De storm die vrijdag over Nederland raasde heeft weer het leven gekost van een aantal bomen, waaronder aan de Annaweg. Een den en een meer dan 100-jarige beuk. In het […]
Het Airborne Magazine nummer 20 is naar de drukker! Naar verwachting zal het magazine in de laatste week van maart bezorgd worden.
Een impressie van de inhoud:
INHOUDSOPGAVE
3. Verenigingsnieuws
4. Museumnieuws – Albert Deuss en wisselexpositie (J. Brentjens)
6. Interview – Reineke Kramer (A. Heusschen)
10. Persoonlijk – Para’s in de Betuwe (A. Heusschen)
14. Ministory 136 – Vondst van unieke foto’s (L. Buist en L. van Midden)
19. Objecten – Schoudertitels van 1st Battalion, The Border Regiment (M. Cornelissen)
22. Achtergrond – 7th Battalion, The King’s Own Scottish Borderers (E. Jellema)
26. Conflictarcheologie – Oorlog in Lingezegen (M. Reinders)
30. Analyse – Urquharts plan voor Market Garden (O.v.Wiggen en E. Jellema)
35. Programma en boeken
Aankondiging: Gedenkboek Oosterbeekse oorlogsslachtoffers 17 september – 1 november 1944, 3e, geheel herziene druk
Zes jaar na het verschijnen van de tweede editie van het gedenkboek voor de burgeroorlogsslachtoffers uit het dorp Oosterbeek (uitgegeven door de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum Oosterbeek) wordt gewerkt aan een 3e, geheel herziene druk. Veel nieuwe informatie en gegevens zullen worden toegevoegd, die met behulp van familieleden en andere nabestaanden zijn verkregen. Ook zijn diverse digitale bronnen, archieven en in de laatste jaren verschenen nieuwe publicaties geraadpleegd.
Onze zoektocht naar ontbrekende afbeeldingen en nieuwe informatie wordt ook deze keer weer ondersteund door de heer Geert Maassen. Als u informatie of afbeeldingen van burgerslachtoffers uit het dorp Oosterbeek heeft die in het gedenkboek opgenomen mogen worden, of als u de verblijfplaats daarvan kent, vragen wij u vriendelijk om contact op te nemen met een van de beide auteurs: Ron Wenting (rowe@ziggo.nl) en Roland de Kwant (zzkwetal@hotmail.com). De streefdatum voor het verschijnen van de publicatie is: 4 mei 2021.
Een overzicht van alle in het boek opgenomen slachtoffers en meer informatie kunt u vinden op de Facebookpagina Oosterbeekse Burgerslachtoffers.
Via via kwam ik in contact met een amateurhistoricus die zich verdiept in de Tweede Wereldoorlog. Hij had een aantal onbekende foto’s gevonden uit de septemberdagen van 1944, inderdaad de maand van Market Garden. Die foto’s ziet u hier bij het artikel staan. Hoogstwaarschijnlijk zijn ze allemaal in Harskamp genomen, op de legerplaats. Onbekend is nog wie er op de foto’s staan, wel is zeker dat het geallieerde krijgsgevangenen zijn. Ook is zeker dat de fotograaf de Duitse propagandafotograaf Seuffert was.
Een brug te ver
Op zondag 17 september 1944 begon Operatie Market Garden. De bedoeling was om de bruggen over de Maas, Waal en Rijn in handen te krijgen. Het hoofddoel was om via Nederland door te stoten naar het Duitse Ruhrgebied, het hart van de oorlogsindustrie, en vandaar naar Berlijn, om zo voor de Kerst de oorlog te beëindigen.
De Rijnbrug bij Arnhem kon helaas niet veroverd worden en bleek een ‘brug te ver’. Aan de gevechten rond Arnhem deden meer dan 10.000 Britse en Poolse paratroopers mee. Zij werden met vliegtuigen en zweefvliegtuigen over de Rijn gebracht maar bleken kansloos tegen het Duitse leger. Op 25 september 1944 was Market Garden voorbij. Naast heel veel doden onder militairen en de burgerbevolking werden circa 6500 geallieerde soldaten gevangengenomen.
