Archief voor categorie: Nieuwsbrieven

Van de redactie
Zoals u ziet heeft de Nieuwsbrief een geheel nieuw uiterlijk gekregen. In de uitnodigingsbrief voor de Jaarvergadering, die u begin maart van ons kreeg, hadden wij dit al aangekondigd. De nieuwe vormgeving is ontworpen door Michel Hildebrand uit Wageningen, die de afgelopen jaren o.a. de omslagen en layout van verschillende boeken over de Slag om Arnhem, zoals bijvoorbeeld ‘B Company Arrived’ en ‘By Land, Sea and Air’, heeft verzorgd. Ook ontwierp hij voor het Airborne Museum affiches voor tentoonstellingen en omslagen voor verpakkings- dozen voor video’s en DVD’s.
De voorbereidingen voor de ‘facelift’ van de Nieuwsbrief en het moderniseren van het produc-tieproces hebben helaas meer tijd gekost dan was voorzien, mede als gevolg van een aantal technische problemen en het feit dat geheel onverwachts onze ‘huisdrukkerij’ in Oosterbeek falliet ging. Vandaar de wat late verschijning van het eerste vernieuwde nummer.
Vooral in dit 60e herdenkingsjaar van de Slag om Arnhem zullen veel gedenkwaardige gebeurtenissen plaats vinden. Door middel van onze Nieuwsbrief hopen wij u daarover regelmatig te berichten.
Naar aanleiding van reacties van leden, hebben we tevens besloten om de Nieuwsbrief voortaan ongevouwen in A4 enveloppen te versturen.

Nieuw bestuurslid
Op de 24e Jaarvergadering, tevens Algemene Ledenvergadering van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum, die op zaterdag 4 april jl. in de Concertzaal in Oosterbeek werd gehouden, is tot nieuw bestuurslid gekozen de heer Ivar R.M. Goedings uit Oosterbeek. De heer Goedings, die in Oosterbeek werd geboren, is 35 jaar oud en werkt als advocaat in Ede. Hij houdt zich al jaren bezig met militaire geschiedenis. Vooral de Slag om Arnhem heeft al van jongs af aan zijn speciale belangstelling en hij heeft een uitgebreide bibliotheek over dit onderwerp. Daarnaast gaat zijn inte-resse o.a. uit naar de strijd aan het Westelijk Front tijdens de Eerste Wereldoorlog. Daarvoor bezoekt hij regelmatig de voormalige slagvelden bij leper en bij de Somme.

‘We Will Remember Them, 1944-2004’
Op 21 april jl. werd in het Airborne Museum de ten-toonstelling ‘We Will Remember Them, 1944-2004’ geopend door Drs. J.C. van Waveren, Wethouder voor Ruimte en Monumenten van de gemeente Renkum. Op deze expositie wordt een beeld gegeven van allerlei aspecten van de herdenkingen van de Slag om Arnhem, zoals die in de afgelopen zestig jaar plaats vonden. Aandacht wordt besteed aan de jaarlijkse ‘Pilgrimages’, de dienst op de Airborne Begraafplaats, de oprichting van monumenten, het uitgeven van speciale souvenirs, gedenkpenningen, gedenkborden en herdenkingsenveloppen, de Airborne Wandeltocht, en nog vele andere onderwerpen. Het gr ootste deel van de foto’s en voorwerpen op de expositie is afkomstig uit de collectie van het museum, maar een aantal zaken is geleend uit particuliere verzamelingen. De expositie loopt tot 1 november van dit jaar.

Na de opening van de tentoonstelling ‘We Will Remember Them’ bekijken burgemeester Bruinooge van Renkum en mevrouw Van Slooten, echtgenote van de voorzitter van de Stichting Airborne Museum, Mr. J. van Slooten, de vitrine met gedenkpenningen.

‘Theirs is the Glory’ nu ook op DVD
Sinds kort is de film ‘Theirs is the Glory’ ook op DVD verkrijgbaar. Een groot deel van de opnamen voor deze film werd in augustus en september 1945 gemaakt in de ruïnes van Arnhem en Oosterbeek. Er werden geen acteurs gebruikt, maar Britse militairen die het jaar ervoor zelf deel hadden genomen aan de Slag om Arnhem. De première vond plaats op 17 september 1946. Enige jaren geleden werd de film op video gezet. De nu uitgebrachte DVD is uitsluitend verkrijgbaar in het Airborne Museum. De prijs bedraagt € 32,50.

Nieuws van Niall
Kortgeleden nam een aantal Britse leden van de Vereniging Vrienden contact met mij op naar aanleiding van een object dat op de internet veiling-site Ebay te koop werd aangeboden. Het bleek te gaan om een battledress-jasje dat zou hebben toebehoord aan Colonel Graeme Warrack, in september 1944 ‘Divisional Chief Doctor of the British Ist Airborne Division’.
Het uniformstuk moest volgens de aanbieders minimaal 700 Pond (ca. 1000 Euro) opbrengen. In de advertentie werd het jasje met alle distictieven, waaronder een parachutistenwing, tot in detail beschreven, inclusief de initialen ‘GW’ op een klein label, dat aan een binnenzak was bevestigd. Bij de ‘medal ribbons’ werd o.a vermeld de MBE en het Military Cross. Een korte samenvatting over zijn belevenissen besloot de tekst. Nadat ik bovenstaande advertentie had gelezen, begonnen bij mij de bellen te rinkelen. Ik nam contact op met de conservator van het Army Medical Services Museum, Captain Peter Starling, die overigens ook lid is van de Vereniging Vrienden. Samen kwamen we tot de conclusie dat Warrack nooit een Military Cross heeft gewonnen, geen MBE had en nooit een parachutistenopleiding had gevolgd. Ik schreef de aanbieders dat ik de originaliteit van het uniformjasje in twijfel trok, maar zij hielden vol dat het echt was. Toch haalden ze het van de Ebay site om het vervolgens op hun eigen website te koop aan te bieden met een minimale prijs van 1000 Pond (ca. 1400 Euro)!
Zelf zou ik uiteraard nooit op een dergelijk object hebben geboden, maar de les die we hier uit moeten trekken is: laten geïnteresseerden op hun hoede zijn! Klaarblijkelijk zijn er mensen die ‘Arnhem’ objecten zelf fabriceren en daar veel geld mee hopen te verdienen!
(Niall Cherry)

Social Evening druk bezocht
Vrijdagavond 13 februari jl. hield de Vereniging Vrienden weer een ‘Social Evening’ in het Airborne Museum. Deze keer waren ook niet-leden welkom, om kennis te kunnen maken met een van de activiteiten van de vereniging. Ook voor hen was de toegang tot het museum gratis, evenals de koffie. Aad Groeneweg en Robert Sigmond hadden de bibliotheek en het archief opengesteld en waren de gehele avond beschikbaar om vragen te beantwoorden. Hiervan hebben ruim 65 mensen gebruik gemaakt. Roland Boekhorst had in de ruimte voor tijdelijke exposities een groot aantal voorwerpen tentoongesteld, die in de afgelopen tijd zijn opgegraven op het bouwterrein ‘De Schuytgraaf.

Social Evening, 13 Februari 2004. Ouders wijzen hun kinderen op de maquette in het Airborne Museum de plaatsen aan, die een belangrijke rol hebben gespeeld bij de Slag om Armhem. In het midden onze voorzitter Ben Kolster.
FOTO: BERRY DE REUS

Dit gebied, dat ligt tussen het dorp Driel en de spoorlijn Arnhem- Nijmegen, was op 21 september 1944 het droppings- terrein voor de Poolse Parachutistenbrigade. In de daarop volgende maanden is er door zowel eenheden van de Amerikaanse 101ste Airborne Divisie als door verschillende Britse legeronderdelen gevochten. Bij het bouwrijp maken van dit terrein is veel oorlogsmateriaal gevonden. Roland gaf aan de hand van voorbeelden uitleg over de manier waarop het materiaal wordt schoongemaakt, geconserveerd en geregistreerd.
Hans van der Velden had uit zijn collectie een groot aantal noodrantsoenen in verschillende verpakkingen tentoongesteld en Ron van Slobbe toonde materiaal over de Arnhemse Rijnbrug en omgeving. Een leuke bijkomstigheid op die avond was dat een van de bezoekers met een grote, in goede staat verkerende Duitse militaire kijker binnen kwam en die cadeau gaf aan het museum!
De avond als geheel was zeer geslaagd. Maar we hopen dat er de volgende keer meer leden van de vereniging delen uit hun collectie of resultaten van hun onderzoek kunnen tonen. Er zijn ongetwijfeld meer dan twee leden die materiaal of documenten hebben, die ook voor anderen interessant zijn. Voor de volgende ‘Social Evening’ kan men zich nu alvast, vrijblijvend, opgeven bij Eugène Wijnhoud. (W. Boersma)

Een Duitse marinefoto
Een aantal jaren geleden werd een tot dan toe onbekende serie foto’s van de Slag om Arnhem ontdekt in het Bundesarchiv te Koblenz. Een fotograaf van de Kriegsmarine bleek zijn camera met name in de omgeving van de Dreyenseweg en Amsterdamseweg te Oosterbeek/Arnhem gehanteerd te hebben. Rond 20 september 1944 schoot hij twee rolletjes vol. Het betreft opnamen van o.a. Duitse militairen en voertuigen, geallieerde vliegtuigen (Stirlings, Spitfires en Dakota’s), een personenauto, en bevoorradingscon- tainers. Het zijn voornamelijk actiefoto’s, maar er zijn ook geposeerde scènes bij. Een aantal afdrukken laat een Duits pantservoertuig zien. Het behoorde tot de SS-Panzer-Aufklarungs- Abteilung 9, de verkenningsafdeling van de 9. SS- Panzer-Division Hohenstaufen’. Van die eenheid werden 10 Schützenpanzerwagen (SPW) en andere gepantserde voertuigen in de omgeving van Oosterbeek ingezet. Daar vochten ze onder commando van de Kampfgruppe Spindler. De hierbij afgedrukte foto toont een Sd.Kfz. 250/3 ‘neu’ (nieuw) op de Dreyenseweg, op woensdag de 20e. De machinegeweerschutter vuurt met zijn MG42 in de richting van het noordelijke deel van Oosterbeek. Dit Sonderkraftfahrzeug is een uitstekend voorbeeld van de conditie waarin de meeste voertuigen van de divisie verkeerden. Vuil en vies waren ze, niet zozeer van de modder en het stof, maar meer door olie- en vetvlekken. Met krassen, en ‘uitgewoonde’ rups- en gewone banden, en soms zwaar beschadigd.
Deze SPW rijdt bijvoorbeeld nog rond hoewel een van de achterste buitenwielen ontbreekt. De voorste spatlappen zijn er ook niet meer, en het meest vreemde is het feit dat het achterste deel van de rechter voorraadkast is verdwenen. Het lijkt er bijna op dat het er is afgezaagd, want de breuklijn is zo mooi en gaaf dat het bijna niet opvalt dat iets ontbreekt.
Het geschilderde nummer (7203) is waarschijnlijk zwart met een witte rand. Het is duidelijk in grote haast aangebracht, want het is niet netjes afgewerkt. Het camouflagepatroon bestaat uit een donkergele ondergrond met roodbruine en groene vlekken. De schutkleur wordt verder versterkt door de vele vet- en olievlekken.
Ondanks de matige conditie van het voertuig was het een formidabele tegenstander van de licht bewapende parachutisten.
De hierboven beschreven foto is in een aantal recent verschenen boeken te vinden, maar de betrokken auteurs wisten tot voor kort niet wie de maker was. Via een privé-collectie uit Zweden zijn we er nu achter hoe die vork in de steel zit. Dankzij het Arkiv Mirko Bayerl weten we dat achter op een originele afdruk van de foto staat: “Panzergrenadiere nach vorn! Panzergrenadiere greifen im Panzerschützenwagen in einer schwierigen Situation gegen britische Fallschirmspringer ein. PK/M L 5214 Wb PK-Aufnahme: Kriegsberichter Höppner”.
Ofte wel: “Pantsergrenadiers naar voren! In een moeilijke situatie komen pantsergrenadiers in een pantserwagen in actie tegen Britse parachutisten.”
Op 31 oktober 1944 werd de bewuste foto door het Duitse Propaganda-Ministerium vrijgegeven voor publicatie. De afkorting PK/M verwijst naar het feit dat de fotograaf behoorde bij een Propaganda- Kompanie van de Marine.
Duidelijk is nu dus dat ene Höppner de bewuste gevechtsacties op de gevoelige plaat heeft vastgelegd. Helaas weten we verder niets van de man. Wel is bekend dat hij meer foto’s van de Slag om Arnhem heeft gemaakt dan degene op de twee Bundesarchiv-rolletjes. Zie onder andere het boek “Operation ‘Market-Garden’ Then and Now” van Karei Margry (2002), waarin drie stuks met zijn naam erbij zijn afgebeeld.
Het Koblenz-archiefnummer van deze foto luidt 2KBK771/30. De betekenis van het eerste deel daarvan is II Kriegsberichter Kompanie (Kriegsmarine).
Wat die II betekent, is niet bekend. Wellicht duidt het op de tweede compagnie. Tot zover het verhaal van een foto. De gegevens in dit stukje werden verzameld en op een rijtje gezet door Geert Maassen, met

FOTO: BUNDESARCHIV, KOBLENZ

Het Duitse pantservoertuig dat Kriegsmarine-fotograaf Höppner op 20 september 1944 fotografeerde op de Dreyenseweq
in Oosterbeek. Op de achtergrond twee Britse bevoorradingsparachutes.

dank aan Marcel Zwarts, Bob Gerritsen, Karei Margry en Hans Timmerman. Wie aanvullingen en/of correcties wil doorgeven, wordt van harte uitgenodigd contact op te nemen met de samensteller: Jan van Riebeeckweg 39, 6861 BD Oosterbeek (wamredactie@planet.nl)

Schenking van het Chaplains Museum in Andove
In november 2000 verscheen het boek ‘The Torn Horizon, The Airbome Chaplains at Arnhem’, dat werd geschreven door Chris van Roekel. Er is toen uiteraard ook een exemplaar aangeboden aan het museum van de Chaplains in Andover, Engeland. Gelijktijdig heeft Chris aan dat museum gevraagd of zij uniform- en uitrustingsstukken, gedragen door de geestelijken in de Tweede Wereldoorlog, voor ons museum hadden. Een reeds lang gekoesterde wens is namelijk in het diorama van de gewondenpost een figuur op te stellen die Reverend A.H.W. Harlow uitbeeldt. Harlow was ingedeeld bij het divisie- hoofdkwartier en heeft tijdens de Slag om Arnhem dokter Randall geholpen met de verzorging van gewonden in de kelder van Hartenstein.
Het Chaplains museum heeft toen wel het een en ander toegezegd, maar het was destijds niet opengesteld en alle materiaal was ingepakt. Begin december 2003 ontving Chris echter uit Andover een pakket voor het Airbome Museum, met daarin onder andere de specifieke kledingstukken en emblemen van een Chaplain en voorwerpen die nodig zijn voor een eredienst te velde, zoals een zilveren beker en zakflacon voor de miswijn en een doosje voor het vervoer van de hostie. Alle materiaal is gemerkt met de bekende Engelse pijl en het jaartal 1944. We vinden die zelfs op het houten hostie doosje terug. Het is een genereuze gift van het Chaplains museum, waar het Airbome Museum zeer erkentelijk voor is. In de loop van het volgende jaar zal in het diorama van de gewondenpost een figuur van een legerpredikant worden opgesteld.

