J. Hardy -red.-) is klaar, en hij informeert of wij nog vragen hebben. ‘Hoeveel luchtafweer kunnen we verwachten? Welke route vliegen we? Wanneer zal het Tweede Leger bij ons aansluiten? De gebruikelijke vragen dus; en veel andere, maar soortgelijke, volgen.
Ons aandeel in de strijd is slechts een onderdeeltje van een veel grotere militaire operatie. Verder naar het zuiden worden nog eens twee luchtlandingsdivisies ingezet, en ook zij krijgen tot taak rivierovergangen te veroveren en in geallieerde handen te houden totdat het Tweede Leger ze bereikt heeft. Als deze klus geklaard wordt, staat de Mof nog een aardige verrassing te wachten. Het grondleger zal immers in een tempo oprukken dat zo hoog is als de vijand nooit zal verwachten.
Als de belangrijkste briefing is afgerond, krijgen wij verbindingstroepen nog aparte instructies. Het betreft de code-signalen, informatie over het leggen van kabels, de grond-luchtsignalen, en talloze andere dingen die iemand van de Royal Signals moet weten. Vervolgens moeten we onze radiosets instellen, want de onderlinge communicatie moet perfect zijn zodat ons bataljon zijn taak naar behoren kan uitvoeren. We verspreiden ons om onze uitrusting bij elkaar te zoeken. We hebben alles al wel klaar staan, maar het is nodig dat we enige kleine aanpassingen doen. En we moeten nog opdraven om Nederkmds geld te ontvangen. Dit laatste is niet nieuw voor ons, want bij eerdere gelegenheden hebben we al Franse, Belgische en Duitse valuta gekregen. Nu dan, voor de eerste keer, Nederlandse. Als we alles hebben wat we hadden moeten krijgen, schrijven we brieven. We verzekeren ons ervan dat onze stenguns, magazijnen en granaten allemaal pico- bello voor elkaar zijn. De brief die ik naar huis schrijf, is er één van het gebruikelijke type: ‘Met mij gaat het goed, met jullie ook, hoop ik’, en meer van dat soort zinnen. Ik kan niet op papier zetten, en op die manier mijn ouders laten weten, dat we morgen vertrekken. Maar ze zullen wel begrijpen waar ik ben als ze maandagmorgen de krant lezen.
Na ‘de thee’ is er een onderling, geïmproviseerd con-cert. De band speelt moderne melodieën, en enkele jongens geven een dansje ten beste. Alles bij elkaar hebben we een leuke avond.
Om ongeveer 22.30 uur zoek ik mijn bed op. Ik slaap een stuk gemakkelijker dan ik ooit had kunnen verwachten. De nacht voor een militaire operatie blijf ik meestal klaarwakker. Maar ik heb nog steeds het gevoel dat de hele zaak gedurende de nacht, net als de vorige keren, afgelast zal worden.
Het wordt zondag, en het weer ziet er perfect uit. Het ontbijt is wederom goed te eten, en daarna staan we nog wat met elkaar te praten tot we op appèl worden geroepen. We doen onze uitrusting aan, ons onderwijl afvragend hoe lang het zal duren voordat de zaak weer wordt afgeblazen. Uiteindelijk klimmen we in de vrachtwagen die ons naar het vliegveld zal brengen. Onderweg bespreken we de operatie, de weersomstandigheden, en de mogelijkheid van afgelasting.

Sleeptoestellen en gliders boven Engeland op weg naar Europa. helaas is niet bekend waar, wanneer en tijdens welke operatie
de foto is genomen. Wie kan opheldering verschaffen?
(Foto via David Lewis; coll. Gemeentearchief Renkum)