Krijgsgevangenen
Deze krijgsgevangenen zijn via verschillende wegen afgevoerd. Eén route liep van Arnhem via Ede naar het Infanterie SchietKamp (ISK) in Harskamp. Daar werden de gevangenen verzameld en later via Stroe per spoor op transport gezet naar Duitsland.
Over deze krijgsgevangenentransporten is nog erg weinig bekend, er is ook niet veel onderzoek naar gedaan. De vondst van de foto’s van Kriegsberichter Seuffert en vooral die met de herkenbare garages van het ISK op de achtergrond, hebben ervoor gezorgd dat er voor het eerst nauwkeuriger naar de gang van zaken in de septemberdagen van 1944 is gekeken. Helaas roepen gevonden antwoorden meestal weer meer vragen op……
Herinneringen van Bram van den Berg
Bram van den Berg (Harskamp 1928-2020) heeft zijn oorlogsherinneringen vastgelegd en hij beschrijft onder andere de septemberdagen van 1944.
“Zondag, 17 september 1944, zo tegen de middag, hoorden wij een enorm vliegtuiggeronk dat steeds maar toenam. Iedereen naar buiten en staarde met schrik en verbazing naar de lucht. De hele lucht zag als het ware zwart van de vliegtuigen, die op geringe hoogt overvlogen. Grote vliegtuigen, waarvan vele aan lange kabels zweefvliegtuigen voorttrokken. Wat zou ons nu weer boven het hoofd hangen. Al gauw ging het bericht rond dat deze luchtarmada zijn lading, bestaande uit parachutisten, luchtlandingstroepen en materiaal, in de buurt van Renkum had gedropt en dat men van daaruit Arnhem wilde bezetten om met name de brug over de Rijn ongeschonden in handen te krijgen.
De volgende dag hoorden wij opnieuw vliegtuigen naderen. Henk Voulon en ik klommen bij Henk op het dak en zagen al gauw richting Otterlo parachutisten uit een vliegtuig springen. Al spoedig bleek dat een nieuwe luchtlanding had plaatsgevonden op de Ginkelse Heide nabij Ede. De parachutisten die wij hadden zien vallen, waren te laat uit het vliegtuig gesprongen en in de buurt van Otterlo terecht gekomen. Deze werden echter spoedig gevangen genomen. En het zouden niet de enige zijn. Want ondanks de versterkingen die op de Ginkelse Heide waren aangekomen, ter grootte van circa 2.000 man, ging het niet goed met de Tommies. De Engelse legerleiding had de risico’s verkeerd ingeschat en de tegenstand van de Duitsers was veel groter dan men voor mogelijk had gehouden. En met een dag of tien was de Engelse aanval veranderd in een complete nederlaag.
De Duitsers hadden in het kamp een plek ingericht waar gevangen genomen parachutisten werden ondergebracht. Elke dag zagen wij Duitse auto’s rijden met Engelse krijgsgevangenen. Na verloop van korte tijd waren er honderden krijgsgevangenen in Harskamp bijeengebracht. Op zekere dag kwamen al die krijgsgevangenen door het dorp lopen op weg naar Stroe, vanwaar zij per trein naar Duitsland werden afgevoerd. Al zou je dat niet verwachten, het ging er vrolijk aan toe. De Engelsen floten en zongen: “It’s a long way to Tipperary” en dachten waarschijnlijk dat hun gevangenschap slechts enkele dagen zou duren. Dat zou ze nog bitter tegenvallen. Inmiddels hadden wij jongens uit de boomgaard bij “Het Klaverblad” een hele boel appels gejat, Goudreinetten en Rode Sterappels, die wij met toestemming van de Duitse bewakers aan de Engelsen gaven. Als dank gaf één van de Engelsen mij een mooi glimmend parachutistenembleem. Mijn vreugde hierover was van korte duur, want het embleem werd mij door een Duitse bewaker afgepakt.”