Duits vliegtuigwrak geborgen
In de periode van 4 tot 8 april jl. heeft de duik- en demontageploeg van de Koninklijke Marine, bestaande uit acht man, de resten geborgen van een eenmotorig Duits jachtvliegtuig van het type Focke Wulf 190, dat vermoedelijk eind september/begin oktober 1944 ten westen van de spoorbrug in Oosterbeek in de Rijn is gestort. Bij de extreem lage
waterstand tijdens de warme zomer van 2003, waren delen van het vliegtuig tevoorschijn gekomen. Omdat het wrak in een recreatiegebied lag en men niet wist wat voor explosieven er nog bij lagen, en het toestel mogelijk nog een bom aan boord had, werd besloten tot berging.
Tijdens de werkzaamheden werd geen bom gevonden, hoewel er tot een diepte van zes meter is gezocht. Wel kwamen wat menselijke resten tevoorschijn en ongeveer 25 kilo munitie. Bij de gevonden restanten van het vliegtuig zaten ook onderdelen uit de cockpit, zoals een zuurstofmasker en wat instrumenten. Bovendien werd de propeller opgegraven. Helaas is het aan de hand van de gevonden botfrag- menten niet mogelijk om de piloot te identificeren. Deze zal dan ook als ‘onbekend’ worden begraven op de Duitse oorlogsbegraafplaats in Ysselsteyn. De munitie is door het Explosieven Opruimings Commando op een afgelegen plek tot ontploffing gebracht. De gevonden onderdelen van het vliegtuig zijn overgebracht naar het Museum Vliegbasis Deelen.
Ons lid Han Kardol heeft mogelijk het bewuste toestel zien neerstorten. De familie Kardol was tussen het einde van de Slag om Arnhem op 26 september 1944 en 4 oktober, toen Duitsers hen dwongen om te evacueren, nog thuis op de Paasberg in Oosterbeek. Han, die toen negen jaar oud was, herinnert zich dat hij een van die dagen rond het middaguur een vliegtuig met een rooksliert achter zich zag neerstorten in de Rijn, iets ten westen van de spoorbrug.

Actie
Elf Nederlandse musea en instellingen, waaronder het Airbome Museum, zijn vorig jaar via het internet een actie begonnen om het weggooien van materiaal uit en over de TXveede Wereldoorlog tegen te gaan. Ze willen er voor zorgen dat voorwerpen, foto’s en documenten die bij particulieren of instanties liggen, niet per ongeluk of expres bij het afval terecht komen. Soms lijkt dit materiaal onbelangrijk, maar dat is het niet, aldus de musea. Nog regelmatig worden bijzondere vondsten gedaan op zolders en in kelders en het komt regelmatig voor dat unieke zaken op het laatste moment letterlijk uit de afvalcontainer kunnen worden gered. De actie heet ‘Niet weggooien!’. Andere instellingen die aan deze actie deelnemen zijn o.a. het Nederlands Instituut voor Oorlogs Documentatie (NIOD), het Joods Historisch Museum en Museum Bronbeek.

COLOFON
De Nieuwsbrief is een uitgave van de Vereniging Vrienden van het Airbome Museum Oosterbeek (WAM) en verschijnt vier keer per jaar. Het doel is bekendheid te geven aan het Airborne Museum, de Vereniging Vrienden en aan de geschiedenis van de Slag om Arnhem.
Telefoon museum: (026) 333 77 10
Redactie: drs. R.P.G.A. Voskuil en G.H. Maassen jr.
Redactieadres: Jan van Riebeeckweg 39, 6861 BD Oosterbeek, e-mail: wamredactie@planet.nl Penningmeester/ledenadministratie: Frits Miedema, telefoon (026) 333 64 76, e-mail: fymiedema@planet.nl Coördinatie verzending, archivering & distributie losse nummers: Chris van Roekel, Oosterbeek.
Vormgeving: Hildebrand DTP, Wageningen. Druk: Drukkerij Verweij Wageningen B.V.

Download

VRIENDEN VAN HET AIRBORNE MUSEUM
Utrechtseweg 232
6862 AZ Oosterbeek
Tel. museum (026) 333 77 10
Tel. penningm. (026) 333 64 76
ISSN 1383-3413
Nieuwsbrief No. 91, augustus 2003
Redactie:
Drs. R.P.G.A. Voskuil
C. van Roekel
G.H. Maassen jr. (026) 334 01 42

Mr. Jan ter Horst overleden
Op 1 augustus jl. overleed in Oosterbeek op 98-jarige leeftijd Mr. Jan ter Horst. De heer Ter Horst, die jarenlang een advocatenpraktijk in Arnhem had, was een bekende persoonlijkheid die veel voor het sociale, culturele en politieke leven in de regio en ook daarbuiten heeft betekend.

Jan ter Horst en generaal Urquhart tijdens de eerste Airborne Herdenking in september 1945.
(foto: collectie R. Voskuil.)

In 1941 kwam de familie Ter Horst in Oosterbeek wonen, en vestigde zich in de voormalige hervormde pastorie, naast de Oude Kerk in het Benedendorp. Toen op 17 september 1944 de Britse luchtlandingen plaatsvonden, was de heer Ter Horst niet in Oosterbeek, en door de felle gevechten in het dorp kon hij zijn huis niet bereiken. Dat was inmiddels in gebruik genomen als ‘Regimental Aid Post’. Grote aantallen gewonden werden er opgevangen en behandeld. Mevrouw Kate ter Horst, die ook nog de zorg had voor haar kinderen, deed in die dagen wat zij kon om voor de gewonden het leed enigszins te verzachten. Na het einde van de slag moest mevrouw Ter Horst met de kinderen het dorp verlaten, en werd Jan ter Horst weer met zijn gezin verenigd.
Direct na de oorlog werd de heer Ter Horst benoemd tot waarnemend burgemeester van de gemeente Renkum, een functie die hij tot in 1946 vervulde. Omdat het gemeentehuis op het landgoed Bato’swijk was verwoest, werd tijdelijk onderdak gevonden in Hotel de Bilderberg.
Op een dag in september 1945 hoorde Jan ter Horst dat generaal Urquhart (een jaar eerder commandant van de geallieerde luchtlandingsdivisie) met een aantal officieren op een informeel bezoek was in Oosterbeek. Zij bezochten op dat moment de nog in aanleg zijnde Airborne Begraafplaats. Jan ter Horst stapte op zijn fiets, en toen hij de auto’s met de Britse officieren de Stationsweg op zag rijden, zette hij zijn rijwiel dwars over de weg om de stoet te stoppen. Generaal Urquhart stapte uit, en er ontspon zich een gesprek, waarin de heer Ter Horst in de eerste plaats duidelijk maakte dat de Britten, ondanks de verloren slag, van harte welkom waren, iets waar de generaal duidelijk aan had getwijfeld.
In de videodocumentaire ‘Blijvend in Herinnering’, die in 1989 door Bal Video Produkties in Oosterbeek werd vervaardigd, vertellen zowel de heer Ter Horst als generaal Urquhart uitgebreid over hun eerste ont-moeting.
Die ontmoeting resulteerde ook in een gezamenlijk plan voor een herdenkingsdienst op de militaire begraafplaats. Daarmee werden ze eigenlijk de grond-leggers van de jaarlijkse Airborne herdenking. De oor-spronkelijke Orde van Dienst, die toen werd vastgesteld, wordt tot op de dag van vandaag nog in vrijwel ongewijzigde vorm gebruikt.
In de na-oorlogse jaren zat de heer Ter Horst lange tijd in de Renkumse gemeenteraad (namens de PvdA) en drukte hij o.a. zijn stempel op de wederopbouw van de dorpen.
Op 21 februari 1992 verloor hij zijn geliefde echtgenote Kate bij een ernstig auto-ongeluk. Jan zelf raakte zwaar gewond, maar herstelde na een lange periode van revalidatie.
Jan ter Horst was een vriendelijke en hartelijke man met een grote belangstelling voor alle vormen van cultuur, maar vooral ook voor zijn medemens. Hij vond het heerlijk om met anderen over allerlei onderwerpen van gedachten te wisselen, het liefst in zijn grote en gezellige studeerkamer met uitzicht op de tuin en de uiterwaarden van de Rijn.
Op 5 augustus werd tijdens een indrukwekkende her-denkingsbijeenkomst in de Oude Kerk in Oosterbeek afscheid van hem genomen.
(Robert Voskuil)

In Memoriam Pater Dijker
Een andere man die een belangrijke stempel heeft gedrukt op de jaarlijkse terugkerende herdenkingsdienst op de Airbome Begraafplaats, pater Reinold Dijker, overleed op 30 juli jl. in Nijmegen op 88-jarige leeftijd.
Tijdens de Slag om Arnhem was pater Dijker in Oosterbeek. Vanaf 19 september 1944 hielp hij onder andere in het grote noodhospitaal dat was gevestigd in Hotel de Tafelberg.
In september 1945 was het pater Dijker die waarne-mend burgemeester Jan ter Horst voorstelde om tijdens de herdenking van de Slag om Arnhem kinderen bloemen te laten leggen op de toen nog zo kale graven op de Airbome Begraafplaats. En zo geschiedde. Kinderen plukten bloemen uit hun tuin, en legden die tijdens de eerste herdenkingsdienst op 25 september op de graven. Dat is, zoals iedereen weet, een traditie geworden, leder jaar leggen kinderen bloemen op de graven, en voor de Britse en Poolse veteranen is dat het ontroerende hoogtepunt van de herdenkingen. Ook dit verhaal is uitgebreid vastgelegd in de hierboven genoemde documentaire ‘Blijvend in Herinnering’

Pater Dijker tijdens de opnamen van de film Theirs is the Glory in Hotel De Tafelberg in augiistns/september 1945. (foto: collectie R. Voskuil)

Toen in augustus 1945 een ploeg van de Britse Rank- filmmaatschappij in Oosterbeek neerstreek om daar opnamen te maken voor de film Theirs is the Glory , werd pater Dijker gevraagd om mee te doen aan deze reconstructie van de Slag om Arnhem. Na enige aarzeling stemde hij toe, en zo zien we in de film een nog jonge pater Dijker die de mis opdraagt in de keuken van Hotel de Tafelberg.
Later vertrok hij naar Indonesië, waar hij meer dan 25 jaar missionaris was. Nadat hij was teruggekeerd in Nederland vestigde hij zich in Nijmegen, en bijna ieder jaar was deze aimabele geestelijke weer present bij de dienst op de Begraafplaats.
Op 2 augustus werd pater Dijker begraven op het kerkhof van de Heilig Landstichting bij Nijmegen. (Robert Voskuil)

Rectificatie
In het ‘In Memoriam’ dat we in het vorige nummer van de Nieuwsbrief plaatsten, stond helaas een storende typfout. De achternaam van de daarin genoemde overledene is Röell, en niet Roëll. Onze excuses hiervoor.

Excursie naar Hamminkeln op 4 oktober a.s.
Zoals wij reeds eerder aankondigden, organiseert onze Vereniging op zaterdag 4 oktober a.s. een excursie naar het gebied rond Hamminkeln in Duitsland, waar op 24 maart 1945 de laatste grote geallieerde luchtlandingsoperatie uit de Tweede Wereldoorlog plaatsvond.
Het programma voor die dag ziet er als volgt uit: 09.00 uur: Vertrek van de bus van de parkeerplaats bij de Goede Herderkerk in Oosterbeek, op de hoek van de J.J. Talsmalaan en de Utrechtseweg.
10.15 uur: Aankomst in Hamminkeln.
10.30-13.00 uur: Battlefield tour langs een aantal plaat-sen die een belangrijke rol speelden tijdens en na de landingen.
13.00-14.00 uur: LUNCH.
14.00-16.30 uur: Vervolg van de battlefield tour. Hierbij zullen we het voetspoor volgen van de bekende Amerikaanse oorlogsfotograaf Robert Capa, die een indrukwekkende serie foto’s maakte van de landingen van de parachutisten van de 17,h US Airborne Divisie, en de daarop volgende gevechten.
De kosten voor deelname aan deze battlefield tour bedragen 6 25 per persoon. Hiervoor krijgt u de bustocht, de lunch en de excursiegids. Het bedrag kan worden overgemaakt op postgironummer 4403641 van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum, onder vermelding van ‘Excursie Hamminkeln’. Dit geld moet uiterlijk 27 september a.s. binnen zijn. Inschrijvingen worden behandeld in volgorde van binnenkomst. Er zijn maximaal 48 plaatsen beschikbaar. Bij overtekening krijgt u bericht als u NIET mee kunt.

Themamiddag op 22 november
Op zaterdag 22 november a.s. organiseert onze vereniging een themamiddag in de Concertzaal in Oosterbeek.
Het programma ziet er als volgt uit:
13.30-14.00 uur: Ontvangst van de leden.
14.00-15.00 uur: Lezing van de heer W. Boersma, directeur van het Airborne Museum, over de radio-verbindingen tijdens de Slag om Arnhem.
15.00-15.45 uur: PAUZE.
15.45-17.00 uur: Vervolg van de lezing door de heer Boersma, en, indien de tijd dit toelaat, de vertoning van een documentaire.

Aanwinst
Jaap Korsloot en Wybo Boersma hebben juli jl. de ‘Airborne Day’ in het Yorkshire Air Museum in Elvington bezocht met een public relations- en ver- koopstand van het Airborne Museum. Van het Air Museum heeft ons museum een aantal bijzondere voorwerpen gekregen. Het meest interessante is een mouwembleem van het ‘General Headquarters Liason Regiment’ (‘Phantom’), een witte P op een zwart veld. Het Airborne Museum had in het verleden al eens een dergelijk, zeer zeldzaam, embleem aangekocht. Beide emblemen zijn nu op het uniform gezet van een soldaat in het diorama van de verbindingsdienst in ‘Hartenstein’.
Phantom was een kleine eenheid die tot taak had mel-dingen over het verloop van de strijd rechtstreeks door te geven aan het hoofdkwartier van veldmaarschalk Montgomery. Tijdens de Slag om Arnhem was hun radioverbinding, samen met die van de Public Relations Unit, de enige die goed contact hield met de buitenwereld. De reden dat de militairen van deze eenheid geen Pegasus-embleem op hun mouw droegen, was dat zij geen deel uitmaakten van de le Britse Airborne Divisie.