Als we op de plaats van bestemming aankomen, worden we afgezet bij onze respectieve gliders. We maken kennis met de twee zweefvliegtuigpiloten die ons naar Nederland zullen brengen. Zij delen ons mee dat het een beetje te mistig is om te vliegen, en dat het vertrek een uur is uitgesteld. Wij gaan er dus allemaal vanuit dat het niet doorgaat.
De commanderende officier verdeelt ons over de zitplaatsen in de glider. Ik krijg nummer 27 aan de stuurboordzijde, vlak bij de staart. Dit bevalt me niet echt, omdat dat gedeelte van het toestel de meeste klappen opvangt tijdens de vlucht. De officier wijst ons ook onze plek toe bij het zweefvliegtuig nadat het is geland. De mijne is onder de vleugel, in een ongeveer ‘9 uur’ positie.
Nadat deze allerlaatste instructies zijn gegeven, gaan we bij het toestel onder de vleugel zitten, en praten over thuis of over de afgelopen fijne avond uit. Twee ‘Waafs’ (Women’s Army Air Force = Luva) arriveren in een vrachtauto. Ze hebben een apparaat bij zich om de perslucht-tanks van de glider te vullen. Zodra de meisjes in beeld komen, staat iedereen op en probeert een praatje aan te knopen. De grootste Casanova’s maken een afspraakje, maar Joost mag
weten wanneer de blijde gebeurtenis zal plaatsvinden. Als de Waafs klaar zijn, wensen ze ons veel succes en gaan naar het volgende toestel. En daar spelen dezelfde scènes zich af.
Uiteindelijk komt het bevel om aan boord van het zweefvliegtuig te gaan. Met een zucht van verlichting maken we de riemen vast, de deuren worden gesloten, en vervolgens wachten we op de tractor die ons naar de startbaan zal slepen.
Als ik uit het raampje kijk, zie ik dat de eerste glider en het bijbehorende sleep toestel naar de startpositie rijden. RAF-mensen hebben de sleepkabel aan de Douglas Da kola en de vleugels van het zweefvliegtuig vastgemaakt. Daarna zwaait een officier met twee gele schijven. Het tweemotorige transporttoestel trekt eerst langzaam op, maar maakt allengs meer vaart. De sleepkabel trekt strak, en nu komt ook de glider in beweging. Na een honderd meter heeft het een behoorlijke vaart gekregen, en uiteindelijk bereiken de beide toestellen een snelheid van 150 kilometer per uur. Voor mij lijkt het of ze steeds kleiner worden. Daar gaat het zweefvliegtuig de lucht in. Nee, toch niet. Het raakt de grond weer. Gezien de afstand die al afgelegd is, geloof ik nooit dat ze het luchtruim nog zullen kiezen. Ha, de glider gaat toch weer omhoog, en ook de wielen van het sleeptoestel zijn nu los van de aarde. Langzaam maar zeker stijgen de vliegtuigen op, en na verloop van tijd cirkelen ze boven het vliegveld. Inmiddels is de volgende combinatie aan de start begonnen.
Mijn gedachten en gebeden zijn bij de jongens in de toestellen die al in de lucht zijn. Ik hoop dat ze hun bestemming heelhuids bereiken. Ik weet dat ze ook voor ons de hemel zullen aanroepen.
Ons zweefvliegtuig is vastgehaakt achter de tractor en we hobbelen naar de startbaan toe. Er zijn nog tien wachtenden voor ons, en in de tussentijd stijgen steeds meer toestellen op. De lucht begint zwart te zien van gliders en C-47 sleeptoestellen.
Uiteindelijk wordt de sleepkabel aan ons vliegtuig vastgemaakt, en ik zie veel RAF-mannen en -vrouwen en luchtlandingssoldaten die ons uitzwaaien. Ik ben ervan overtuigd dat ze ons het allerbeste in de wereld toewensen.
Ik wou dat ik nu een van hen was, en dat ik in Engeland moest blijven. Nu wij aan de beurt zijn om op te stijgen, voel ik me niet meer zo dapper als een uur geleden.
Eindelijk komen we in beweging, en geleidelijk aan maken we steeds meer vaart. Per seconde gaat het sneller. De luchtmachtbasis vliegt letterlijk voorbij. Het gebulder van de wind die op de zijkant van de glider beukt, is oorverdovend.
We beginnen op te stijgen, en als we eenmaal echt vliegen, zakt het geluid van de wind steeds verder weg. De herrie van de twee motoren van de Dakota is echter zo groot dat we moeten schreeuwen om ons verstaanbaar te maken.