Foute dropzones
Er zijn verhalen bekend van groepen parachutisten (‘sticks’) die te laat uit het vliegtuig sprongen en daardoor op een verkeerde plaats landden. Zij zijn onder andere in Otterlo en Wekerom terechtgekomen. Eén van die gevallen is dus door Van den Berg beschreven. De parachutisten hebben toen geprobeerd om aansluiting met hun troepen rond Arnhem te krijgen of zijn opgevangen door het verzet en later via Operatie Pegasus ontsnapt. Het landen en rondzwerven van de sticks moet in de omgeving toch zijn opgevallen. Wellicht zijn er mensen die deze verhalen hebben opgeschreven of doorverteld, ik heb er veel interesse in!
Polen
Inmiddels is duidelijk geworden dat een soldaat op één van de foto’s een Poolse parachutist van de Polish 1st Independent Parachute Brigade is, dat konden kenners aan zijn schouderembleem zien. Deze Poolse brigade was op 19 september vanaf 16:00 uur verwikkeld in felle gevechten rondom LZ-Z (LandingsZone-Z, vlakbij Papendal) waar de Glider-zweefvliegtuigen met Pools transport en anti-tank kanonnen zouden landen. De geallieerde gevangenen van die gevechten zijn die dag naar alle waarschijnlijkheid niet voor het donker in Harskamp gearriveerd. De kans is dus groot dat de foto op 20 september 1944 genomen is, kort na de gevechten, want ze moeten volgens de foto’s pas in Harskamp al hun spullen inleveren. Daar werd natuurlijk geen dagen mee gewacht. 
Identificatie
De tientallen foto’s die gevonden zijn, zijn allemaal door de Duitse Kriegsberichter Seuffert gemaakt. Kriegsberichter waren fotografen die in dienst die het leger waren. Zij waren onderdeel van de Propaganda Kompanie en wat was een betere propaganda voor de Duitsers dan gevangengenomen geallieerden! Helaas zijn er geen negatieven of fotonummers bekend zodat het lastig is om te bepalen waar, wanneer of in welke volgorde de foto’s zijn genomen. Het is te hopen dat dat ooit nog eens lukt.
Overigens is het wel mogelijk om door middel van gezichtsherkenning mensen te identificeren. De zeer herkenbare, heel lange man op één van de foto’s komt ook op een andere foto voor. Daarop staat een groep soldaten, net na hun gevangenname in Wolfheze. Drie van deze mannen komen ook op een Harskampse foto voor.
Wie weet meer?
Bram van den Berg beschreef, onbewust, een belangrijk – en vergeten – onderdeel uit het bestaan van het ISK. Er zijn mij verhalen bekend van mensen uit Harskamp die in de oorlog een dagboekje hebben bijgehouden. Zou het niet prachtig zijn wanneer er één of meerdere van deze boekjes tevoorschijn kwamen? De kans is heel groot dat ook zij vertellen van de honderden krijgsgevangenen die aan- en afgevoerd werden. Misschien zijn er ook wel oorlogsverhalen opgeschreven of mondeling doorgegeven. Ik zou het heel bijzonder vinden om deze verhalen te lezen of te horen. Kortom: wordt vervolgd!
Wie kan mij helpen aan nieuwe informatie over de foto’s en/of de Harskampse, Otterlose en Wekeromse gebeurtenissen rond de Slag om Arnhem?
Voor reacties: Ron Reitsma, reitsma@euronet.nl
Het artikel is gevonden op Facebook en door een lid van de vereniging ingestuurd voor plaatsing op de website (dank!)
Sinds eind december 2020 is de gemeente klaar met het opsporen en verwijderen van materialen in het Goffertpark. De archeologen brengen alle vondsten nu in kaart. De gemeente toont de gevonden voorwerpen tijdens een mini-expositie in het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis.
In totaal hebben archeologen 3650 objecten geborgen. Verreweg het meeste materiaal bestaat uit metalen voorwerpen. Zo zijn er veel munitiekisten gevonden. De meeste kisten zijn voor Duitse granaten en voor granaten voor Brits luchtafweergeschut. De meeste kisten waren leeg. De munitie die wel gevonden werd is inmiddels al onschadelijk gemaakt of vernietigd door de Explosieven Opruimingsdienst Defensie. Ook werden metalen jerrycans, rantsoenblikken en een deur van een Amerikaanse officierswagen gevonden.