Verslag van het ‘Engelse weekend’
Op vrijdagmiddag 20 juni 2003 verzamelden we bij restaurant Schoonoord, en bekeken we de posities van lOth Battalion, the Parachute Regiment. Vervolgens gingen we naar de Airborne Begraafplaats en het Air Despatch monument. Bij de Dreijenseweg werd de opmarsroute van 156 Battalion, the Parachute Regiment, besproken, en de ligging van de Duitse ver-dedigingslinie.
De volgende dag gingen we vanaf Hartenstein naar DZ ‘Y’, en vervolgens naar Wolfheze, waar een bezoek werd gebracht aan het complex van het Psychiatrisch Ziekenhuis, en aan de begraafplaats, waar de slachtoffers van het geallieerde bombardement van 17 september 1944 liggen. De meesten van ons waren daar nog nooit geweest. Na een uitstekende lunch in Hotel West End wandelden we over het terrein van het Nationaal Sportcentrum Papendal naar LZ ‘L’, en werd uitleg gegeven over de landingen en de gevechten bij de Johannahoeve, en de rol van
7th Battalion, the King’s Own Scottish Borderers. De rest van de middag werd aandacht besteed aan de hinderlaag waarin de verkennings-jeeps van het Reconnaissance Squadron terechtkwamen, de tunnel in de spoordijk, Captain Lionel Queripel (The Royal Sussex Regiment; toegevoegd aan lOth Battalion) die postuum een Victoria Cross kreeg, en aan ‘Hackett’s FIollow’ (de grote kuil waarin Brigadier John Hackett en een aanzienlijk aantal mannen van zijn 4th Parachute Brigade een tijd vertoefden).
Zondag 22 juni stapten we bij Hartenstein in leger-voertuigen uit de Tweede Wereldoorlog. De eerste stop was op LZ ‘S’, en bij de plaats waar de Dakota van Flight Lieutenant David Lord was neergekomen. Daarna ging de rit via LZ ‘Z’, DZ ‘X’, en het monument in Heelsum naar de Westerbouwing, waar onze gastheren zorgden voor een picknick lunch. Daarna reden we langs het Drielse Veer naar de Oude Kerk. Na deze stop ging de colonne verder naar de Arnhem, waar we over de Rijnbrug reden, en via de dijk in Driel arriveerden. Na dit laatste excursiepunt reden we terug naar Oosterbeek.

Tijdens het ‘Engelse weekend’ werden de deelnemers op zondag 22 juni 2003 rond gereden in originele voertuigen uil de Tweede Wereldoorlog.
(folo: Eugène Wijnhoud)

Afgezien van het feit dat we al de bovengenoemde plaatsen konden bezoeken, waren we bovendien per-manent vergezeld door onze Nederlandse gastheren, die onze vragen beantwoordden, en ons over de ver-schillende excursiepunten vertelden. We zagen plaatsen voor het eerst of vanuit een andere hoek of een ander perspectief, vooral wanneer gesloten hekken speciaal voor ons werden geopend! We vonden zelfs de resten van oude schuttersputten. De enige teleurstelling, die overigens niets te maken had met de excursie, was het zien van de deplorabele toestand waarin De Tafelberg zich nog steeds bevond.
Het is nauwelijks mogelijk om onze gastheren vol-doende te bedanken voor de tijd en de moeite die zij zich getroostten om zo’n fantastisch weekend te orga-niseren, met informatiepakketten, lunches, een receptie in het Airborne Museum, en met oude legervoertuigen. We ontvingen zelfs een stuk origineel Pools parachutekoord, dat onlangs was gevonden bij Driel. Bij de Nederlandse begeleiders bevonden zich o.a. de voorzitter van de vereniging, Ben Kolster, de vice-voorzitter Eugène Wijnhoud, en de vice-voorzilter van de Stichting Airborne Museum, Aad Groeneweg. Al met al was het een fantastische excursie, goed georganiseerd en uitstekend geleid. Het was een genoegen om er aan deel te nemen. Ik hoop er de volgende keer weer bij te zijn, en ik kan deelname aan ieder lid uit het Verenigd Koninkrijk aanbevelen.
(Richard Graham, Guildford)

Nieuws van Niall
Graag wil ik hierbij alle leden uit het Verenigd Koninkrijk bedanken die een bijdrage leverden aan onze tocht over de slagvelden, afgelopen juni. Ik heb mijzelf zeer goed vermaakt, zelfs als dingen niet altijd volgens plan verliepen. Maar het weer was uitstekend, en het was een leuke groep. Ik heb al weer verschillende suggesties ontvangen voor 2005, en ik begin binnenkort serieus met het voorbereiden van het programma. Ik weet dat het wat vroeg lijkt, maar als iemand vragen heeft over de battlefield tour in 2005, laat hij of zij dan contact met mij opnemen. (Niall Cherry)

‘Arnhem, Operation Market Garden, September 1944’
Op het eerste gezicht lijkt dit boek, dat werd geschreven door Lloyd Clark, wel interessant. Vooral de foto’s, zowel die uit de oorlog als degene die recent zijn genomen, zijn goed.
Dit is echter het enige dat ik van het boek kan aanbevelen. De titel is een beetje vreemd omdat Lloyd Clark de gevechten behandelt in de gehele corridor van Market Garden en niet alleen (zoals de titel lijkt te suggereren) de strijd bij Arnhem en Oosterbeek. Voor de wat serieuzere onderzoeker van de slag bevat het boek geen nieuwe informatie. Wel komen er volgens mij verschillende nogal ongelukkige fouten en tegenspraken in voor. Enkele voorbeelden. Op de ene pagina staat ‘As a result Urquhart decided to take just six infantry battalions on the 17″‘, while his field artillery were to arrive on the 18″’’. Een paar pagina’s verder staat’also arriving on 17September, …two-thirds of his 75mm field artillery’. Clark schrijft ook dat op 24 september een ontmoeting plaatsvond in het St. Elisabeths Gasthuis tussen Colonel Warrack (‘Assistant Director of Medical Services’) en Generaal Bittrich, commandant van het Ile SS Panzer Korps. Dit verschilt met Warracks eigen verslag, dat hij in Apeldoorn schreef direct na de slag, waarin hij verklaart dat deze ontmoeting plaats vond op Bittrichs hoofdkwartier.
Ook op sommige kaarten staan fouten, zoals op die van de Britse perimeter bij de Arnhemse Rijnbrug, waarop de verdedigingsposities bij de Van Limburg Stirum School ontbreken. Verderop in het boek wordt dit gebouw de ‘van Lunburgstirum school’ genoemd. Ik was ook bezorgd om te zien dat Clark verklaart dat 3910 man uit de perimeter werden geëvacueerd gedurende operatie ‘Berlin’. Dit getal is het hoogste dat ik ooit heb gezien. De meeste verslagen noemen ongeveer 2400 man, en het officiële getal is 2398.
Voor iemand die ‘Senior Lecturer’ is bij het ‘Department of War Studies at the Royal Military Academy Sandhurst, where he specialises in the his- tory of airborne warfare’, had ik iets beters verwacht. Het beste dal gezegd kan worden is misschien dat het voor iemand die nog niet veel van de slag weet, een goed overzicht geeft van ‘Market Garden’.
‘Arnhem Operation Market Garden, September 1944’, door Lloyd Clark, kwam uit bij Sutton Publishing Limited, ISBN 0-7509-2835-2. De prijs bedraagt in Groot-Brittannië £ 25, en bij het Airborne Museum in Oosterbeek € 42, (Niall Cherry)

Informatiebord op de Ginkelse Heide
Door de VVV uit Ede is in opdracht van de gemeente (Ede) en met steun van het Airborne Museum een informatiebord geplaatst bij het monument op de Ginkelse Heide, waar op 18 september 1944 de 4e Parachutisten Brigade afsprong.
Dit bord geeft in het Nederlands en in het Engels een korte beschrijving van de gebeurtenissen die op 17 en 18 september 1944 in dit gebied plaatsvonden. Voor meer informatie wordt op het bord verwezen naar het Airborne Museum en de museum website. Vooral in de zomermaanden komen veel toeristen naar het monument en naar de nabij gelegen schaapskooi. Het bord geeft dus een goede gratis reclame voor het Airborne Museum.

Tijdens de excursie op 29 maart jl., die was gewijd aan de posities van het Light Regiment Royal Artillery bij de Oude Kerk in Oosterbeek, was een 75mm kanon opgesteld op een van de oorspronkelijke locaties in de uiterwaarden achter de kerk.
(foto: Bob Gerritsen)

Download

Vrienden van het AIRBORNE Museum

Utrechtseweg 232
6862 AZ Oosterbeek
Tel. museum (026) 333 77 10
Tel. penningm. (026) 333 64 76
ISSN 1383-3413
Nieuwsbrief No. 89, februari 2003
Redactie:
Drs. R.P.G.A. Voskuil
C. van Roekel
G.H. Maassen jr. (026) 334 01 42

Van de redactie
Zoals we in de vorige Nieuwsbrief aankondigden, is dit een dubbel nummer. Hierdoor kunnen we een groot deel van de kopij die door ruimtegebrek in het vorige nummer was blijven liggen, alsnog plaatsen.

Miniatuur Hartenstein. (foto Bery de Reus)

Hartenstein in Miniatuur
Van het gebouw Hartenstein is onlangs een miniatuur model gemaakt. Hiervoor is gebruik gemaakt van originele bouwtekeningen en foto’s. De afmetingen zijn 8x7x4 cm. Het model is gemaakt van een kunststof die aanvoelt als steen, maar onbreekbaar is. ‘Miniatuur Hartenstein’ is in de museumwinkel te koop. De prijs bedraagt € 8,50.

Evenementen-agenda 2003
Hieronder volgt een voorlopige opgave van evene-menten in 2003, georganiseerd door onze vereniging (WAM) of evenementen waaraan de WAM deelneemt (wijzigingen voorbehouden):
Vrijdag 7 maart: ‘Inloopavond’ in het Airbome Museum;
Zaterdag 29 maart: Jaarvergadering & Thema-middag WAM;
Zaterdag 10 mei: Herhaling Betuwe excursie;
Zaterdag 24 mei: Boekenbeurs;
28 mei t/m 1 juni: Excursie naar Normandië;
20, 21 en 22 juni: Weekend in Oosterbeek voor Britse leden. Op vrijdagavond 20 juni is er een ‘Social Evening’ in het Airborne Museum, waarvoor Nederlandse leden van de WAM van harte worden uitgenodigd;
Oktober/november (de exacte datum wordt later vastgesteld): Excursie naar het gevechtsgebied van de 6e Britse Airborne Divisie bij Hamminkeln in Duitsland;
22 november: Lezing over de rol van het Royal Corps of Signals tijdens de Slag om Arnhem.

Jaarvergadering & Themamiddag
Het bestuur nodigt u uit tot het bijwonen van de 23ste Algemene Ledenvergadering, tevens Jaarvergadering, van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum op zaterdag 29 maart 2003. De bijeenkomst zal worden gehouden in de Concertzaal, Rozensteeg 3 te Oosterbeek, aanvang 10.30 uur.
De agenda ziet er als volgt uit:
1. Opening
2. Notulen Algemene Ledenvergadering van 6 april 2002
3. Algemeen Verslag 2002
4. Financieel Verslag 2002
5. Begroting 2003
6. Verslag Kascommissie
7. Bestuursverkiezing
8. Benoeming reservelid Kascommissie
9. Rondvraag
10. Sluiting.
Ad. 3 en 4: Het Algemeen Verslag en het Financieel Verslag krijgt u bij binnenkomst, en het Verslag van de Kascommissie ligt een half uur voor de aanvang van de vergadering ter inzage bij de ingang van de zaal. U kunt het Algemeen Verslag en het Financieel Verslag ook aanvragen bij de Penningmeester door een aan uzelf gerichte envelop met postzegel van 90 Euro-cent in een andere envelop te doen en die op te sturen naar de heer F. Miedema, Woudstralaan 24, 6862 XE Oosterbeek.
Ad. 7: Aan de beurt van aftreden is de heer C.C. van den Bosch. Hij stelt zich niet herkiesbaar. Het bestuur draagt de heer E. van der Meiden uit Oosterbeek voor als nieuw bestuurslid.
Volgens artikel 8 van de Statuten kunnen leden tegen-kandidaten stellen. Een voordracht hiertoe dient uiterlijk tien dagen voor de vergadering schriftelijk bij de secretaris (Nachtegaallaan 28,6713 BZ Ede) te worden ingediend, ondertekend door minstens tien leden, en vergezeld van een bereidverklaring van de kandidaat, die lid moet zijn van de vereniging en meerderjarig.
Na afloop van de vergadering begint het middagpro-gramma, dat bestaat uit een lunch in de Concertzaal en een wandelexcursie in het gebied rond de Oude Kerk, waar in september 1944 de posities waren van het lsl Light Regiment, Royal Artillery. Deze eenheid bestond uit drie ‘Batteries’ met elk twee ‘Troops’, die ieder beschikten over vier 75mm Pack Houwitsers. Het is de bedoeling dat gedurende de middag van de excursie een van die originele stukken krombaange- schut zal staan op een oorspronkelijke locatie van september 1944.
Indien u deel wilt nemen aan de lunch en de excursie, dient u € 25,- over te maken op postgirorekening 4403641 t.n.v. de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum, onder vermelding van ‘lunch + excursie 29 maart’. Dit bedrag dient uiterlijk 20 maart bij de penningmeester binnen te zijn, en dekt de kosten van de lunch en de excursiegids. Bovendien wordt een klein deel van dit bedrag gebruikt als bijdrage voor de kosten die moeten worden gemaakt om de originele houwitser naar Oosterbeek te halen. Het maximale aantal leden dat aan de themamiddag kan deelnemen bedraagt vijftig.
Als voorbereiding voor deze middag wordt lezing van het boek ‘Gunners at Arnhem’ door Peter Wilkinson aanbevolen. Het boek is verkrijgbaar in het Airborne Museum ‘Hartenstein’.