Beneden ons zien we een boerderij. Op het erf staat een groepje mensen en kinderen die naar ons zwaaien. Ze zullen niet weten dat we op weg zijn om te helpen bij de bevrijding van Nederland, en misschien denken ze dat we met een oefening bezig zijn. We cirkelen nu boven het vliegveld, en op de grond zie ik op de startbaan een zweefvliegtuig en een sleeptoestel die pogen los te komen. Verderop zijn diverse gliders in beweging om positie te kiezen, in afwachting van hun beurt om het luchtruim te kiezen.
Rechts van ons vliegt een formatie zweeftoestellen en C-47s, en wij maken snelheid om ons daarbij te voegen. Vanachter het raampje ziet het er allemaal nog indrukwekkender uit dan vanaf de grond. Onder ons passeert de grote stad waar we gisteravond ons laatste uitje hadden. Ik zie auto’s en een bus op de weg rijden, en ik herken de voornaamste gebouwen. Van zo’n hoge plek in de lucht lijkt het op een kinderkamer; de panden zien eruit als poppenhuizen, en de voertuigen hebben veel weg van mieren. Schijnbaar komen ze nauwelijks vooruit, maar dat komt door de snelheid waarmee wij vliegen.
We hebben de stad achter ons gelaten, en beneden ons zie ik nu het platteland. Een boer met twee paarden ploegt een akker om. Ik heb er wat voor over om beneden naast hem te staan en hem de hand te drukken. Maar eerlijk gezegd zou ik weigeren af te dalen als mij de kans werd geboden.
We zijn nu in een wolk terechtgekomen, en ik kan
niets anders zien dan een witte mist om ons heen. Alle kerels in de glider zien er vrolijk uit, en ik vraag me af waar ze met hun gedachten zijn. Uit de uitdrukking op hun gezicht zou je kunnen afleiden dat ze op weg zijn naar een voetbalwedstrijd. Hoe zou ik eruit zien? Ik geloof nooit dat ik net zo kalm lijk als de anderen, maar misschien verbeeld ik me dat maar.
Een doffe plof wekt me uit mijn dagdromerij. Meteen daarna doet een van de gliderpiloten de cockpitdeur open en zegt dat we onze helmen op moeten zetten. We moeten ons schrap zetten voor een noodlanding, want de sleepkabel is gebroken. Ik kijk naar buiten, maar omdat het nog steeds zeer mistig is, zie ik niets. Nu raak ik echt even van de kook; stel dat we boven een stad vliegen. Mijn God, wat een moment voor de sleepkabel om te breken!
Mijn hart houdt bijkans op met kloppen. Voor ons zie ik een hoogspanningsmast waarvan ik me afvraag of we er nog over heen kunnen vliegen. Het lukt, maar vlakbij is een weg, en de weide daarachter wordt begrensd door een haag. Ik hoop dat we die kunnen ontwijken. We danken God als we met wat bumpen en stoten op het weiland aan de grond komen. Rakelings zijn we langs een paar koeien gezeild. Uiteindelijk komen we tot stilstand op enkele tientallen meters van de heg. We verlaten het toestel en kussen de grond. Ik heb zin om de piloten te omhelzen uit dankbaarheid voor de voorbeeldige landing.
Na deze enerverende gebeurtenissen moet ik even gaan zitten en tot rust komen. Mijn hartslag gaat met sprongetjes op en neer, en onder in mijn maag heb ik een heel raar gevoel. We laden de motorfietsen uit. Een van de gliderpiloten trekt erop uit om de vliegbasis op te bellen en onze positie mee te delen. De bemanning van het sleeptoestel zal de verkeerstoren wel ingelicht hebben over het noodlot dat ons heeft getroffen.
Binnen korte tijd duiken een paar burgers en een politieman op. De officier die de leiding heeft, praat even met de diender, en deze draait zich om en stuurt de civilisten weg.
Boven ons passeren sleeptoestellen en zweefvliegtuigen die op weg zijn naar Nederland. We zwaaien en wensen ze meer geluk toe dan wij hebben gehad. Omdat ze niets beters te doen hebben, nestelen sommige van ons zich onder de vleugels van de glider en doen een dutje. Anderen houden zich bezig met een kaartspelletje, terwijl we allemaal in afwachting zijn van de vrachtauto die ons terug naar het kamp zal brengen.
Een tijdje geleden had ik nog de wens om niet mee te hoeven doen met deze operatie, maar nu vind het bijzonder spijtig dat ons toestel zo’n pech heeft gehad. Ik wou dat ik nog steeds op weg was naar Nederland.