In het komende Airborne Magazine is een artikel opgenomen over een aantal tot dusver, onbekende foto’s van Kriegsberichter. Voor het artikel is op het internet gezocht naar foto’s van Kriegsberichter met Arnhem als onderwerp. Dat heeft een lijst opgeleverd die we hier delen.
Speurtocht
Tussen haakjes staat het aantal foto’s die aanwezig zijn in de collectie van het Gelders Archief. Wanneer bij de persoon geen (gevonden) foto’s met link staan dan staat achter zijn naam een link waar zijn naam wel als Kriegsberichter in Arnhem vermeld staat.
Adendorf, Peter (SS Totenkopf 1942 – 1944) Pz. Assault brnz., CCC in slvr. (4 Fotos)
- https://www.gelderlander.nl/arnhem-e-o/archeologen-stuiten-op-resten-van-hoofdkwartier-waffen-ss-in-arnhem~a09799ef/
- https://www.bild.bundesarchiv.de/dba/de/search/?yearfrom=&yearto=&query=Adendorf&page=2
- https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en-films?mivast=37&miadt=37&mizig=284&miview=gal&mizk_alle=Adendorf
Apfel, Hans (SS 1944-1945) Zijn naam wordt vermeld in dit stuk
Appe [Arppe] (PK XI. Fliegerkorps), (PK Fsjg. AOK)
Bankhardt, Alois (PK L. Kdo West), (5 fotos)
Brink, Horst (25 Fotos)
– https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en-films?mivast=37&miadt=37&mizig=284&miview=gal&mizk_alle=Horst%20Brink
Höppner, Willi (PK Eins.Kp.Lw.z.b.V.) (Hoeppner)
Jacobsen (KB-Kp. Lw. 3) (115 Fotos)
- https://www.gelderlander.nl/renkum/nieuw-fotoboek-over-slag-om-arnhem-met-werk-van-legerfotografen-en-burgers-van-toen~aa1041e4/176210314/
- https://nimh-beeldbank.defensie.nl/foto-s/?mode=gallery&q=Jacobsen,%20Arnhem&page=1&view=horizontal&reverse=0
- https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en-films?mivast=37&mizig=284&miadt=37&milang=nl&misort=last_mod%7Cdesc&miview=gal&mizk_alle=Jacobsen
Kutzner
- https://www.bild.bundesarchiv.de/dba/de/search/?topicid=dcx-thes_fotograf_779xk33w9kx1avtpp6kc
- https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Bestand:Bundesarchiv_Bild_183-J27757,_Arnheim,_Sturmgesch%C3%BCtz_in_den_Strassen_der_Stadt.jpg
Linden (KB-Kp. Lw.z.b.V.) (PK Eins.Kp.Lw.z.b.V.)
Peterson, Petersen wordt vermeld in dit stuk
Pospesch
Rieder, Fred (PK Lfl. 2)
– https://sv.m.wikipedia.org/wiki/Fil:Bundesarchiv_Bild_183-27850,_Arnheim,_brennende_britische_Lastensegler.jpg
Rose, Heinrich (SS), Zijn naam wordt vermeld in dit stuk
Reinsberg, Henri Oscar Karel (Landstorm) (1 Foto)
Seuffert (KB.Kp. Lw.3) (PK Eins.Kp.Lw.z.b.V.) (2 Fotos)
- https://www.demorgen.be/nieuws/slag-om-arnhem-door-de-ogen-van-een-duitse-persfotograaf~q8f46f80/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
- https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en-films?mivast=37&miadt=37&mizig=284&miview=gal&mizk_alle=Seuffert
Seeger, Erwin, Lt. (Lw.) (PK XI. Fliegerkorps) (PK Fsjg. AOK) (48 Fotos)
- https://beeldbankwo2.nl/nl/beelden/detail/55e196e2-025a-11e7-904b-d89d6717b464
- https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en-films?mivast=37&miadt=37&mizig=284&miview=gal&mizk_alle=Seeger
Tillmann
Wenzel, Erich (PK Lfl. 3) (43 Fotos)
- https://beeldbankwo2.nl/nl/beelden/detail/c8568d36-025a-11e7-904b-d89d6717b464/media/ba4016fe-fcfe-be78-76e7-d19045ece0a7?mode=detail&view=horizontal&q=Wenzel&rows=1&page=10
- https://nimh-beeldbank.defensie.nl/foto-s/detail/2ed5df14-eb18-11df-a391-13966e870614/media/d8138afe-a78b-634f-7abf-d9f106d8f93d?mode=detail&view=horizontal&q=2155_502137,%20Britse%20krijgsgevangenen,%20meest%20gewond%20en%20sommigen%20op%20handkarren,%20worden%20onder%20Duits%20geleide%20afgevoerd%20op%20de%20Jansbinnensingel%20bij%20het%20Velperplein%20te%20Arnhem.&rows=1&page=1
- https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en-films?mivast=37&miadt=37&mizig=284&miview=gal&mizk_alle=Wenzel
Zimmermann (PK Fsjg. AOK)
Zwirner (PK Lfl. 1) (PK Eins.Kp.Lw.z.b.V.) (KB-Kp. Lw.z.b.V.) (PK Lfl. 3)
Deze fotoserie ben ik eerder tegengekomen, maar deze is discutabel, of dit Arnhem of Nijmegen is, misschien heeft iemand het antwoord.
