Archief voor categorie: Airborne Magazine

INHOUDSOPGAVE
Verenigingsnieuws – Algemene ledenvergadering 2019
Thema-avond – Nabeschouwing lezing Antitank
Interview – De waarheid kent geen tijd
MINISTORY 130 – Zoeken naar een spoorwegovergang
Thema – Het bataljon dat in het bos verdween
Conflictarcheologie – Britse schuttersputten langs de Oorsprongbeek
Achtergrond – Bits and pieces; het uniform van Major John Waddy
Ondertussen – Teruggeslagen grond; de mogelijke berging van een Typhoon
Programma

Airborne Magazine is een uitgave van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum Oosterbeek en verschijnt drie keer per jaar. Het doel van de VVAM is bekendheid geven aan het Airborne Museum, de activiteiten van de Vereniging Vrienden en aan de geschiedenis van de slag om Arnhem.
Redactie: Alexander Heusschen, Jasper Oorthuys, Otto van Wiggen
Bijdragen van: Frans Ammerlaan, Wybo Boersma, Alexander Heusschen, Erik Jellema Willem Kleijn, Jasper Oorthuys, John O’Reilly Martijn Reinders, Arjan Vrieze, Otto van Wiggen, Eugène Wijnhoud
Archivering & losse nummers: info@vriendenairbornemuseum.nl
Vormgeving: Sandra van der Laan-Elzinga, Studio 223, Elst
Druk: Grafi Advies, Zwolle
Contactgegevens VVAM: www.vriendenairbornemuseum.nl, info@vriendenairbornemseum.nl
(06) 510 824 03
Postadres:
Wissenkerkepad 22
6845 BW Arnhem

Omslag: De geplande verdediging van Arnhem en de verkeersbrug door de 4th Parachute Brigade tegen vijandelijke dreigingen uit het noorden tijdens operatie Market Garden (bron: John O’Reilly, From Delhi to Arnhem).

VERENIGINGSNIEUWS DE ALGEMENE LEDENVERGADERING VAN 16 MAART

Op 16 maart vond in de Concertzaal te Oosterbeek de jaarlijkse Algemene Ledenvergade- ring van de VVAM plaats. De vergadering startte met het gedenken van acht leden die ons in de afgelopen periode zijn ontvallen. Algemene Ledenvergaderingen staan meestal in het teken van de financiële verantwoording van het afgelopen jaar en de begroting voor het komende jaar. Zo ook deze. Voor hen die de details willen lezen, verwijs ik naar de no- tulen die op onze website staan.

In deze korte toelichting stel ik vast dat we er op financieel gebied goed voorstaan. Zo hebben we inmiddels 626 betalende leden en zien we dat onze activiteiten zoals de battlefieldtours en onze thema-avonden niet alleen druk

De aanwezigen tijdens het middagprogramma van de ALV (foto: Arjan Vrieze).

bezocht zijn, maar ook nog eens kostendekkend. Logisch dat we daar in 2019 mee willen doorgaan. In de verga- dering heb ik daarnaast Alexander Heusschen formeel benoemd als bestuurslid met als taak de hoofdredactie van Airborne Magazine. Daarnaast is het nu officieel dat Jasper Oorthuys Gerard Gijsbertsen heeft vervangen als secretaris.

Het bij de ALV aanwezige deel van het bestuur van de vereniging op de trappen van de Concertzaal. VLNR: Herman van Ingen (penningmeester), Erik Jellema (activiteiten), Jasper Oorthuys (secretaris), Otto van Wiggen (voorzitter) en Alexander Heus- schen (hoofdredactie blad) (foto: Eugène Wijnhoud).