Excursie naar het gevechtsterrein in de Betuwe
Als vervolg op de excursies naar de operatiegebieden van de 82e en 101e LIS Airborne Divisies in zuid Nederland, organiseerde de Vereniging Vrienden op 2 november jl. een bustocht naar het voormalige gevechtsterrein bij Nijmegen en in de Betuwe. De gidsen waren Eugène Wijnhoud, Geert Maassen en Marcel Anker. Het eerste bezoek gold de begraafplaats Jonkerbosch bij Nijmegen. Opvallend was hoe weinig deelnemers dit ereveld eerder bezocht hadden, terwijl hier toch verschillende militairen van de le Britse Airborne Divisie begraven zijn. Vervolgens werd na een rit door Nijmegen het gebied rond de elektriciteits-centrale aan de zuidelijke Waaloever bezocht. De locatie van de stellingen van de artillerie die steun verleende aan de troepen bij Oosterbeek, is ondanks de nieuwe bebouwing nog goed te herken
nen. Een bezoek aan het NUON-gebouw, en vooral het uitzicht vanaf het dak over de plaats waar op 20 september 1944 het 3e Bataljon van het 504e Regiment van de 82e Amerikaanse Airborne Divisie de Waal overstak, is altijd weer spectaculair. Vervolgens was het gebied rond de zuidelijke oprit van de Waalbrug het onderwerp. Ook hier zijn de sporen van de strijd door de na-oorlogse bebouwing bijna geheel verdwenen. Een goede gids is een must om je in te kunnen leven in de gebeurtenissen van 1944. Hoevelen weten trouwens dat bij de zuidelijke oprit van de brug nog steeds een Duits kanon te zien is?
Na de lunch werd de excursie vervolgd met een overzicht van de strijd rond Driel. Hoewel dit gebied na de verwoestingen in de oorlog is heringericht, en er veel nieuwe huizen zijn bijgebouwd, was het toch mogelijk, dankzij de voortreffelijke leiding van Geert Maassen, veel historische locaties terug te vinden. De middag werd besloten met een bezoek aan het Poolse monument in Driel.
Voor degenen die deze dag gemist hebben, is er een herkansing op zaterdag 10 mei, wanneer de excursie, in samenwerking met de Documentatiegroep ’40-’45, herhaald wordt. Men kan zich daarvoor opgeven door overmaking van € 30,- op giro 122310 t.n.v. Documentatiegroep ’40-’45 te Etten-Leur, onder ver-melding van ‘Excursie 10 mei’. De inschrijving sluit 7 april.
Als voorbereiding voor deze excursie is het boek ‘Operation Market Garden, Then and Now’ van Karel Margry aan te bevelen.
(W. Boersma)

Tijdens de excursie naar de Betuwe op 2 november van het vorig jaar geeft Geert Maassen (tweede van links) uitleg, (foto W. Boersina)
‘Inloopavond’

Op vrijdagavond 7 maart a.s. is er weer een ‘inloop-avond’ in het Airborne Museum voor leden van de Vereniging Vrienden. ‘Hartenstein’ is die avond open vanaf 19.00 uur. Het archief, de bibliotheek en het depot kunnen dan worden bezocht. Een uitgelezen gelegenheid om eens een kijkje te nemen achter de schermen! Verder is de avond bedoeld om onder het genot van een kopje koffie met elkaar van gedachten te wisselen.
Leden die documenten of materiaal uit hun eigen collectie willen meenemen om te laten zien, wordt verzocht van te voren contact op te nemen met W. Boersma, zodat voldoende tafels of vitrines beschikbaar zijn. We rekenen op een groot aantal deelnemers! (Wybo Boersma)
Expositie 2003
Dit jaar zal de wisselexpositie in het Airborne Museum worden gewijd aan de inzet van de Royal Artillery bij de Slag om Arnhem. De werktitel van de tentoonstelling luidt ‘Vuursteun voor de Airbornes’. Er zal aandacht worden besteed aan de rol van de 75 mm Pack Houwitsers, de 6-ponder en de 17-pon- der kanonnen, de 2 cm Polsten Gun, en mogelijk aan de vuursteun die vanaf 21 september 1944 werd gegeven vanuit Nijmegen en later vanuit de Betuwe. Leden van de Vereniging die in het bezit zijn van documenten of materiaal over dit onderwerp, en die aan deze expositie willen meewerken, kunnen contact opnemen met W. Boersma. Dit kan telefonisch via het museum (026 3337710) of privé (0318 639633), of via e-mail: w.boersma@wxs.nl.
De tentoonstelling wordt op 25 april a.s. geopend en duurt tot 2 november 2003.

Battlefields Trust Conference
In 1991 werd in Engeland ‘The Battlefields Trust’ opgericht. Deze heeft tot doel het bekendheid geven aan en het bewaren van historische slagvelden, zowel in Groot-Britlannië als op het Europese vasteland. In de eerste jaren van haar bestaan heeft de Trust de bestaande slagvelden in het thuisland in kaart gebracht. Daarna is men begonnen de lokale autoriteiten te overtuigen van het belang van die terreinen in hun gebied. Niet alleen uit historisch oogpunt, maar ook als onderdeel van toeristisch beleid. Men houdt nauwlettend bestemmingplannen in de gaten, en kijkt kritisch bij de aanleg van nieuwe wegen. Ook wordt bekendheid gegeven aan slagvelden door het houden van battlefield tours, lezingen, publicaties, bewegwijzering, het ondersteunen van voorlichtingscentra, etc..
De Trust is inmiddels uitgegroeid tot een vereniging met enkele honderden leden. Zij heeft sinds kort, dank zij de nationale loterij, een fulltime medewerker in dienst. Het Airborne Museum is vanaf de oprichting lid van de Battlefields Trust.
Ieder jaar organiseert deze instelling een conferentie, afwisselend in Groot-Brittannië of op het Europese vasteland. Afgelopen jaar was die bijeenkomst van 24 tot 27 oktober in Nederland, op het sportpark Papendal. Het onderwerp was: ‘Battlefields on the Rhine, Battlefields and Tourism’. Er was een aantal lezingen, onder meer door luitenant-kolonel Kinkert van de KMA over: ‘Battlefield tours als onderdeel van de militaire opleiding’, luitenant-kolonel Brongers b.d. over ‘De Slag om de Grebbeberg’, en Captain Peter Starling van het Royal Army Medical Corps Museum over ‘Schoonoord, een hospitaal in de Slag’. Verder werden uitgebreide bezoeken gebracht aan de Grebbeberg, het slagveld rond Arnhem, en het Airborne Museum. Op de Airborne begraafplaats werd door de deelnemers een krans gelegd.
Op vrijdagmiddag was het gezelschap te gast bij het gemeentebestuur van Renkum. De loco-burgemeester van Renkum, de heer Joop Verheij, gaf in zijn wel-komstwoord aan hoe de gemeente invulling geeft aan het speerpunt van haar toeristisch beleid, en aan de betekenis van het Airborne Museum voor de gemeente. De afsluiting van de conferentie vond plaats op zaterdagavond met een diner in een van de gerestau-reerde middeleeuwse kelders van Arnhem.
Een groot aantal sponsors heeft deze conferentie mogelijk gemaakt. De organisatie was in handen van het Airborne Museum. Verschillende leden van de Vereniging Vrienden hebben medewerking verleend aan de battlefield tours.
De conferentie was een succes en leverde extra promotie op voor het slagveldtoerisme in Nederland, en voor het Airborne Museum.
(W. Boersma)

Bezoekersaantal gegroeid
Het Airborne Museum ‘Hartenstein’ ontving het afgelopen jaar 2002 meer dan 60.000 bezoekers. Dat is ca. 7000 meer dan in het jaar daarvoor.

Arend Langenberg en Joop Bal bespreken de tekst voor de nieuwe audiovisuele presentatie in het Airborne Museum, (foto Berry de Reus)
Nieuwe audiovisuele presentatie
De audiovisuele presentatie bij de maquette in de grote zaal van het Airborne Museum is onlangs geheel vernieuwd. De oude diaprojectoren waren totaal ver-sleten, en daarom is alles nu op DVD gezet. Het gehele programma, dat bestaat uit foto’s, filmfragmenten en geluid, duurt 17 minuten, en wordt met behulp van een ‘beamer’ geprojecteerd op het grote scherm boven de maquette.
Het team dat dit project heeft uitgevoerd, bestond uit Berry de Reus, Joop Bal van Bal Bedrijfsvideo (gevestigd te Oosterbeek) en Gerrit Bulten van Burst Video uit Veenendaal. De tekst werd ingesproken door Arend Langenberg.
Het is de bedoeling dat ook de drie kleine videopresentaties elders in het museum zullen worden vernieuwd.

Baretspeld van Sgt Robinson geschonken
Het Airborne Museum is enige tijd geleden in het bezit gekomen van de baretspeld van Sgt. Robinson van de Grenadier Guards. Hij had het bevel over de eerste tank die op woensdag 21 september 1944 over de Waalbrug in Nijmegen reed. Hij werd hiervoor onderscheiden met de Distinguished Conduct Medal.

Battlefield Guide ‘ARNHEM, The Landing Grounds and Oosterbeek’
Onlangs verscheen dit jongste deeltje in de serie ‘Battleground Europe’, door de schrijver Frank Steer aangeduid als ‘a small guide to one part of operation Market Garden’. Het behandelt de beide uiteinden van het Oosterbeekse ‘midden’ van de Slag om Arnhem, en wel door een wandeling en drie autoritten. De schrijver wil (misschien wel: moet) zijn gegre- penheid door het Arnhem-verhaal delen. Hij maakt het zijn lezers vrijwel onmogelijk thuis te blijven. Reisadviezen vergemakkelijken het besluit tot de tocht naar Oosterbeek, en eenmaal daar wachten allerlei aanwijzinkjes om het bezoek soepel en aangenaam te laten verlopen. Bij de autoritten gaat hij naast zijn ‘gehoor’ zitten, en wijst nauwkeurig hoe te rijden en waar te parkeren. De gebruikte plattegronden zijn, voor het gemak van de bezoeker, die van de huidige situatie, waarop ’toen’ is ingetekend. De route-aanwij- zingen zijn (ook) typografisch gescheiden van het eigenlijke verhaal, al lopen de twee wel eens in elkaar over.
Het is een meeslepende vertelling, die hier en daar het voetlicht laat schijnen op enkele van de zeer vele acteurs op het strijdtoneel. De keuze is een persoonlijke, zoals de hele weergave van het gebeurde geschiedt aan de hand van een eigen selectie van uitgelichte voorvallen. Daarin en in de keus van de geportretteerden vindt men misschien iets terug van de eigen, logistieke achtergrond van de verteller. De nauwkeurige verantwoording van de besproken militaire onderdelen zal aan de nieuwe bezoeker wellicht niet geheel besteed zijn, maar maakt het verhaal voor hem wel echt. De uitleg van militaire uitdrukkingen en vooral de afkortingen schiet enigszins te kort. Daar staat tegenover dat schrijffouten met grote zorg en vrijwel totaal succes vermeden zijn.
Het is niet het boekje waarop de grondige bestudeerders van ‘Arnhem’ (de ‘slagwerkers’?) hebben zitten wachten. Wie weet hebben ze hier en daar op de inhoud wel wat af te dingen. Het gidsje heeft niet die hoge aspiraties, het is bedoeld als een eerste stap naar verdere belangstelling. Die eerste stap kan nu worden gedaan aan de warme hand van een gedreven verteller.
Te hopen is dat het boekje ruimschoots zijn weg mag vinden tussen andere boekjes voor hetzelfde publiek. Het is te koop in de Airborne Museumwinkel voor € 16,50.
(J. W. van Slooten)

In huize Ommershof te Oosterbeek in oktober/november 1944 gevonden geallieerd bezettingsgeld. (collectie Castend ijk, Gelders Archief – Arnhem)

Duits geld uit Engeland?!
In september 1944 woonde de familie Castendijk op het landgoed Ommershof, in de noordwesthoek van Oosterbeek. Het gebied, liggend tussen ruwweg de huidige Ommershoflaan en de Graaf van Rechterenweg, wordt tegenwoordig grotendeels gebruikt door het Vegetarische Verzorgingstehuis (het enige in Nederland) Felixoord.
De 15-jarige Bob Castendijk vindt in oktober of november 1944 in de kelder van het huis Ommershof, waar tijdens de Slag om Arnhem op matrassen gewonden werden verpleegd, veel persoonlijke bezit-tingen van Britse soldaten: foto’s, brieven en ook geld. Zo treft hij biljetten van 1 Mark en 5 Mark aan. Inderdaad: Duits geld, maar wèl gedrukt in het Verenigd Koninkrijk!
Zoals de hier bijgaande afbeelding van de voorzijde van een van de biljetten laat zien, werd het geld uitgegeven door de ‘Alliierte Militarbehörde’, de geallieerde bezettingsmacht. Het was dus blijkbaar de bedoeling dat de luchtlandingstroepen dit later konden gebruiken in het dan door de Geallieerden verslagen Duitsland.
Het is echter merkwaardig dat de mannen van de Ist British Airborne Division deze biljetten al in september 1944 bij zich hadden. Ze hadden toch niet de opdracht door te stoten naar het land van onze oosterburen? Het verhaal rond dit bezettingsgeld is dan ook nog niet verteld. Veel is onduidelijk. Wie brengt licht in de duisternis? De redactie houdt zich aanbevolen: Jan van Riebeeckweg 39, 6861 BD Oosterbeek.
(Geert Maassen)

Roll of Honour
‘Arnhem 1944’ door William F. Buckingham Onlangs is in de serie ‘Battles & Campaigns’ het zevende deel verschenen: ‘Arnhem 1944, a reappraisal geschreven door William F. Buckingham. Zoals de titel al aangeeft, wil de auteur een herwaardering van de Slag om Arnhem geven. Hij analyseert de opleiding van de Britse parachutisteneenheden en de 1L Airbornedivisie in het bijzonder, en de bevelvoe- ring voor en tijdens de slag van de verschillende com- mandanten op alle niveaus. Na een overzicht van de overgang van losse parachuisteneenheden naar een volwaardig ‘Wapen’, en de inzet in Noord-Afrika, Italië en Sicilië, worden de lei- ding en de training van de divisie in 1944 besproken. Hierbij betrekt de schrijver ook de le Poolse Onafhankelijke Parachutisten Brigade. Vervolgens wordt het plan Market bekeken, om daarna de gevechtshandelingen in Arnhem en Oosterbeek te volgen. Hierbij wordt af en toe uitgeweken naar de gebeurtenissen in de Amerikaanse sectoren en de opmars van het 30′ Korps. Er komen geen nieuwe gezichtspunten in het boek naar voren. Allerhande kritiek op de gebeurtenissen hebben we vroeger ook elders kunnen lezen. Toch is het hier weer eens bij elkaar gezel met enkele opmer- kelijke uitspraken van de Britse schrijver. De analyse is helder, zonder dat achteraf met modder gegooid word t. De afgedrukte foto’s zijn van een matige kwaliteit. De gebruikte lay-out geeft lange pagina’s tekst die niet uitnodigen tot lezen. Jammer, want het boek is zeker de moeite waard. De Engelse tekst is eenvoudig gehouden zodat hij ook voor niet-Engelstalige lezers goed te volgen is. Een ieder die een serieuze studie van de Slag om Arnhem maakt, kan niet om dit boek heen. ‘Arnhem 1944, a reappraisal’ by William F. Buckingham, verscheen bij Tempus Publishing Ltd. in 2002, ISBN 0 7524 1999 4, 223 pagina’s, geïllustreerd. Prijs € 23,99. Het boek is te koop in de museumwinkel van ‘Hartenstein’. (W. Boersma)