Noot van de redactie
Later die dag had soldaat Mawdsley alsnog het geluk om in een vliegtuig op weg te gaan naar de Gelderse hoofdstad … en aan te komen. Hij zou toch deelnemen aan wat later bekend werd als De Slag om Arnhem.

Download ministory

MINISTORY
EEN STIRLING BIJ PLANKEN WAMBUIS
naar gegevens van George Wood

Jaren geleden vond ik stukjes gesmolten aluminium op een bospad in het natuurgebied bij restaurant Planken Wambuis te Ede. Ik kon toen niet vermoeden dat die vondst de aanleiding zou vormen voor een speurtocht naar een antwoord op de vraag: ‘wat gebeurde hier?’
Later trof ik op dezelfde plek na een zware regenbui een fragment, blijkbaar uit de bosgrond losgespoeld, bakeliet aan. Daarop stond de tekst ‘Rudder and Elevator unit’; en nadat ik dat had gelezen, begreep ik dat daar de restanten van een vliegtuig lagen.
Een aantal lezers weet wellicht meteen om welk toestel het gaat. Voor mij was het verhaal toen echter nog onbekend. Met behulp van onder meer mijn goede Engelse vriend Ron Clancy zijn familieleden van de twee overlevenden van destijds in het Verenigd Koninkrijk opgespoord. De beide betrokken veteranen bleken echter enige jaren daarvoor te zijn overleden.
De weduwe van de staartschutter, George Wood, was in het bezit van een relaas dat handelt over zijn ervaringen, De naam van de auteur is ons onbekend.
Door hetgeen lang geleden op papier is gezet, weten we nu wat toen gebeurde. Met dank aan mevrouw Janet P. Wood volgt hieronder dat verhaal.
Cees van den Bosch

Op zondag 17 september 1944 was F/Sgt (Flight Sergeant) George Wood staartschutter van de Stirling met het serienummer LJ-883 (oproepcode V8K) van het 570e Squadron van de Royal Air Force, gestatio-neerd op de vliegbasis Harwell in Berkshire. Zijn toestel, met als piloot F/O (Flying Officer) W. Kirkham, was een van de vele die voorbestemd waren om die morgen naar Arnhem te vliegen. Samen met 11 andere vliegtuigen van dezelfde eenheid nam het een glider op sleeptouw naar een landingszone bij Wolfheze.
De bemanning bestond normaal gesproken uit zes personen, maar deze keer stond een extra naam op de lijst. Als passagier ging een Amerikaanse fotograaf genaamd Tetler mee, die het gevechtsgebied bij de Gelderse hoofdstad op de gevoelige plaat wilde vast- leggen.
De vlucht van die dag had niet veel om het lijf. Ze werden niet al te veel lastig gevallen door de Flak, die ook nog eens slecht was gericht. Hun zweefvliegtuig werd op het juiste moment losgelaten, en de bemanning was er getuige van dat een goede landing volgde. De tocht terug verliep eveneens zonder problemen.
De tweede ‘sortie’ naar Arnhem was op de volgende dag. Deze keer namen ze bevoorrading mee, die uit eten en munitie bestond. Het lokaliseren van de drop
zone en het afwerpen van de voorraden ging goed, maar toen ze wegdraaiden, werden ze het doelwit van nauwkeurig Duits vuur vanaf de grond. Het werd beantwoord door Wood, die daarbij gebruik maakte van de vier in de staart geïnstalleerde Browning machinegeweren. Zijn verdedigingsvuur bleek effectief te zijn, en ze ontkwamen zonder enige echte schade. Niemand aan boord was gewond geraakt, en de betrouwbare Hercules-mo toren draaiden zonder mankeren.
Toen ze teruggekeerd waren op de basis, werd het vliegtuig nauwkeurig onderzocht door het grondper-soneel. Wat gerepareerd moest worden, kreeg een snelle en efficiënte herstelbeurt.

September 1944. Stirling LJ-883 van 570 Squadron RAF is samen met een ander toestel op weg van Arnhem naar huis. Het moet de 17e, 18e of 20e zijn.
(foto via John Reid)