Kriegsberichter in en om Arnhem : Totaal 243 fotos op Geldersarchief
Gelders Archief geeft mbt de Kriegsberichter foto’s aan: Op dit werk rusten geen auteursrechten meer. U mag het werk zonder toestemming kopiëren, distribueren, vertonen, opvoeren, wijzigen of van het werk afgeleid materiaal maken alsmede gebruiken voor commerciële doeleinden.
Interessant is waarschijnlijk ook het volgende stuk, vervaardigd door Piet van Iddekinge (Gemeentearchief Arnhem) in 1977, ‘Kriegsberichter in en om Arnhem‘
Met dank aan Bernhard Deeterink voor de digitale speurtocht door de publieke archieven
Het Airborne Museum is door de coronacrisis hard getroffen, maar ontving veel steun van particulieren, overheden en organisaties om het museum overeind te houden in 2020.
44.500 mensen bezochten in 2020 het Airborne Museum in Oosterbeek en de dependance Airborne at the Bridge in Arnhem. Dit is 29% ten opzichte van vorig jaar (153.312).
Juist in het jaar waarin de heropening na een complete vernieuwing gepland stond en Nederland 75 jaar vrijheid zou vieren, sloeg het noodlot toe en moesten de deuren tot driemaal toe gesloten blijven. Ook was de bezoekerscapaciteit in verband met de 1,5 meter samenleving zeer beperkt.
Heropening uitgesteld
Het museum was de eerste maanden van 2020 gesloten vanwege de grootschalige vernieuwing van de vaste presentatie en de realisatie van een nieuwe tijdelijke tentoonstelling. Op 13 maart zou het museum de heropening groots vieren met Britse veteranen en kinderen van veteranen. Vanwege de coronacrisis moest de heropening de avond ervoor worden geannuleerd en bleven de deuren tot 1 juni gesloten.
Dankbaar voor alle steun
Het Airborne Museum voorziet voor ruim 95% in eigen inkomsten door ticket- en winkelverkoop. De tijdelijke sluitingen en de zeer beperkte bezoekerscapaciteit hebben het museum daarom hard geraakt. Ronnie Weijers, directeur-bestuurder Airborne Museum: “De steun die we dit jaar hebben gekregen was hartverwarmend. Veel particulieren zijn vriend geworden van het museum of hebben een donatie gedaan en ook het vfonds, het Ministerie van VWS, de provincie Gelderland en andere organisaties waren er voor ons. Wij zijn iedereen ontzettend dankbaar. Zonder hen hadden we het museum niet overeind kunnen houden.”
Bezoekersaantallen
In 2020 bezochten 44.500 mensen het Airborne Museum in Oosterbeek en de dependance Airborne at the Bridge in Arnhem. Dat is slechts 29% ten opzichte van 2019 toen het museum een bezoekersrecord realiseerde met 153.312 bezoekers. Bij alle doelgroepen was een daling te zien, maar deze was vooral groot onder buitenlandse toeristen en scholen.