Excursie Normandië 2003
Het Airborne Museum organiseert van 28 mei t/m 1 juni a.s. een Battlefield Tour naar Normandië. Tijdens deze vijfdaagse busexcursie worden bezoeken gebracht aan een groot aantal plaatsen die een belangrijke rol hebben gespeeld op D-day (6 juni 1944) en in de weken daarna. De kosten bedragen € 445. Informatie en opgave via het Airborne Museum.
Jaarverslag 2002 op internet
Het Jaarverslag van het Airborne Museum is in januari jl. verschenen. De Nederlandse versie is te lezen op de website van het museum: www.airbornemuseum.com, onder het hoofdstuk: ‘Jaarverslag .
Tijdens zijn jaren geleden begonnen speurtocht naar gegevens over Ist Battalion, The Parachute Regiment, kwam ons lid Peter Vrolijk uit Rotterdam de naam tegen van een officier van wie het niet helemaal duidelijk was of hij bij Arnhem vocht.
Het betrof Lieutenant John T.M. MacFadden, die oor-spronkelijk diende bij de Royal Ulster Rifles. Hij was dan ook een Ier, en kwam uit Belfast. Hij stierf aan polio in een Duits krijgsgevangenkamp op 4 oktober 1944. Hij werd, 28 jaar oud, begraven op het oorlogs- kerkhof van Hannover.
Zijn naam komt niet voor in de door Jan Hey samen-gestelde Roll of Honour, de erelijst van de geallieerde gevallenen van de Slag om Arnhem.
Thans is het, mede dankzij door David Truesdale ver-strekte informatie, zeker dat de Ierse officier tijdens de gevechten in de regio Oosterbeek in september 1944 actief is geweest, en wel als Platoon Officer (9 Platoon) van T-Company. Hij raakte vermoedelijk gewond in de nacht van de 17e op de 18e, werd krijgsgevangen gemaakt door de Duitsers, en kwam uiteindelijk terecht in Kamp XIB, Fallingsbostel.
De relevante gegevens van Lieutenant MacFadden zullen worden opgenomen in de eerstvolgende druk van de Roll of Honour.

Radiozendonlvanger van het type WS 38, die onlangs bij Driel werd opgegraven.
(foto Roland Boekhorst)
Radio ontvanger WS 38 Set Mk. II
Afgelopen jaar werd bij graafwerkzaamheden bij het dorp Driel een radio-ontvanger van het type WS 38, MK. II gevonden. Bij aflevering in het Airborne Museum was de ontvanger, die geheel was bedekt met klei en roest, nog goed te herkennen. Op het eerste gezicht leek hij vrijwel compleet, maar wat los materiaal miste. De conditie bleek nog opmerkelijk goed, als we in aanmerking nemen dat het apparaat bijna 60 jaar in de grond had gelegen. Nadat de radio-set was gedroogd, werd de klei ver- wijderd en het apparaat geïnspecteerd. Voorzichtig, om schade te voorkomen, is hij millimeter voor milli- meter met een klein kwastje schoongemaakt. Daarbij kwam ook de oorspronkelijke kleur groen weer tevoorschijn. De draaiknoppen waren met water gemakkelijk schoon te maken waardoor de teksten weer zichtbaar werden. De schroefjes konden we voorzichtig losmaken, zodat de knoppen eraf konden. Hierdoor was het mogelijk om de asjes van de draai- knoppen te smeren zodat deze weer gangbaar waren. In het toestel zelf konden we niets conserveren aange- zien het huis van de set dusdanig was beschadigd dat we het inwendige niet uit zijn omhulsel konden halen. Het was wel mogelijk om de binnenkant te behande- len met een speciale spray, waardoor verder verval wordt tegengegaan. Het gevonden toestel moet zijn gebruikt door de Polen die vochten bij Driel, tijdens o.f net na de Slag om Arnhem. Bij dit type MK. 11 was het snoer van de keelmicrofoon en de koptelefoon op de rand van het draagstel gemonteerd. Hierdoor ontstond op dit punt vaak een kabelbreuk. Latere types zijn aangepast, en daarbij kwam de kabel rechtstreeks uit het toestel, waardoor breuken minder voorkwamen. Ten tijde van de Slag om Arnhem was dit type radio- zendontvanger eigenlijk al verouderd. De meeste WS 38 sets MK. II waren toen al vervangen door een ver- beterd type. De WS 38 set was ontworpen voor korte-afstand-com- municatie tussen infanterie. Hij is ook gebruikt voor communicatie tussen infanterie en tankbemanningen.
De set was waterdicht, en bestond uit: de set zelf in een draagstel, antennes, batterijen in een tas, een
hoofdtelefoon, en een keelmicrofoon. Het geheel werd gedragen en bediend door één persoon.
Technische specificaties:

Systeem : AM R/T
Frequency : 7.3 – 9 Mhz
Bereik : 800 meter – 3200 meter
Batterijen : HT/LT 150/3V
Gewicht: MK. II set in draagstel: 7 1b (bijna 3,5 kilo).
De gerestaureerde set is voorlopig tentoongesteld in de aanwinstenvitrine in de grote zaal van het Airborne Museum.
(Roland Boekhorst, behoudsmedewerker)

‘Nieuws van Niall’
Onze vertegenwoordiger in Groot-Brittannië, Niall Cherry, vraagt onze aandacht voor het volgende. In het boek ‘Remember Arnhem’ door John Fairley staat in het hoofdstuk over woensdag 20 september 1944 dat een van de laatste acties van Majoor Freddy Gough bij de Arnhemse Rijnbrug was het organiseren van een bericht overbrengen naar het divisiehoofd- kwartier in Hotel Hartenstein in Oosterbeek. Corporal Saul van het 2e Bataljon slaagde erin om lopend Oosterbeek te bereiken, en het bericht af te geven. Over dit voorval is niets bekend, en het is vreemd dat een koerier werd uitgestuurd terwijl de mannen bij de brug op ongeveer dezelfde tijd via de radio met generaal Urquhart hadden gesproken. Bob Peatling, schrijver van het boek ‘Without Tradition, 2 Para 1941- 1945’, verdiepte zich in dit geval en vond de gegevens. Niall zou graag meer te weten willen komen over dit voorval, en iedereen die hierover iets kan bijdragen, wordt vriendelijk verzocht contact op te nemen met Niall Cherry, e-mail: niall.cherry@baesystems.com.

Frans Ammerlaan bezig met het fotograferen van alle graf-stenen op de Airborne Begraafplaats in Oosterbeek, voor de nieuwe website over gesneuvelde Britse en Poolse militairen, (foto via Frans Ammerlaan)

Website over oorlogsgraven
Bijna iedereen die geïnteresseerd is in de Slag om Arnhem, en die beschikt over internet, kent de website www.marketgarden.com. Deze site, die in 1995 werd opgezet door Andries Hoekstra uit Arnhem, is inmiddels uitgegroeid tot een van de belangrijkste digitale bronnen van informatie over operatie Market Garden. De afgelopen jaren is er meer dan een miljoen maal naar gekeken, en in diezelfde periode ontving Andries meer dan 20.000 (!) reacties.
Het nieuwste project waaraan hij en zijn collega Frans Ammerlaan nu werken, is een website met daarop de gegevens van alle bij Arnhem gesneuvelde Britse en Poolse militairen.
Het is de bedoeling dat op de site van iedere gesneuvelde een foto van zijn grafsteen wordt getoond en, indien die beschikbaar is, een portretfoto. Op die manier, zo verklaren de initiatiefnemers, krijgen de gesneuvelden ‘een gezicht’, en worden ze minder anoniem. Daarnaast worden zoveel mogelijk gegevens over de personen opgenomen. Frans Ammerlaan heeft inmiddels een groot deel van de grafstenen op de Airborne Begraafplaats vastgelegd met een digitale camera. Meer hierover in de volgende Nieuwsbrief.

Paul Vroemen overleden
Wij ontvingen het bericht dat op 13 november jl. is ovei eden ons lid Paul Vroemen. Paul was een bekend Arnhem-historicus’. Hij maakte als jongen de Slag om inhem van nabij mee, en die gebeurtenissen maakten diepe indruk op hem. Na de oorlog begon hij met^ het verzamelen van boeken, documenten en foto s over dit onderwerp. Een groot deel van de door hem bijeengebrachte persoonlijke dagboeken werd gepubliceerd in het boek dat hij samen met de journalist C.A. Dekkers schreef onder de titel ‘De Zwarte Herfst’ (De Gooise Uitgeverij, Weesp, 1984).
Zijn uitgebreide en belangwekkende documentatie- en fotocollectie werd op uitdrukkelijk verzoek van Paul beschikbaar gesteld aan het Gemeentearchief Renkum. Dit archief maakt inmiddels onderdeel uit van het Gelders Archief te Arnhem. Aldaar, op het adres Markt 1, is de Collectie Paul Vroemen te raadplegen.

Philip Reinders toont een Duitse helm, die hij in 2002 vond bij het opgraven van een Duitse luchtafiveerstelling in de Rosandepolder te Oosterbeek.
(foto Berry de Reus)

WO2 en de Rosandepolder
De Rosandepolder in Oosterbeek, het uiterwaarden- gebied tussen de Rijn en de Benedendorpsweg, heeft enige maanden geleden enkele opzienbare vondsten aan de openbaarheid prijsgegeven, die een tipje van de sluier oplichten van gebeurtenissen uit de periode 1940-1945.
Bij het afgraven door het Waterschap Vallei & Eem van een dijkje in de buurt van de rivier, kwamen de restanten tevoorschijn van een Duitse luchtafweer- stelling. Het betrof in ieder geval twee Flakposities, die goed herkenbaar zijn op geallieerde luchtfoto’s van vóór 17 september 1944. Op een van de twee plekken werd onder andere een vloertje gevonden dat blijkbaar werd gelegd met behulp van klinkers die afkomstig waren van de nabijgelegen, overigens toen niet meer in werking zijnde, steenfabriek. Het fundament is niet verwijderd, maar wordt door het waterschap ter plekke gehandhaafd als een soort monumentje.
Korte tijd na de bovengenoemde vondst werden bij andere reguliere graafwerkzaamheden overblijfselen van een Duits jachtvliegtuig uit de grond gehaald. Het betrof een locatie relatief dicht bij huizen aan de zuidkant van de Benedendorpsweg. Waar eerst werd gedacht aan een Focke Wulf FW-190, waarvan bekend was dat een dergelijk toestel in de polder was neergestort, bleek het later een Messerschmitt Me-109 te zijn. Onder meer werden delen van de cockpit, de propeller en het staartwiel bloot gelegd. Uiteindelijk werden deze voorwerpen dankzij een prima samenwerking tussen het Airborne Museum en het Museum Vliegbasis Deelen, overgebracht naar het pand Hoenderloseweg 10 te Arnhem. Daarin, op de Kop van Deelen, huist het laatstgenoemde museum.
Over de beide bovengenoemde onderwerpen zijn wel wat historische gegevens bekend, maar het naadje van de kous bepaald nog niet. Een ieder die meent ook maar iets te weten over Flakstellingen en een neergestort Duits jachtvliegtuig in de Rosandepolder, wordt vriendelijk verzocht contact op te nemen met Philip Reinders, Margrietstraat 4, 6991 XH Rheden; tel. 026 4954563 (idem fax) of via email abrg.rein- ders@12move.nl
(Geert Maassen)

Nieuwe studiegroep
Van ons lid Frank van Lunteren ontvingen wij het volgende bericht.
‘Op 22 augustus 2001 werd door Fred Baldino, James McNamara en mijzelf de ‘American Dutch Airborne Research Group’ (ADARG) opgericht. De vice-voor- zitter is Fred Baldino. Hij was korporaal in de A Compagnie, 504e Parachutisten Regiment. De voorzitter is James McNamara. Zowel de voorzitter als de vice-voorzitter woont in de Verenigde Staten.
Het doel van deze nog jonge studiegroep is het uitvoeren van onderzoek naar de geschiedenis van de 82e en 101e Amerikaanse Airborne Divisies, de 1ste Britse Airborne Divisie en de 1ste Poolse Parachutisten Brigade.
De groep telt 11 leden, zeven in de VS en vier in Nederland. Wie meer wil weten over deze studiegroep kan contact opnemen met Frank van Lunteren, macfrank82@hotmail.com (email).

‘De Slag om de Ginkelse Heide’
Onder bovenstaande titel verscheen onlangs een boek, geschreven door de in Ede woonachtige historicus Carel Verhoef.
De strijd van de Britse en Poolse ‘Airbornes’ bij de Arnhemse verkeersbrug en in de Oosterbeekse ‘perimeter’ is genoegzaam bekend. Dat geldt veel minder voor hetgeen zich gedurende de eerste dagen van Operatie Market Garden afspeelde op de Ginkelse Heide ten oosten van Ede. Daar landden op 18 sep-tember 1944 de parachutisten van de 4e Parachutisten Brigade onder commando van brigade-generaal John Hackett. Deze dropping duurde welgeteld niet veel langer dan negen minuten, en was slechts een onderdeel van alle militaire activiteiten die op en rond deze Edese heide hebben plaatsgevonden.
Het een dag eerder bij Renkum gelande 7e Bataljon, The King’s Own Scottish Borderers, dat tot taak had het droppings terrein bij Ede te beschermen, was daar in de middag van 17 september al gearriveerd, en in de vooravond slaags geraakt met enkele afdelingen Duitse militairen en een bataljon Nederlandse SS-ers.
In de meeste boeken over operatie Market Garden wordt aan deze episode hoogstens een enkele alinea gewijd. Aan de hand van officiële geallieerde, Duitse en Nederlandse documenten, verslagen van deelnemers, literatuur en situatieschetsen, geeft Verhoef in zijn boek een gedetailleerd beeld van de bijdrage die het 7e Bataljon, The King’s Own Scottish Borderers en de 4e Para Brigade aan de Slag om Arnhem hebben geleverd, vóór zij bij de gevechten in Arnhem en Oosterbeek werden betrokken. Tevens worden in kort bestek de achtergronden van de strijd belicht. Het boek is gebaseerd op het gelijknamige artikel dat in 2001 werd gepubliceerd in het 3e ‘Bulletin van de Tweede Wereldoorlog’. Met behulp van de meest recente literatuur, documentatie en persoonlijke rapporten, is het onderwerp verder uitgediept.
In zijn dankbetuiging spreekt de auteur zijn grote waardering uit voor de hulp die hij heeft gekregen van drs. A. Groeneweg OBE en andere medewerkers van de Airborne Museum, onder wie met name de heer R.N. Sigmond, van wiens persoonlijk archief een zeer dankbaar gebruik is gemaakt.
‘De Slag om de Ginkelse Heide, 17 en 18 september 1944′ door C.E.H.J. Verhoef, verscheen in 2002 bij Uitgeverij Aspekt in Soeslerberg. Het boek telt 124 pagina’s, is geïllustreerd met foto’s en kaarten, en kost € 12,98.