ENGELSE LEDEN

Naast de financiële paragraaf was een toelichting op de situatie rond de Engelse leden belangrijk genoeg om bij stil te staan. In het vorige magazine heb ik u al geïnformeerd over het teruggelopen aantal leden en de kosten die het uitbrengen van drie Airborne Magazines in het Engels de VVAM kost. Omdat die verhouding uit balans is, heb ik de aanwezigen een drietal opties voorgehouden:
1. Onverkort doorgaan met de uitgave van Airborne Ma- gazine in het Engels. Dat is gezien de kosten en de hoeveelheid werk eigenlijk een non-optie.
2. Eenmaal per jaar een Engelstalige special uitgeven voor de Engelse leden.
3. Het volledig ‘afkappen’ van de Engelse leden, min of meer zoals voorgesteld door de Engelse vertegenwoor- diger.

Na overleg hebben we als VVAM besloten te kiezen voor optie twee: een jaarlijks speciaal nummer voor de Engel- se leden, met een vertaling van een aantal artikelen uit de Nederlandstalige Airborne Magazines van dat jaar, zonder de specifieke artikelen over battlefieldtours. Wij zullen de Engelse leden op korte termijn in een brief in- formeren over de uitkomsten van deze bespreking.

LEZING LANDSTORM

Analoog aan de vorige ALV werd het middagprogramma na de pauze ingevuld door een lezing over een aan de slag om Arnhem gerelateerd onderwerp. Dit keer was dat een lezing van Arno Maan over het derde bataljon van het SS-Grenadier-Regiment 1 van de Landstorm Nederland (III.Btl. Gren.Rgt.1). In een gedetailleerde en uitermate beeldende lezing informeerde Arno de 45 aanwezigen over de rol van de circa 1200 Nederlandse SS-vrijwilligers die aan Duitse zijde hebben meegevochten.

Uit de bloemrijke toelichting van Erik Jellema op de VVAM-activiteiten in 2018 en het programma voor 2019 (foto: Arjan Vrieze).

De bronnen vertellen ons dat dit bataljon pas in Arnhem arriveerde toen de slag al dagenlang woedde, vervolgens in reserve werd gehouden en uiteindelijk in stelling werd gebracht langs de spoorlijn bij Elden en Elst toen op don- derdag 21 september 1944 de Poolse Brigade bij Driel was geland. Volgens dezelfde bronnen zouden zij daar niet hebben gevochten en op 26 september 1944 zonder een schot te hebben gelost, weer zijn vertrokken.
Arno Maan liet ons zien dat die versie niet klopt. Hij heeft jarenlang onderzoek naar deze Nederlandse eenheid gedaan. Zijn conclusies zijn onder andere gebaseerd op de verslaglegging in dossiers die zijn aangelegd in het ka- der van de Bijzondere Rechtspleging, direct na de oorlog.
Arno stond naast een beschrijving van de activiteiten van deze eenheid stil bij het ontstaan van dit bataljon: wat voor soort mannen dit nou waren en waarom zij zich bij dit legeronderdeel aansloten. Een boeiende uiteenzetting met veel nieuwe inzichten.

– Otto van Wiggen

Arno Maan aan het woord (foto: Arjan Vrieze).

 

THEMA-AVOND DE 6-PONDERS DIE HET VUILE WERK DEDEN / BRITSE ANTITANK IN DE SLAG OM ARNHEM

De stukken van B Troop bij de noordelijke brugoprit in Arnhem.

Op vrijdagavond 15 februari vond in dorpshuis De Poort van Doorwerth de eerste VVAM-themabijeenkomst van 2019 plaats, die door maar liefst 66 gasten werd bezocht. Dat hadden er zelfs meer kunnen zijn, maar de beperkte capaciteit van de beschikbare ruimte noodzaakte ons een aantal geïnteresseerden teleur te stellen. Het onderwerp was dit keer de rol van de Britse anti- tankeenheden in de Slag om Arnhem. De presentatie werd verzorgd door Eugène Wijnhoud, erkend en gewaardeerd materiedeskundige op dit gebied. In een boeiend, overzichtelijk en uiterst nauwkeurig geïllustreerd verhaal schetste Eugène de verschillende fasen in de slag en het aandeel dat de antitank daarin had. De rol van Luuk Buist in het overzichtelijk maken van de presentatie mag niet onvermeld blijven.