De volgende vlucht was op woensdag 20 september. Wederom moesten voorraden worden afgeworpen. Helaas ontstond er enige verwarring over de juiste plek van de dropzone. Deze was gewijzigd, maar de nieuwe locatie was blijkbaar niet doorgegeven aan de RAF. De Duitsers hadden hun afweertechniek ook veranderd. Naast het feit dat grotere hoeveelheden Flak in stelling waren gebracht (zware en lichte kanonnen, aangevuld met zware mitrailleurs) die geconcentreerd waren op de dropzone zelf, was nu ook sprake van bewapende rijnaken op rivieren en andere watergangen die op de reis overvlogen werden.
Deze schepen waren goed gecamoufleerd, en hun aanwezigheid werd slechts verraden wanneer de schutters aan het werk gingen. Onverwacht openden dan allerlei typen kanonnen het vuur, waarbij de lichtspoormunitie duidelijk aangaf waar de vijand was.
Na het afwerpen van de voorraden, begon het vlieg-tuig aan de thuisreis. Het vloog op ‘deck level’, zodicht mogelijk boven de boomtoppen. De schutters aan boord lieten geducht van zich horen terwijl ze boven de Flakboten vlogen. Ze vormden zo een vliegend doelwit dat op lage hoogte voorbij kwam. De schade die door het afweervuur werd aangericht, kon tijdens de vlucht niet met enige zekerheid worden vastgesteld. Het toestel kwam veilig thuis op Harwell, en daar bleek enig lapwerk noodzakelijk te zijn.

Vijf leden van de bemanning van Stirling LJ-883: William Kirkham, Ernest Brown, David Atkinson, Morris Hand en George Wood.
(foto via mw. Janet P. Wood)