Oproep
Van ons lid John Sliz ontving wij de volgende oproep. ‘Op dit moment ben ik bezig met een onderzoeksproject naar de rol van de 20e en 23e Royal Canadian Engineers gedurende operatie ‘Berlin’. Dit was de operatie waarbij in de nacht van 25 op 26 september 1944 het restant van de le Britse Airborne Divisie vanuit de ‘Perimeter’ in Oosterbeek over de Rijn werd geëvacueerd. Graag zou ik in contact willen komen met veteranen van deze eenheden en met veteranen van de le Britse Airborne Divisie, die deze terugtocht meemaakten. Hun verhalen wil ik graag vastleggen. Ook ben ik op zoek naar rapporten en verslagen over deze operatie. Het is de bedoeling dat het resultaat van dit onderzoek wordt gepubliceerd.’
Het adres van John Sliz is: 24 Brauburn Avenue, Etobicoke, MGP 273, Ontario, Canada. Zijn e-mail adres is: thesliz@hotmail.com.

Ons lid Peter Steenhuis viel op zaterdag 21 september van het vorig jaar, als lid van de Luchtmobiele Brigade, de eer te beurt om deel te nemen aan de dropping op de Ginkelse Heide.
De foto werd gemaakt bij het vertrek op de vliegbasis Soesterberg.
(foto via Peter Steenhuis)

Themadag Museum Vliegbasis Deelen
Van ons lid Philip Reinders ontvingen wij het volgende bericht over zijn particulier initiatief:
‘Voor leden van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum wil ik op 14 juni a.s. een themadag organiseren in het museum op Deelen. In verband hiermee wil ik een oproep doen aan Vrienden die onderzoek doen naar een bepaald aspect van de Slag om Arnhem. Dit kan zijn naar een specifieke eenheid van Engelse, Poolse of Duitse zijde, of naar een ander onderwerp met betrekking tot deze militaire operatie.
Een aantal mensen heb ik al benaderd, en deze hebben hun medewerking toegezegd. Maar het is natuurlijk leuker als er nog meer zouden willen meewerken. Het is een mooie kans om andere geïnteresseerden te laten zien wat voor onderzoek je doet, en wie weet kun je met andere speurneuzen gegevens uitwisselen. Voor niet-onderzoekers onder ons is het een kans om eens te zien wat deze mensen doen, daarover met elkaar te praten, en misschien eikaars vragen te beantwoorden.
Op vertoon van hun lidmaatschapskaart betalen leden van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum vier euro toegang. Hierbij is inbegrepen de toegang tot het museum, een rondleiding, en een kop koffie met een plakje cake. In het museum op Deelen is o.a. een grote tentoonstelling over de in de septemberdagen van 1944 bij Arnhem gebruikte zweefvliegtuigen te zien.
Belangstellenden kunnen zich aanmelden bij Philip Reinders, Margrietstraat 4, 6991 XH Rheden, of op de site van de Arnhem Battle Research Group, http: //www.arnhembattle.com.’

Download

Vrienden van het AIRBORNE MUSEUM

Utrechtseweg 232
6862 AZ Oosterbeek
Tel. museum (026) 333 77 10
Tel. penningm. (026) 333 64 76
ISSN 1383-3413
Nieuwsbrief No. 87, augustus 2002

Redactie:
Drs. R.P.G.A. Voskuil
C. van Roekel
G.H. Maassen jr. (026) 334 01 42

Excursie naar Nijmegen en Driel
Zoals wij reeds in Nieuwsbrief No. 85 aankondigden, organiseert de Vereniging Vrienden op zaterdag 12 oktober a.s. een bus-excursie met als onderwerp: ‘De geallieerde opmars van Nijmegen tot Driel en de strijd van de Poolse Para Brigade’. De tocht zal worden geleid door Marcel Anker, Geert Maassen, Peter Vrolijk en Luuk Buist.

Het programma ziet er als volgt uit:
09.00 uur: Vertrek van de bus vanaf de parkeerplaats bij de Goede Herderkerk in Oosterbeek, op de hoek J.J. Talsmalaan/Utrechtseweg.
09.30 uur: Bezoek aan de begraafplaats ‘Jonkerbos’ bij Groesbeek. Daarna volgen bezoeken aan de posities van het 64e Medium Regiment, Royal Artillery, en de oversteekplaats van het 3e Bataljon van het 504e Regiment van de Amerikaanse 82e Airborne Divisie bij de electriciteitscentrale, beide te Nijmegen. Vervolgens wordt aandacht besteed aan de verovering van de spoorbrug en de verkeersbrug bij die stad, en de opmars van de 43e Wessex Divisie door de Betuwe.
12.00-13.00 uur: LUNCH in Valburg.
13.00 uur: Vervolg van de opmars naar Driel. Bezoek aan het landingsterrein van de Poolse Parachu-tistenbrigade, en uitleg over de gevechten in en rond het dorp Driel.
17.00 uur: Terugkomst in Oosterbeek.
De kosten voor deelname bedragen € 35 per persoon. Hiervoor krijgt u de bustocht, de lunch en de excur- siegids. Dit bedrag kan worden overgemaakt op post- gironummer 4403641 van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum, onder vermelding van ‘Nijmegen-Driel’. Het geld moet uiterlijk 28 september a.s. binnen zijn. Inschrijvingen worden behandeld in volgorde van binnenkomst. Er zijn maximaal 45 plaatsen beschikbaar. Bij overtekening krijgt u bericht als u NIET mee kunt.
Voor vragen over deze excursie kunt u contact opnemen met Eugène Wijnhoud, telefoon 026 3513100, e-mail e.wijnhoud@ 12move.nl

Dennis Munford overleden
Op 27 februari 2002 overleed op 89-jarige leeftijd Dennis Munford. In september 1944 was majoor D.S. Munford ‘Battery Commander’ van No. 3 Battery, Airlanding Light Battery, Royal Artillery. In de avond van de 17e wist hij de Rijnbrug in Arnhem te bereiken. Van daar uit leidde hij de volgende dagen via de radio het vuur van de kanonnen (houwitsers) van zijn afde-ling, die bij de Oude Kerk in Oosterbeek stonden opgesteld.
Op 31 maart jl. droeg Peter Wilkinson, in september 1944 ‘Command Post Officer’ van No. 3 Battery, een aantal persoonlijke bescheiden van Dennis Munford over aan het Airborne Museum.

37 maart 2002. Peter Wilkinson (links) draagt een aantal persoonlijke bezittingen van de op 27 februari jl. overleden Dennis Munford over aan de directeur van het Airborne Museum, de heer W. Boersma.
(foto Berry de Keus)

Video ‘Theirs is the Glory’
Na enige jaren uitverkocht te zijn geweest, is sinds kort de Britse film ‘Theirs is the Glory’ weer op video verkrijgbaar in het Airborne Museum. De film, die in 1945 voor een belangrijk deel in de ruïnes van Arnhem en Oosterbeek werd opgenomen, is een ‘reconstructie’ van de Slag om Arnhem.
Van deze uitgave, waarvan de doos is voorzien van een zeer fraai omslag, zijn 750 exemplaren vervaardigd, en die worden alleen verkocht in het Airborne Museum in Oosterbeek De video duurt 82 minuten. De prijs bedraagt € 27.

Medaillevitrine
Al spoedig na de opening van het Airborne Museum in Hartenstein op 11 mei 1978 hebben veel veteranen de wens te kennen gegeven dat hun medailles daar geëxposeerd zouden kunnen worden. Deze wens werd door generaal Urquhart ondersteund tijdens de herdenking in 1984 met een oproep aan de oudstrijders om hun onderscheidingen bij legaat te doneren aan het museum. In de loop der jaren heeft ‘Hartenstein’ meer dan zestig medaillesets gekregen. Afgelopen winter zijn door Roland Boekhorst, behoudsmedewerker, en Dick Knoop, vrijwilliger, alle bekende gegevens van deze sets en hun eigenaren in een computerbestand opgeslagen. Bezoekers kunnen in de toekomst deze informatie zelf via de computer opvragen. In de grote zaal staat deze zomer bij de medaillevitrines een proefopstelling, waarin een deel van de gegevens is opgeslagen. Een en ander zal in de toekomende tijd verder uitgewerkt worden. Voor het uitzoeken van de gegevens, de invoer, en het redigeren van de teksten wordt hulp gezocht. Vrijwilligers die aan dit project willen meewerken, kunnen voor meer informatie contact opnemen met W. Boersma, per e-mail w.boersma@wxs.nl of via het Airborne Museum (026 3337710).

Lezingen op 8 september
Op 8 september a.s. zal onze vertegenwoordiger in Groot-Brittannië, Niall Cherry, drie korte lezingen geven in restaurant Schoonoord in Oosterbeek. De onderwerpen die worden behandeld zijn 1) ‘De ver-dediging van de Van Limburg Stirumschool aan de oostzijde van de Rijnbrug in Arnhem’, 2) ‘Leo Hall, artillerist bij de brug’, 3) ‘Dr. Lipmann Kessel en zijn ontsnapping uit Apeldoorn’.
De serie causerieën, die in het Engels zullen worden gegeven, begint om 14.00 uur, en duurt ca. twee uur. Na afloop is er gelegenheid tot het stellen van vragen. Wanneer u van plan bent om aan deze middag deel te nemen, dan wordt u vriendelijk verzocht contact op te nemen met Eugène Wijnhoud, telefoon 026 3513100, e-mail: e.wijnhoud@12move.nl

Vrijwilligers gevraagd
Het Airborne Museum en de Vereniging Vrienden werken bij verschillende activiteiten nauw samen bij de organisatie van de verkoopstands. Voor de bemensing hiervan worden vrijwilligers gevraagd. Het eerstvolgende evenement waaraan wordt deelgenomen is de Airborne Wandeltocht op 7 september aanstaande. Heeft u belangstelling om mee te helpen, dan wordt u vriendelijk verzocht contact op te nemen met W. Boersma in het Airborne Museum (026 3337710) of via e-mail: w.boersma@wxs.nl

Oproep
In de vorige Nieuwsbrief plaatsten wij een foto van de ondervraging van Dave Morris, vóór een villa waarvan de locatie nog niet bekend is. Helaas is bij de drukker de bovenzijde van de afbeelding, waarop het halfronde raam boven de deur zichtbaar is, weggevallen. Omdat het een essentieel element betreft, en de

Linker foto: Dave Morris wordt bij de ingang van een villa door een Duitser ondervraagd.
Rechter foto: De Poolse luitenant-kolonel Martin Roller, die bij Oosterbeek gevangen werd genomen, in gesprek met een aantal Duitse militairen. Is dit voor hetzelfde pand als waar Dave Morris werd gefotografeerd?
(foto’s september 1944; collectie R. Voskuil)

reacties op de oproep nog geen licht hebben geworpen op de locatie, plaatsen we de foto nu opnieuw, samen met een andere afbeelding waarvan we eveneens graag topografische informatie willen hebben. Het zou zelfs mogelijk kunnen zijn dat de beide foto’s bij dezelfde villa zijn gemaakt. Iedereen die kan helpen met het oplossen van dit raadsel, kan contact opnemen met Geert Maassen, Gemeentearchief Renkum, Postbus 9100, 6860 HA Oosterbeek, tel. 026 3348303, e-mail gmaassen@renkum.nl

Website Airborne Museum
Voor de website van het Airborne Museum www.airbornemuseum.com is veel belangstelling. Gemiddeld wordt de site 3500 keer per maand geraadpleegd. Zij wordt regelmatig uitgebreid en onderhouden door de heren B. de Reus en P. Klaassen. Veel zorg wordt besteed aan het actualiseren, waarbij ook foto’s van activiteiten en bezoeken op korte termijn worden geplaatst.
De verkoop van artikelen, met name van boeken, via de website blijkt een groot succes. Uitbreiding van het assortiment wordt voorbereid.