Eugène Wijnhoud tijdens zijn lezing.

52 STUKS
Tot op het stuk nauwkeurig, en ondersteund met overzichtelijke schetsen en een grote hoeveelheid authentieke foto’s, stond Eugene stil bij de volgtijdelijke fasen van de slag om Arnhem. Eugène nam de toehoorders eerst mee naar de verrichtingen van de aan 2nd Parachute Battalion gekoppelde B Troop die rond de noordelijke oprit van de Arnhemse brug stellingen hadden betrokken. Daarna volgde de inzet in de wijk Lombok in Arn-hem-West op maandag en dinsdag 18/19 september. Als laatste kwam de strijd aan bod in en rond de perimeter van Oosterbeek van 20 tot en met 25 september.

In twee lifts waren de Britten in staat 52 6-pdr-anti- tankkanonnen (in Horsa-zweefvliegtuigen) en zestien 17-pdr-geschut (in Hamilcar-zweefvliegtuigen) naar de landingszones te vervoeren. De parachutistenbataljons van de 1st en 4th Parachute Brigades werden ieder on- dersteund door vier 6-ponders. De drie bataljons van de 1st Airlanding Brigade konden per bataljon beschikken over de vuurkracht van acht 6-ponders. Voor de Pool- se Brigade waren vijftien 6-ponders bedacht. De Polen hebben hun antitankstukken echter nooit zelf kunnen gebruiken omdat deze ten noorden van de Rijn werden ingevlogen, terwijl de Poolse parachutisten uiteindelijk pas op donderdag 21 september ten zuiden van de Rijn zouden worden gedropt.

MORTIERVUUR
De vraag doet zich gelden hoe effectief het antitankge- schut nou eigenlijk is geweest tijdens de slag. In algemene zin kan worden gesteld dat het resultaat van hun inzet teleurstellend kan worden genoemd. Met name de 17-ponders hebben nauwelijks kunnen deelnemen aan de gevechten. Voor een deel had dit te maken met hun gewicht. Voor een ander deel omdat een aantal Mor- ris-trekkers het op de beslissende momenten liet afweten. Veel antitankkanonnen en hun bemanningen bleken te zijn uitgeschakeld door Duits mortiervuur.

6-ponder op de Utrechtseweg.

Toch werden weldegelijk belangrijke successen geboekt. Zo waren de stukken van B Troop behoorlijk effectief. Ze hebben een belangrijk deel van de pantservoertuigen van het 9. SS-Aufklärungsbataillon van SS-Hauptsturm- führer Gräbner op de noordelijke oprit weten uit te scha- kelen. Daarnaast waren zij ook effectief tegen de Panzer- kampfwagen IV van Kampfgruppe Mielke toen deze op maandag en dinsdag de brug vanuit het oosten aanvielen. De 6-ponders (negen stuks) en een enkele 17-ponder die zich een dag later in de wijk Lombok hadden verzameld, afkomstig van A, C en E Troops en verbonden aan res- pectievelijk het 1st, 3rd en 11th Parachute Batallion zijn veel minder effectief geweest tegen de tegenaanvallen van het gemotoriseerde geschut van Sturmgeschütz Brigade 280 en de halftracks van Kampfgruppe Spindler. Een duidelijke verklaring daarvoor is niet echt te geven.