De vierde trip naar Arnhem vond op zaterdag 23 september plaats, en deze zou de laatste van het vliegtuig en zijn bemanning blijken te zijn. Ook nu hadden ze, onder goede weersomstandigheden, geen probleem om de beoogde dropzone te vinden en de voorraden uit te gooien. Het betrof wapens, munitie, eten, kleren en eerstehulpmiddelen,’)
Toen het toestel wegdraaide van het strijdtoneel, zag Wood rook komen uil de linkervleugel. Hij draaide zijn geschutskoepel zodanig dat hij het beter kon zien, en tegelijkertijd probeerde hij via de intercom de aandacht van de piloot te trekken. Hij kreeg geen antwoord. Onmiddellijk daarna gaf hij tegenvuur gericht op de plek waar vandaan Duitse lichtspoormunitie omhoog spoot.
Wood bemerkte dat het vuur in de linkervleugel steeds heviger werd. Tegelijkertijd realiseerde hij zich dat ze snel hoogte verloren. Uit voorzorg wierp hij intuïtief de luiken van de geschutskoepel af, en maakte zich met een flinke tik op de drukknop vrij van de veiligheidsgordel. Het toestel maakte vervolgens een crash-landing, maar hoe dat precies ging, was voor Wood niet te bevatten. Blijkbaar gebeurde het niet echt gecontroleerd. Hoewel hij zich later niet kon herinneren hoe het was gegaan, vond hij zichzelf terug terwijl hij over de grond rolde. Zijn geschutskoepel was afgebroken, en lag een eind verderop. Hij bevond zich dichter bij het toestel, dat op z’n kop lag en in lichterlaaie stond.
Hij was wat duizelig, maar leek verder niet gewond. Hij liep een paar maal om de Stirling heen om te kij-ken of hij ergens naar binnen kon. Munitie begon te exploderen. Toen hij zijn tweede rondje maakte, hoorde hij iemand roepen. Hij liep verder, en zag vervolgens een van de twee ‘despatchers’. Hun taak was het geweest om, in het midden van het vliegtuig, de grote
bevoorradingscontainers door een gat in de vloer te laten zakken. Deze waren door middel van twee lijnen aan een parachute bevestigd, en werden aldus boven de dropzone losgelaten.
Wood zag dat de soldaat gewond was, maar dat hij desondanks poogde om een manier te vinden om in het toestel te komen. Blijkbaar wilde hij tot het uiterste proberen zijn kameraad te redden die zich nog bin-nenin bevond. Uiteindelijk slaagde Wood erin hem ervan te overtuigen zijn pogingen op te geven, hoewel ze allebei aarzelden om zich bij de situatie neer te leg-gen.
Het vuur was nu heel intens geworden. Ze hadden geen brandblusmiddelen, en munitie begon nu in alle richtingen te ontploffen. Het leek waarschijnlijk dat de brandstoftanks elk ogenblik konden exploderen. Zonder schaamte gaf Wood later toe dat hij zijn tranen niet in bedwang kon houden. Er was nu niets meer dat ze konden doen.
De mannen die tot de eigenlijke vliegtuigbemanning behoorden, waren enkele jaren met elkaar opgetrok-ken; in feite al sinds de vorming van het 295e Squadron, dat later het 570e werd. Ze aten samen, en stroopten in eikaars gezelschap de pubs af. Wood was getuige bij het huwelijk van zijn commandant, en peetvader van diens eerste kind. Voor hem was deze tragedie er één van diepe droefenis.
Het eerste wat Wood hierna deed, was de despatcher, Pte. Badham, helpen dekking te zoeken in het bos ach-ter hen. Toen ze daar vlakbij waren, riep een stem hen aan en vroeg naar het wachtwoord. Wood wist dat het ‘John Buil’ was, en dat het antwoord ‘Uncle Sam’ dien-de te luiden. De stem bleek bij een van twee airbome soldaten te horen, die het vliegtuig de noodlanding hadden zien maken. Zij hielpen Wood en Badham naar het midden van het bos, waar ze een schuilplaats hadden gemaakt van takken en een stuk grondzeil; het interieur hadden ze afgewerkt met graszoden, mos, enzovoorts. Badhams wonden werden verzorgd, maar omdat bleek dat hij een paar ribben had gebroken, was echte medische hulp dringend noodzakelijk.
Het begon donker te worden, en Wood wilde graag in contact komen met de Nederlandse ondergrondse. De parachutisten kenden slechts een nabij gelegen hoeve, die voor zover zij wisten, werd bewoond door drie personen. Met z’n drieën, een para sergeant, Wood en een ander, gingen ze er opaf. Ze klopten op de deur, en vervolgens werden ze binnen genood. De bewo-ners, een boer met zijn vrouw en dochter, konden alleen maar brood en water aanbieden. Ze hadden helaas niet de beschikking over verband en dergelijke; zelfs lakens waren niet meer aanwezig omdat de Duitsers deze al eerder hadden weggehaald voor hun eigen gewonden. Ze zeiden dat het onder de huidige omstandigheden moeilijk zou zijn om contact te krij-gen met het verzet.
Die nacht probeerden ze in de eigen gemaakte hut van de paratroepers de slaap te vatten, maar dat lukte niet erg omdat het te koud was. De volgende morgen liet de boer ze zien hoe ze bij een ander bosje konden komen. Maar hij maakte ze tevens duidelijk dat ze heel voorzichtig moesten zijn: een tussenliggende weg werd door twee Duitse mitrailleurnesten zodanig onder schot gehouden dat ze kruisvuur konden afgeven. De parachutisten-sergeant maakte een plan om de beide vijandelijke stellingen onschadelijk te maken, en aldus geschiedde succesvol.Ze confisceer- den de mitrailleurs, en namen ze met de bijbehorende munitie mee naar het andere bosje. Daar troffen ze een Britse officier van de medische troepen 2) en een Nederlandse verpleegster aan, die Badham onderzochten. Zij besloten dat hij naar een plaats moest worden gebracht waar hij de juiste medische verzorging zou krijgen. Wood liet Badham bij hun achter, en ging met de anderen verder.
Op hun tocht troffen ze vervolgens een boerenwagen aan die volgeladen was met hooi, en die bespannen was met een stokoud paard. Ze vonden ook enkele blauwe boeren-overalls en enige gavels. Nadat ze de wapens in het hooi hadden verborgen, klom Wood er bovenop. Aldus beladen, vertrok de kar in de richting van een boerderij bij Ede. Daar werden ze ondergebracht in een paar nieuwe kippenhokken. Wachtlopen was noodzakelijk, want een eindeloze stroom Duitse soldaten leek belangstelling te hebben voor het halen van eieren bij de hoeve.
Die nacht vertrok Wood onder escorte voor een tocht die weer in een kippenhok eindigde. Het doel van deze reis was om te kijken of hij een Belgische officier, een zekere kapitein King, van de Special Air Service van dienst kon zijn. 3) Zijn assistentie kon worden gebruikt bij het coderen en decoderen van berichten. King werd vergezeld van een korporaal en een ‘lance
corporal’, allebei ook van de Belgische S.A.S.. Hij wilde een bevoorradingsvlucht organiseren ten behoeve van het gebied waarin ze verbleven, en voor het versturen van boodschappen had hij hulp nodig. Wood kon hem helpen.
Uiteindelijk werden de berichten de ether ingestuurd met behulp van een handgedreven apparaat. De boodschappen waren op rijstpapier geschreven, en zekerheidshalve werden ze om veiligheidsredenen na het verzenden opgegeten.
Alles werd nu in gereedheid gebracht voor een bevoorrading die de volgende avond zou plaatsvin-den. Wood werd gevraagd of er nog iets was dat hij graag wilde ontvangen. Hij sprak een sterke voorkeur uit voor schoenen met maat 7. Op de avond dat de ‘supply drop’ zou geschieden, werd hij in een auto naar het desbetreffende terrein buiten een grote stad gereden. Hij werd vergezeld door twee andere mannen en een vrouwelijke koerier.
Het duurde niet lang of in de verte werd het geluid gehoord van vliegtuigmotoren. Zaklantaarns begon-nen tot leven te komen benedenwinds van de aan-vliegroute. Met regelmatige tussenpozen diende de letter R te worden geseind. De lichten bevonden zich echter te dicht bij wat bomen, en Wood vroeg de betrokken personen iets verder naar voren te komen. Meteen daarna zagen ze de eerste (enkele) parachutes opengaan, gevolgd door een dubbele. Het Nederlandse ‘grondpersoneel’ verzamelde vlug de uitgeworpen voorraden en vertrok. De inhoud van de manden bestond voor Wood uit niets beters dan