Online groei
Ondanks de daling in bezoekersaantallen, steeg het aantal online bezoeken op de website. Ook groeide de fanbase op de social media kanalen van het museum. De actieve berichtgeving over de verbouwing in de eerste maanden van het jaar, gevolgd door de transparante communicatie over de gevolgen van de coronacrisis voor het museum, zorgden voor de groei.
Vooruitzichten
“Nu het vaccinatieprogramma van start is gegaan, zullen de maatregelen geleidelijk weer versoepeld kunnen worden. De grote groepen buitenlandse toeristen die het museum normaal gesproken in het voorjaar bezoeken verwachten we nog niet te kunnen ontvangen dit jaar. Ook zal het maximum aantal bezoekers per dag de komende tijd zeer beperkt blijven. Waar we voorheen op drukke dagen zo’n 500 bezoekers ontvingen, zijn dat er met de 1,5 meter samenleving maximaal 200. Het aantal bezoekers zal dus beduidend lager zijn dan voorgaande jaren, maar we hopen in de loop van het jaar weer een stijgende lijn te gaan zien”, aldus Ronnie Weijers.
Over Airborne Museum at Hartenstein
Het museum is sinds 1978 gehuisvest in de imposante 19e-eeuwse Villa Hartenstein. Tijdens de Slag om Arnhem was dit het hoofdkwartier van de Britten. Op deze historische plek komen de persoonlijke verhalen van zowel de Britse, Poolse en Duitse militairen, als van de burgers tot leven. Het museum toont een grote collectie authentieke wapens, documenten, films en foto’s. In de ondergrondse Airborne Experience ervaar je op indringende wijze het verloop van de Slag om Arnhem. Eerder werd het Airborne Museum door European Museum Forum genomineerd voor de prestigieuze European Museum of the Year Award. In 2020 werd het museum compleet vernieuwd. De dependance Airborne at the Bridge bevindt zich aan de Rijnkade 150 in Arnhem met uitzicht op de John Frostbrug (A Bridge too Far).
ANP/HH
ARNHEM – Veteraan en VN-diplomaat Brian Urquhart is in het weekeinde op 101-jarige leeftijd overleden. Urquhart was in de Tweede Wereldoorlog inlichtingenofficier. Hij waarschuwde de Britse legerbevelhebbers in 1944 dat de geallieerde bevrijdingsoperatie Market Garden te ambitieus was en dat de Slag om Arnhem niet zou gaan lukken, maar zijn advies werd in de wind geslagen. Na de oorlog trad Urquhart in dienst bij de Verenigde Naties, waarvan hij uiteindelijk onder-secretaris-generaal werd.
https://www.telegraaf.nl/nieuws/1292590864/britse-inlichtingenofficier-slag-om-arnhem-overleden
Artikel over Brian Urquhart op de website Polen in Beeld : https://www.poleninbeeld.nl/maatschappij/geschiedenis/brian-urquhart-medestander-sosabowski-overleden/
Eind juli is Rick van der Hoef begonnen met het digitaliseren van de Nieuwsbrieven van de VVAM. Het doel was om voor het eind van het jaar het project af te ronden. Hij wist het project eind november al af te ronden waarna Bernhard Deeterink vervolgens aan de slag ging om de content op de site te zetten. Zojuist is nummer 132 gepubliceerd waarmee meer dan 200.000 woorden over de operatie, het museum en de vereniging online staan. Alles doorzoekbaar via de site en elke internet zoekmachine!
Bernhard en Rick: TOP!!!
Link: https://vriendenairbornemuseum.nl/nieuwsbrieven-1980-2013/
Rick gaat zich in 2021 richten op de Ministories die op dezelfde wijze online gepubliceerd worden.
VVAM berichten
Pegasus – Film in concert – 19 april7 april 2024 - 07:01
Tentoonstelling ‘Wisseling van de Wacht:2 april 2024 - 16:13- Martin Middlebrook obituary5 maart 2024 - 05:52
- Arnhem trekt stekker uit Airborne Stories26 februari 2024 - 11:34
Themapagina luchtoorlog online met aandacht voor Market Garden22 februari 2024 - 15:18