Een andere kijk op de Slag om Arnhem
Enige tijd geleden is van ons lid Peter Berends een boek verschenen dat de Slag om Arnhem van de Duitse kant laat zien. In diverse eerdere publicaties vinden we korte of lange verslagen van Duitse of Nederlandse militairen die aan deze slag hebben deelgenomen. Die vormen de voornaamste bron die de schrijver heeft gebruikt. De gegevens in die rapporten worden in het boek zonder enige kritiek en commentaar als waarheidsgetrouw aangehaald. Overigens is gebruik gemaakt van verslagen die vrij algemeen bekend zijn. Het merendeel is door Duitsers in de oorlog of kort daarna geschreven. Ook de interpretatie van veelal Duitse foto’s wordt als bron gebruikt.
Echt veel nieuwe feiten komen niet aan het licht. Wel wordt de strijd, van de Duitse zijde gezien, duidelijk beschreven. Uit het hele boek blijkt dat ook door onze oosterburen hard gevochten is, iets wat in veel andere publicaties onderbelicht wordt. Met name de beschrijving van de gevechten rond het St. Elisabeths Gasthuis op 18 en 19 september 1944 geeft meer duidelijkheid over een aantal gebeurtenissen.
Helaas treffen we in het boek enkele historische fouten aan die gemakkelijk vermeden hadden kunnen worden, en waarvan er hier een aantal wordt genoemd. De aanduiding van de droppings- en landingszones op de kaarten is niet geheel correct, en ook in de tekst worden die deels fout vermeld: pagina’s 80 en 126. Een Airlanding Anti-tank Battalion, Royal Engineers, heeft nooit bestaan: bladzijde 151. Zo zijn nog meer fouten te vinden die eenvoudig voorkomen hadden kunnen worden. Het veelvuldig gebruik van Duitse termen of vertalingen die een gei manisme zijn, moet een Duitse sfeer scheppen maar doet afbreuk aan de tekst. Wat moeten we ons voorstellen bij een
‘zelfrijdend platform’? Een aantal passages komt meerdere malen in bijna gelijkluidende bewoording terug. Dat Duitsers veelal sneuvelden door Britse sluipschutters, dat de Britten Duitse rodekruissolda- ten beschoten, en dat de Duitse krijgsgevangenen met lepels dekkingsgaten achter Hartenstein moesten graven – zoals de schrijver beweert – wordt nergens met documenten onderbouwd. De Duitse, Britse en Nederlandse rangen worden op een merkwaardige wijze door elkaar gehutseld. ‘Overste’ wordt vertaald als ‘Oberstleutnant’ en ‘luitenant-kolonel’ als ‘Generalleutnant’, en dat doet merkwaardig aan. Het was het boek ten goede gekomen als een militair geschoolde meelezer deze fouten eruit gehaald had. Hopelijk zal bij een eventuele herdruk nog eens kritisch naar de tekst gekeken kunnen worden.
Ondanks deze missers is het een interessant boek, dat na ruim 57 jaar ook de andere, vaak onderbelichte, zijde van de Slag toont. Het is zeker de moeite waard om aan te schaffen en met interesse te lezen.
Peter Berends, ‘Een andere kijk op de slag om Arnhem: De snelle Duitse reactie’, Uitgeverij Aspect (Soesterberg) 2002, (ISBN 90-5911-008-0), telt 382 pagina’s, en is geïllustreerd met foto’s en kaarten. De prijs bedraagt € 26,98.
(W. Boersma)

Burma of Arnhem?
Ons lid Philip Reinders van de ‘Arnhem Battle Research Group’ stuurde ons het onderstaande verhaal over het opmerkelijke resultaat van archiefonderzoek. ‘Speurend in het archief van de gemeente Arnhem kwam ik enige tijd geleden een brief tegen die was gedateerd 21 november 1945. Hij was gericht aan de burgemeester, en werd geschreven door mevrouw E. Robinson uit Birkenhead in het Verenigd Koninkrijk. In de brief vraagt ze om informatie over haar vermiste zoon Richard Lawrence Robinson (legernummer R/81094), ‘Driver’ bij No. 1 Parachute Platoon, 250 Airborne Light Company. Mevrouw Robinson wist dat haar zoon bij Arnhem gedropt was op 17 september 1944, en sinds de 25e was vermist. Ik kon de naam in eerste instantie niet thuisbrengen, en ook in de Roll of Honour kwam hij niet voor. Dat kon twee dingen betekenen: of hij was niet bij Arnhem geweest of hij stond niet geboekt als vermist bij de Slag. Bij raadpleging van de website van de Commonwealth War Graves Commission bleek dat hij vermist was sinds 26 september 1944 en wel in Burma! Zijn naam stond vermeld op het Rangoon Memorial in Myanmar, de huidige naam van Burma. Myanmar ligt in Zuidoost-Azië, dus het was duidelijk dat er ergens een fout was gemaakt.
De gemeente Arnhem had mevrouw Robinson op 10 januari 1946 geantwoord dat haar zoon niet was begraven op de Airborne Begraafplaats in Oosterbeek, maar waarschijnlijk in Groesbeek. Waarom men dit laatste meldde is niet duidelijk. Na overleg met Geert Maassen heb ik de bovenstaande gegevens doorgestuurd naar Jan Hey in Hengelo met de vraag of hij er iets mee kon doen. Ook hij vermoedde dat ergens een vergissing was gemaakt, en hij nam contact op met de Britse autoriteiten. Inmiddels had ik in mijn eigen archief een kopie gevonden van een officieel document van vlak na de Slag om Arnhem, waarop Driver Robinson vermeld stond als vermist tijdens de gevechten.
Op 19 januari 2002 kreeg ik bericht van Jan Hey dat de Britse autoriteiten hadden gemeld dat er een fout was gemaakt, en dat Robinson tijdens de Slag om Arnhem was omgekomen.
Hij zal dan ook in de volgende editie van de Roll of Honour worden opgenomen, met de vermelding ‘No known grave.’

Expositie in het gemeentehuis
Twee leden van de Vereniging Vrienden, Luuk Buist en Philip Reinders, zijn in samenwerking met de gemeentearchivaris Geert Maassen bezig met de voorbereiding van een expositie in het gemeentehuis in Oosterbeek De werktitel van deze tentoonstelling luidt ‘Wings, by air to Arnhem’, en gaat over de glider- en bevoorradingsvluchten en vliegtuigcrashes gedurende de Slag om Arnhem. Over dit onderwerp hebben de samenstellers veel materiaal verzameld, zoals documenten, foto’s, maar ook bodemvondsten. De expositie zal worden gehouden van 5 september tot en met 10 oktober 2002.

De Tafelberg
Het pand Pietersbergseweg 46 te Oosterbeek, beter bekend als Huize de Tafelberg, is de afgelopen weken in het Renkumse regelmatig in het nieuws geweest. Het deel van het hoofdgebouw dat als gemeentelijk monument is aangewezen (het meest noordelijke stuk, met de karakteristieke voorgevel) staat er nog, de rest is inmiddels gesloopt (zie de foto).
In de diverse krantenberichten werd uiteraard regel-matig melding gemaakt van het feit dat Hotel de Tafelberg in september 1944 als noodhospitaal in gebruik was. En dat die rol in de historie van de gemeente Renkum eigenlijk de belangrijkste reden is geweest voor het college van burgemeester en wet-houders om een kenmerkend deel van het pand, mede op voorspraak van de Vrienden, te beschermen en op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen. De media herinnerden ons er ook aan dat vele gewonden tijdens de Slag om Arnhem een plek kregen in het gebouw. En dat talrijke hulpvaardige handen, van zowel (eerst) burgers als (later) militairen, toen nuttig en dankbaar werk verrichtten.
Daarbij wordt wel eens vergeten dat niet alleen soldaten er het leven lieten, maar ook Oosterbeekse ingezetenen. Zo stierf op 21 september 1944 Agnese Elisabeth (Bijtje) van der Veen aan haar verwondingen; ze werd slechts 16 jaar. En Cornelia Maria Aleida (Corrie) Roessingh, die meehielp met het verzorgen van gewonde militairen, kwam vier dagen later om het leven (28 jaar oud) bij een granaatinslag.
Tot slot mag ook nog wel vermeld worden dat De Tafelberg niet als Brits noodhospitaal fungeerde, maar, al vóór de slag, door het gemeentebestuur aan
gewezen was als ziekenhuislocatie voor de burgers van Oosterbeek in tijden van nood. In die laatste hoe-danigheid werd het gebouw op de eerste dag van ope-ratie Markot Garden in gebruik genomen door een team onder leiding van huisarts G.H.O. van Maanen. Later (maandagavond) kwam de Britse arts Colonel Graeme Warrack (Royal Army Medical Corps) vragen of hij en zijn mannen ook van het gebouw gebruik mocht maken. En dat werd toegestaan. Aldus kreeg het Oosterbeekse noodziekenhuis geallieerde gasten.
Met dank aan mw. Annie Pelster (geboren Caspers) voor door haar geleverde historische gegevens, gebaseerd op haar eigen ervaringen als hulpverleenster in De Tafelberg.
(Geert Maassen)

5 juni 2002. Slopers zijn bezig met de afbraak van Huize de Tafelberg. Alleen hel voorste deel, dat de status van monument heeft gekregen, zal worden behouden.
(foto Berry de Reus)

Medewerking gevraagd
Van ons lid Arie-Jan van Hees ontvingen wij de volgende oproep.
‘In 2004 hoop ik een boek te publiceren waarin de ‘luchtaspecten’ van de RAF bevoorradings-droppings bij Arnhem zullen worden beschreven. Van de ruim 600 gevlogen ‘sorties’ keerden 91 toestellen niet terug op hun basis in Engeland. In het boek zullen per dag alle sorties per vliegveld en squadron beschreven worden. Tevens zal ruime aandacht besteed worden aan de crashes, voortijdige landingen en voorzorgs- landingen van de betrokken vliegtuigen. Ook zullen aan de orde komen de lotgevallen van de bemanningsleden, zowel het vliegend personeel als de Royal Army Service Corps ‘despatchers’.
Vanuit verschillende ‘Brabantse bronnen’ is de toevloed van informatie groot. Vanuit ‘het Gelderse’ kan ik nog wel wat extra hulp gebruiken.
Iedereen die over relevante informatie beschikt en die wil meewerken aan deze publicatie, kan contact opnemen met Arie-Jan van Hees, Courtpendu 7, 6245 FE Eijsden, telefoon 043 4092279, e-mail: aivhces@worldonline.nl.
Alvast bedankt!’

Download

Vrienden van het AIRBORNE Museum
Utrechtseweg 232
6862 AZ Oosterbeek
Tel. museum (026) 333 77 10
Tel. penningm. (026) 333 64 76
ISSN 1383-3413
Nieuwsbrief No. 85, februari 2002
Redactie:
Drs. R.P.G.A. Voskuil
C. van Roekel
G.H. Maassen jr. (026) 334 01 42

Jaarvergadering
Het bestuur nodigt u uit tot het bijwonen van de 22ste Algemene Ledenvergadering, tevens Jaarvergadering van de Vereniging Vrienden van hel Airborne Museum op zaterdag 6 april 2002. De bijeenkomst zal worden gehouden in Zalencentrum Lebret, Lebretweg 51 Oosterbeek (tel. 026-3333168), aanvang 10.30 uur.
De agenda ziet er als volgt uit:
1. Opening.
2. Overdracht voorzitterschap
3. Notulen Algemene Ledenvergadering van 7 april 2001
4. Algemeen verslag 2001
5. Financieel verslag 2001
6. Begroting 2002
7. Verslag Kascommissie
8. Benoeming reservelid Kascommissie
9. Rondvraag
10. Sluiting.

Het Algemeen Verslag en het Financieel Verslag krijgt u bij binnenkomst, en het Verslag van de Kascommissie ligt een half uur voor de aanvang van de vergadering ter inzage bij de ingang van de zaal. U kunt het Algemeen Verslag en het Financieel Verslag ook aanvragen bij de Penningmeester door een aan uzelf gerichte envelop met postzegel van 78 Euro-cent in een andere envelop te doen en die op te sturen naar de heer F. Miedema, Woudstralaan 24, 6862 XE Oosterbeek.
Tijdens deze jaarvergadering zal Chris van Roekel als bestuurslid en voorzitter aftreden. Zijn functie zal worden overgenomen door Ben Kolster. Er is besloten dit jaar geen nieuw lid toe te laten treden tot het bestuur.
Na afloop van de Jaarvergadering is er een gezamen-lijke lunch en een bezoek aan het Museum Vliegbasis Deelen. De kosten hiervoor bedragen € 10,-. Dit bedrag dient voor 1 april te zijn overgemaakt op girorekening 4403641 t.n.v. Penningmeester WAM te Oosterbeek, onder vermelding van ‘6 april’. Degenen die zich hiervoor hebben opgegeven, ontvangen bij binnenkomst in de zaal een voucher voor de lunch. U wordt vriendelijk verzocht zelf uw vervoer naar het Museum Vliegbasis Deelen te regelen. Leden die geen
vervoer hebben, kunnen dit opgeven bij E. Wijnhoud, tel. 026 3513100.

Evenementen-agenda 2002
In het jaar 2002 worden de volgende evenementen georganiseerd:
Vrijdag 22 maart: Bijeenkomst van leden van de WAM in het Airborne Museum, met als doel o.a. het uitwisselen van (historische) gegevens en nieuwtjes. Kortom, het sociale contact staat voorop, en daarmee kan om 19 30 uur worden begonnen.
Zaterdag 6 april: Jaarvergadering en middag-excursie.
Zaterdag 13 en zondag 14 april: Museumweekend en Perimeter-wandeling.
Zaterdag 20 april: Excursie Market Garden 2, in samenwerking met de Documentatiegroep ’40 – ’45. Zaterdag 25 mei: Boekenbeurs.
29 mei t/m 2 juni: Excursie Normandië, georganiseerd door het Airborne Museum.
Zaterdag 15 juni: Wandeling langs deel van de Perimeter, georganiseerd door de WAM.
25 augustus: Airborne Fietstour.
Zaterdag 7 september: 54e Airborne Wandeltocht. Zondag 8 september: Lezing Niall Cherry (nadere informatie volgt).
Vrijdag 20, zaterdag 21 en zondag 22 september: Herdenking van de Slag om Arnhem.
Zaterdag 12 oktober: Bus-excursie door het deel van de Betuwe dat tijdens de Slag om Arnhem een belangrijke rol heeft gespeeld, georganiseerd door de WAM.
Zaterdag 26 oktober: Pegasus Wandeltocht, Lunteren- Renkum.
Zaterdag 2 november: Lezing Marcel Zwarts over de Duitse voertuigen bij de Slag om Arnhem.

Expositie
Op 19 april zal in hel Airborne Museum de expositie ‘Market Garden in miniatuur’ worden geopend. Ons lid Guy DeLillio uit de Verenigde Staten heeft in de loop der jaren een groot aantal diorama’s gemaakt, op
De Nieuwsbrief verschijnt vier keer per jaar schaal 1 : 76, die betrekkingen hebben op operatie Market Garden. Tijdens een voorbereidend bezoek van DeLillio aan Oosterbeek in juni 2001 zijn er hiervan veertien geselecteerd, die in de maand januari naar het museum zijn opgestuurd.
Theo Diepenbroek, vrijwilliger in het museum, zal deze diorama’s, die in onderdelen verzonden zijn, weer samenvoegen en zonodig aanvullen. Cuy heeft hiervoor een hoeveelheid losse onderdelen meegestuurd zoals bomen, soldaatjes, etc. In de expositieruimte van het museum zullen deze diorama’s op een originele manier opgesteld worden. Daarbij zullen voorwerpen tentoongesteld worden die betrekking hebben op de locaties die door de diorama’s worden uitgebeeld.
Foto’s van DeLillio’s werk zijn eerder gepubliceerd in het november nummer van het Engelse tijdschrift Military Modeling. Een aantal jaren geleden waren foto’s van zijn modellen in het Imperia! War Museum in Londen te zien. De expositie is mede mogelijk door sponsoring van de MBNA bank in Amerika, die een deel van de hoge transportkosten voor haar rekening heeft genomen. Guy DeLillio hoopt gelijktijdig een fotoboek van zijn modellen uit te geven, hoewel de exacte datum van verschijnen nog niet vaststaat. De expositie is te zien van 19 april tol en met 3 november 2002.