Een RAF-luchtfoto van 23 december 1944 laat duidelijk de plek zien waar de Stirling een noodlanding maakte (vrijwel bovenaan, rechts van het midden). Onder van links naar rechts de Amsterdamseweg, met ten zuiden van de rijbaan restaurant Planken Wambuis.
(foto: collectie Robert Voskuil)

schoenen met maat 10. De parachutisten hadden meer geluk; zij troffen 500 sigaretten van het merk Passing Cloud aan, evenals vloeipapier en veiligheidslucifers. Wood werd vervolgens teruggebracht naar de boerderij bij Ede. Hij kreeg nu last van de enkel die hij verstuikt had bij de noodlanding. De boer voorzag hem van nieuw verband, en smeerde wat zalf op het gekwetste lichaamsdeel, die flink begon te steken. De volgende morgen was de zwelling wat weggetrokken. De agrariër bezag dat met genoegen, want de zalf gebruikte hij normaal gesproken alleen voor zijn vee… In de late uren van de volgende nacht werd Wood geëscorteerd op weer een rit naar kapitein King. Deze hoorde opgetogen toe hoe verteld werd over de succesvolle bevoorrading. Voordat hij weer terugging, kreeg Wood een stuk film mee. Dit mocht absoluut niet in handen van de vijand vallen, maar moest met de hulp van de ondergrondse bij de Britse strijdkrachten in bevrijd gebied worden afgeleverd. Later hoorde WTood dat de negatieven gegevens bevatten over de posities van zeemijnen voor de kust van Hoek van Holland. Informatie hierover zou de taak van de Royal Navy heel wat eenvoudiger maken.
Diezelfde nacht nog werd Wood naar het huis van de dokter gebracht in een dorp vlakbij. Daar werd hij voorgesteld aan een Canadese legerofficier 4) en twee van diens para’s. Het bleek dat Wood en de luitenant de enige twee waren die konden zwemmen, en dat een manier werd gezocht öm contact te krijgen met de geallieerde troepen bij Nijmegen. Het plan was om de volgende morgen vroeg te proberen per fiets bij de rivier de Waal te komen. Daar zouden twee mannen op hen wachten, die hen vervolgens-zouden verbergen in een schuit totdat het donker werd.
Toen de duisternis was gevallen, gingen ze op weg; voor de zoveelste keer op hun fiets. Ze waren nog maar net vertrokken, of Woods metgezel kreeg last van een lekke band. Ze naderden het toegangshek van een huis, en aan de man die daar stond, vroeg Wood in zijn beste Nederlands: ’Ein pumpen?’5) De persoon begon te lachen, en zei: ‘Bent u Engels?’ Hij vroeg Wood voor het huis te wachten, en nam zijn maat mee naar achteren. Kort daarna kwam hij weer tevoorschijn met een andere fiets, waarna ze wederom opstegen en verder fietsten in de richting van de boot. Toen ze bij de rivier aankwamen, kregen ze waterdichte overgooiers om hun kleren droog te houden, een plank om spullen op te leggen die niet nat mochten worden, en een touw om aan het stuk hout te bevestigen zodat dit onder controle kon worden gehouden.
Zodra het donker was, lieten ze zich in het ijskoude water zakken. Ze zwommen naar de overkant, waarbij ze hun uiterste best deden geen geluid te maken. Wood had te horen gekregen dat ze als ze eenmaal aan de overkant waren, op de andere oever heen en weer moesten lopen, en een liedje zingen als iemand hen tegemoet kwam. Aangezien de Canadees niet kon zingen, moest dit onderdeel voor rekening van Wood komen. Omdat die rilde van de hevige kou, was zijn vertolking van ‘On Ilkley Moor ba’ tat’ niet echt vloeiend te noemen. Niettemin arriveerde kort na de voorstelling een gids die hen naar een groot huis bracht dat goed werd bewaakt door ‘mannen van Oranje’. Ze kregen iets te drinken, en mochten vervolgens een
poging doen de gemiste, maar broodnodige, slaap in te halen.
De volgende avond was er weer een fietstocht, gevolgd door zwemmen. Het doel was een stuk nie-mandsland dat omgeven was door prikkeldraad. Het traject dat in het water moest worden afgelegd, werd in het zonnetje gezet door lichtkogels die van beide oevers werden afgevuurd. Ze slaagden erin alle hin-dernissen te overwinnen, en het hoofdkwartier van de Guards Armoured Division in Nijmegen te bereiken. Daar werd Wood ondervraagd, en vervolgens overhandigde hij zijn kostbare film. De bevelvoerende officier ter plekke feliciteerde hem met zijn prestatie. In het divisiehoofdkwartier werd Wood bijgestaan door een vrouwelijke oorlogscorrespondent, die erin slaagde voor hem de overjas van een Belgische officier te regelen. Ook zorgde zij voor wat warme drankjes tijdens de kille tocht per jeep naar Brussel, waar hij medisch werd onderzocht met als resultaat dat hij in een goede conditie werd bevonden.
De volgende dag deed hij wat boodschappen, die hij betaalde met zijn ‘ontsnappings-geld’; het was tenslotte zo dat zijn vrouw in het Verenigd Koninkrijk in verwachting was van hun eerste kind. Een dag later landde hij als passagier in een Dakota op het vliegveld Northolt. Daarna ging hij met een welverdiend verlof.