Hel ‘Mae West’ reddingsvest dat tijdens de bevoorradings- vluchten boven Oosterbeek werd gedragen door Flight Engineer T. Haig.
(foto: Roland Boekhorst)

Het verhaal van een ‘Mae West’ reddingsvest
In september 1997 ontving het Airborne Museum een ‘Mae West’ reddingsvest van Mr. T. Haig, die hij tijdens de Slag om Arnhem als Flight Engineer van 620 Squadron RAF had gedragen. Op 17 september 1944 vertrok een aantal vliegtuigen van dat squadron vanaf de basis Fairford naar Arnhem. Een daarvan was toestel EF 303 met de vol-gende bemanning: pilot H.M. McLeod, navigator R. Newton, air bomber H. Bate, flight engineer T. Haig, radio operator C.C. King, air gunner J.R. Thomas en twee leden van het Royal Army Service Corps.
Twee dagen later vloog dezelfde bemanning met een ander toestel, de LJ 830, naar Arnhem om daar voor-raden te droppen. Samen met 35 andere vliegtuigen vertrokken zij om 13.30 uur, en kwamen om 18.10 uur terug op hun basis. De volgende missie vond plaats op 21 september. De LJ 830 vertrok om 18.10 uur voor een bevoorradings- vlucht naar de regio Arnhem, maar keerde daarvan niet terug.
Ter hoogte van Oosterbeek werd het vliegtuig aange-vallen door Duitse Focke Wulf jachtvliegtuigen, en werd het geraakt door luchtafweer. De achterste geschutskoepel werd getroffen, en boordschutter J.R. Thomas werd eruit geslingerd. Zijn lichaam kwam neer in een gebied westelijk van de Van Borsselenweg en noordelijk van de Van der Molenallee. Daar heeft hij ook zijn veldgraf gekregen. Later is hij herbegraven op de Airborne Begraafplaats in Oosterbeek (Plot 21.C.15). De Stirling kwam neer in de buurt van Renkum. Daarbij kwamen de twee militairen van het Royal Army Service Corps om. Waarschijnlijk waren dit S.L. Churchyard en J.F. Johnston.
De rest van de bemanning kwam er wel levend uit. McLeod and Bate werden gevangengenomen. Newton, King en Haig wisten zich schuil te houden in de bossen tussen Renkum en Wageningen. Ze zijn daar de volgende dag gevonden door een verzetsman, die hen geholpen heeft om met Operatie Pegasus I over de rivier te ontsnappen. (Roland Boekhorst, behoudsmedewerker)

Foto Stirling geïdentificeerd
Dat zelfs 57 jaar na de Slag om Arnhem nog foto’s die daarop betrekking hebben, kunnen worden geïdentificeerd, blijkt uit het volgende.
Een van onze (bestuurs-)leden, Cees van den Bosch, houdt zich (en anderen) al jaren bezig met een historisch onderzoek naar een gecrashte Stirling bommenwerper in het bosgebied Planken Wambuis bij Ede (zie Ministory No. 57). Ook is hij geïnteresseerd in het functioneren van de z.g. Air Despatchers van het Royal Army Service Corps, die tijdens de Slag verantwoordelijk waren voor het afwerpen van voorraden vanuit de lucht.
Naarstig was Cees al die tijd op zoek naar een grond- foto van het neergestorte toestel. Een luchtfoto was hem bekend (zie de genoemde Ministory), maar daarop zijn uiteraard geen details zichtbaar/
Tijdens de voorbereiding van de tentoonstelling “‘Green On’, Air Despatchers, de vergeten helden van Arnhem” zag hij twee jaar geleden in het Airborne Museum een foto van het wrak van een Stirling. De begeleidende tekst verwees naar de LJ 883, het toestel dat onderwerp was van Cees’ onderzoek. Echter, het getoonde vliegtuig lag ‘gewoon’ op de buik op de grond, terwijl de gezochte bommenwerper bij de buik-/crashlanding over de kop was geslagen. Althans, dat was de lezing van een van de twee overlevende bemanningsleden van destijds, Flight Sergeant George Wood, staartschutter.
Cees vestigde de aandacht op het verkeerde onderschrift, en het werd gewijzigd. De veranderde tekst riep ook weer vraagtekens op bij de onderzoeker, met name waar het de namen van omgekomen Air Despatchers betrof.
In de eerste plaats was er de vraag: welke Stirling is dan wèl te zien op de foto in het Airborne Museum? De oorspronkelijke locatie-aanduiding verwees nadrukkelijk naar Planken Wambuis, en in de omgeving daarvan kwam maar één toestel in aanmerking: de LJ 883.
Geert Maassen, archivaris van de gemeente Renkum, bleek in het bezit te zijn van een serie foto’s, gemaakt op 18 april 1945 door een Britse legerfotograaf, die een route volgde vanuit Arnhem richting Ede. Een daarvan toont een Stirling-wrak, gefotografeerd vanuit een iets andere positie, maar zeer duidelijk hetzelfde vliegtuig als in het museum te zien is. Ook is, net als overigens op de andere foto, heel goed een veldgraf zichtbaar, van wellicht een van de bemanningsleden. De volgende foto van deze serie is van een tijdelijke militaire begraafplaats op een terrein noordelijk van de rijksweg richting Ede, ten westen van het restaurant Planken Wambuis. Het is bekend dat hier o.a. de omgekomen bemanningsleden (op één na) van het bovengenoemde vliegtuig een eerste rustplaats hadden gekregen. De foto die vooraf gaat aan die van de Stirling, is gemaakt een eindje ten oosten van de eerder genoemde Edese horecagelegenheid.
Omdat in de serie dus een duidelijke lijn zit, konden we aannemen dat het vliegtuigwrak in (de omgeving van) het bosgebied Planken Wambuis is gefotografeerd. Een nauwkeurige bestudering van de eerder genoemde luchtfoto èn de daarop volgende uit de reeks, onder andere met behulp van een stereoscoop, leerde dat een grote slagschaduw van de staart zichtbaar was. Dat zou dus niet kunnen als het toestel ondersteboven lag! Mede ook gezien de lichtinval kwamen Cees en de redactieleden Geert Maassen en Robert Voskuil tot de slotsom dat het wrak op de twee grond- foto’s (toch) de LJ 883 moet zijn. En dat het dus niet anders kan dan dat George Wood zicht vergiste, hetgeen niet verwonderlijk is gezien de chaotische en gevaarlijke situatie waarin hij kort na de crash verkeerde. Dat verklaart dan meteen ook dat ene veldgraf, want zoals hierboven vermeld werd de bemanning op één na op het tijdelijke kerkhof ter aarde besteld.
Het slot van dit verhaal is dus dat het vliegtuig op de twee oorlogsfoto’s (één in het Airborne Museum en één in het Gemeentearchief Renkum) de Stirling met het serienummer LJ 883 (oproepcode V8K) is. Het toestel, van het 570e Squadron van de Royal Air Force, was destijds gestationeerd op de vliegbasis Harwell in Berkshire, en was met piloot Flying Officer William Kirkham een van de 13 van dezelfde eenheid die voorbestemd waren om op zaterdagmiddag 23 sep-tember 1944 een bevoorradingsmissie naar Arnhem te vliegen. De afloop is bekend: de bommenwerper werd aangeschoten door Flak, en stortte neer. Zes bemanningsleden kwamen daarbij om, en werden uit-eindelijk begraven op het Airborne Kerkhof te Oosterbeek. (Zie Ministory no. 57)

Het wrak van de Stirling LI 883 in hel gebied Planken Wambuis, waarschijnlijk gefotografeerd in oktober 1944. Rechts vooraan het veldgraf van Flying Officer (Air Bomber) Ernesl C. Brown.
(foto: collectie Airborne Museum)

‘Arnhem in de Jaren Dertig’
Het Gemeentearchief Arnhem heeft onlangs een cd- rom uitgebracht met 71 foto’s uit de jaren dertig van de 20l‘ eeuw. Deze afbeeldingen maken deel uit van een collectie van 136 glasnegatieven met Arnhemse straatbeelden, die werden gemaakt tussen 1930 en 1940, en die recent door het archief werden verworven. De oorspronkelijke opdrachtgever was Uitgeverij Spaarnestad BV, uitgeefster van geïllustreerde tijd-schriften.
De foto’s tonen de Gelderse hoofdstad zoals die er uit-zag vlak voor de Tweede Wereldoorlog, een periode waarin de Slag om Arnhem en de daarop volgende oorlogshandelingen het stadsbeeld ingrijpend zouden aantasten. De fraaie, haarscherpe foto’s zijn gerang-schikt per onderwerp. Vooral de afbeeldingen van het Rijnhotel, Onderlangs, de Oude haven en de Rijnbrug geven een goed beeld van de bebouwing zoals de Britse Airborne troepen die aan troffen toen zij op 17 september 1944 de stad binnentrokken.
De cd-rom is verkrijgbaar bij het Gemeentearchief Arnhem, Westervoortsedijk 2, 6827 AS Arnhem (tele-foon 026 3773650) en in het Airborne Museum. Prijs: € 10.

Oproep
Hoe was de berichtgeving in 1944 over de strijd bij Arnhem en wie waren de verslaggevers? Met dit onderwerp houd ik mij momenteel bezig. Van Britse zijde werd de berichtgeving verzorgd door een ‘Public Relations Team’, bestaande uit fotografen, filmers en verslaggevers van de BBC en de schrijvende pers. Van Duitse zijde waren fotografen, filmers en journalisten ingedeeld bij de zogenaamde ‘Propaganda Kompanien’. In het bijzonder over deze laatstgenoemde eenheden is heel weinig bekend. Alles hierover kan waardevol zijn voor mijn onderzoek. Hebt u informatie over dit onderwerp en wilt u mij hiermee helpen, dan kunt u contact opnemen met: Bob Gerritsen, Kennedystraat 4A, 6921 CW Duiven, telefoon 0316-263743, e-mail: Bob.Gerritsen@icu.nl.

‘Arnhem’ door A.D. Harvey
Sinds oktober 2001 verschijnt bij de Britse uitgeverij Cassell & Co in Londen de serie ‘Cassell’s Fields of Battle’ onder redactie van Richard Holmes. Holmes, die reeds verschillende boeken op zijn naam heeft staan, is in Nederland vooral bekend geworden door de BBC TV-serie “War Walks”, waarvan een van de laatste ‘Arnhem’ als onderwerp had.
In een poging om nog iets origineels te vinden, heeft de auteur van het deel ‘Arnhem’, A.D. Harvey, er voor gekozen de Slag om Arnhem te beschrijver vanuit het gezichtspunt van de commandanten. Zoals was te verwachten, levert dit geen nieuwe gezichtspunten op. Hij stelt dat de slag voornamelijk werd verloren door de slechte leiding bij de Britten, en door een combinatie van factoren, waarbij het gebrek aan voldoende geallieerde strijdkrachten gedurende de eerste dagen de belangrijkste was. De snelle Duitse reactie op de landingen maakte het voor de Britten onmogelijk om de eenheid van Frost bij de Rijnbrug te versterken.Voor de meeste Nederlanders zijn dit geen nieuwe gezichtspunten, maar misschien voor sommige Britten wel.
De eerste twee hoofdstukken, waarin Harvey het concept en de planning bespreekt, zijn het beste deel van het boek. In de overige hoofdstukken, over het verloop van de slag, komen we nogal wat foutjes tegen. Af en toe zelfs merkwaardige uitspraken. Enkele voorbeelden: op pagina 50 wordt gezegd dat er volgens generaal Urquhart te weinig plattegronden van Arnhem waren. Volgens Harvey waren er alleen maar plattegronden die door de burgers aan de Britten werden gegeven. Dit is onjuist, want zowel het archief van het Airborne Museum als verschillende verzamelaars bezitten plattegronden van Arnhem die de Britse troepen bij zich hadden, en die door de militaire autoriteiten in 1944 in Engeland waren uitgegeven. Op pagina 51 geeft de auteur aan dat de Amerikaanse Air Support Teams onvoldoende geoefend waren. Zijn bron voor deze veronderstelling is vermoedelijk het boek ‘Een brug te ver’. Het museumarchief beschikt echter over een brief van een van de leden van dit team, die aangeeft dat zij wel degelijk goed opgeleid waren op het type radiotoestel dat in Arnhem werd gebruikt.
De Duitsers zouden drie burgers bij Ede doodgeschoten hebben naar aanleiding van door de Geallieerden uitgeworpen pamfletten. Er zijn op 16 september 1944 weliswaar drie burgers in Ede in de bosjes tegenover de Simon Stevinkazerne gefusilleerd, maar niet naar aanleiding van uitgeworpen pamfletten. Volgens Flarvey moest de verkenningseenheid van de Britten langs de Amsterdamseweg optrekken naar Arnhem (pagina 57). Dit is onjuist, ze namen de weg ten noorden langs de spoorlijn Ede-Arnhem. Op de kaart op pagina 60/61 staat landingszone ‘Z’ voor de T’ Airlanding Brigade, en landden de Polen op 18 sep-tember op landingszone ‘L’. Dit is onjuist Veldmaarschalk Model had niet zijn hoofdkwartier in Hotel Hartenstein, zoals op pagina 64 vermeld staat, maar in Hotel De Tafelberg. Óm de sterkte van de eenheid van Krafft op “ruim 300” man te stellen (pagina 68), is wel erg overdreven. Het le Parachutistenbataljon onder Dobie volgde niet de route van de ver-kenningseenheid (pagina 68) maar de Amsterdamse-weg. Het kaartje op pagina 74 laat daarentegen zien dat het lc Parachutistenbataljon langs de spoorlijn oprukt. Op pagina 75 komen we weer het onjuiste verhaal tegen van de betonnen bunker op de Arnhemse Rijnbrug, die nu zelfs door 6-ponder anti- tankgranaten vernield wordt! Dit is slechts een kleine keuze uit een groot aantal missers. Jammer, want het boek leest vlot. Met een beetje meer moeite was het een betere publikatie over Arnhem geworden. Als u het koopt, lees het dan wel met de nodige reserve. Overigens probeert het museum het boek toch in de verkoop te krijgen.
A.D. Harvey, ‘Arnhem’, Cassell & Co, Wellington House, 125 Strand, Londen 2001,
ISBN 0-304-35699-9, 217 pagina’s, geïllustreerd, prijs £ 14,99. De prijs in euro’s is nog niet bekend.
(Wybo Boersma)

Download