Redactionele noten
1) 14 Toestellen van dit squadron gingen die dag op weg; elk met 24 containers en 4 manden aan boord. Volgens het officiële, rapport (Operations Record Bóok) was er weer nauwelijks luchtsteun van eigen jachtvliegtuigen. De gebruikelijke 88min Flakgranaten kwamen vanaf het afwerpgebied in grote hoeveelheden omhoog. Men ging er vanuit dat alle voorraden succesvol werden gedropt. Vier toestellen keerden niet op hun basis terug, en twee stuks waren gediüongen op een ander vliegveld te landen. Andere kisten telden gesneuvelden en gewonden onder de bemanning, en liepen schade op. Het was een nogal kostbare onderneming geweest, in het bijzonder omdat de grondtroepen maar weinig van de bevoorrading in handen kregen,
2) Bedoeld ivordt kapitein D.G. Olliff (133 Parachute Field Ambulance, Royal Arniy Medical Corps). Hij komt ook voor in Ministory No. 53 (‘De eerste ontsnapping’ door Niall Cherry).
3) Kapitein King was een schuilnaam; het betrof in werkelijkheid luitenant Gilbert Sadi Kirschen. Zie ook diens boek ‘Six atnis viendront ce soir’ / ‘Six friends arrivé to night’ / ‘Zes vrienden komen heden avond’ (met name vanaf blz. 113).
4) Luitenant Leo ƒ. Heaps was toegevoegd aan het lste Bataljon van The Parachute Regiment. Zijn ervaringen treft u aan in het boek ‘The Grey Goose of Arnhem’ / ‘De gans is gevlogen’.
5) Britten verwarren Duits nog wel eens met Nederlands….
Naschrift van de redactie
De bemanningsleden F/O William Kirkham (piloot, 21 jaar), F/O Ernest Brown (bommenrichter, 20 jaar), F/O David Atkinson (bommenrichter, 23 jaar), F/O Morris Hand (navigator, 26 jaar), Sgt Harrold Ashton (boordwerktuigkundige, 22 jaar) en Lance Coiporal Gerard Reardon (despatcher, 31 jaar) overleefden de crash niet. Zij liggen begraven op het Airborne Kerkhof te Oosterbeek.

Download ministory