VICTORIA CROSS
De gevechten in Oosterbeek lieten weer een heel ander beeld zien. De 6-ponders van de South Staffords in het zuidelijke deel van de perimeter bij Oosterbeek-Laag wisten de Duitsers behoorlijke verliezen toe te brengen. Eén commandant van een 6-ponder die was verbonden aan dit bataljon, Lance-Sergeant John Baskeyfield, werd er zelfs voor onderscheiden met een Victoria Cross. Een wisselend beeld karakteriseerde ook de inzet van het ge- schut in het westelijk deel van de perimeter, waar de bij het Border Regiment ingedeelde antitankkanonnen een aantal tot vlammenwerpende tanks omgebouwde Franse Char B’s hebben weten uit te schakelen. Datzelfde gold ook voor het noordelijke deel waar de antitankkanonnen van de King’s Own Scottish Borderers het tegen pantser- voertuigen van Kampfgruppe Spindler hebben opgeno- men. Dat de vraag volgde waarom 1st Airborne Division zoveel antitankcapaciteit had meegenomen, terwijl vol- gens de planners van de operatie amper sprake zou zijn van een Duitse gepantserde dreiging, was te verwachten. Helaas laat het antwoord hierop zich 75 jaar later nog slechts raden.
– Otto van Wiggen

Timmermans op de exacte locatie van de aanslag op nazileider Heydrich in Praag.

DE WAARHEID KENT GEEN TIJD
DE MOTIVATIES EN ONDERZOEKSMETHODEN VAN EEN NEDERLANDSE BATTLE DETECTIVE

Zijn methodes lijken op die van Sherlock Holmes in de BBC-serie Sherlock (2010-). Zelf zou hij zich eerder ‘myth buster’, of beter ‘battle myth buster’ noemen. Voor Tom Timmermans (Eindhoven, 1970) is een krijgshistorisch ‘feit’ pas een feit als dit is ontdaan van aannames en op z’n minst forensisch door hem is getoetst. “Waarheidsvinding, daar gaat het me om”, zegt hij met een brede lach. Hoe een hobby een diepe passie werd.

Tom Timmermans, financieel analist, vrijwilliger bij de Werkgroep Vermiste Personen Tweede Wereldoorlog en drijvende kracht achter het Engelstalige Battledetective. com, is er de man niet naar om dingen voor lief aan te nemen. Nooit gedaan ook. “Het begon eigenlijk tijdens mijn dagelijkse treinritten van Eindhoven naar mijn werk bij de Rabobank in Utrecht”, zegt Timmermans. “Ik lees graag, en ik had altijd wel een boek bij me over een militairhistorisch onderwerp. En uiteraard een extra boek voor als ik zonder zou komen te zitten. Wat me opviel,
en wat me nog steeds bezig houdt, is dat veel anekdotes en verhalen keer op keer worden overgenomen in nieuwe publicaties. Soms zie je dezelfde gebeurtenis zelfs terug op een heel andere locatie of op een ander tijdstip. Daar wil ik dan het fijne van weten.”

 

De baan van één van de kogels die Kussin doodden.

KUSSIN
Het is 2007 als Timmermans zijn website begint met dossiers, ‘case files’, die een nieuw licht werpen op een bekend WOII-feit. Inmiddels zitten er zo’n 80 dossiersin de online archiefkast van Battledetective.com, stuk voor stuk goed doorwrochte stukken die een interesse verraden in het op een haast wetenschappelijke manier rechercheren van het verleden. “Het is vaak een zin of een enkel woordje dat me opvalt in een tekst”, aldus Timmermans. “Neem bijvoorbeeld het verhaal over Kussin, de generaal-majoor die Stadtkommandant was van Arnhem ten tijde van de slag om Arnhem. Ik vraag me dan, net als sommige andere lezers af: waarom hebben de Britten die man niet gevangen genomen en ondervraagd, in plaats van hem onder vuur te nemen, met de bekende afloop tot gevolg?” Waar de meesten de schouders ophalen en doorgaan met koken of de was, neemt Timmermans laptop, camera of een forensisch hulpmiddel ter hand. “Het gaat me om het valideren van een these. Zo heb ik het in het geval van Kussin onderzocht of hij inder- daad is gescalpeerd, zoals in diverse rapporten en boeken is vermeld.” Timmermans kwam tot een ander, zij het misschien bekend inzicht, zoals valt te lezen op zijn site. Maar de bijvangst is op z’n minst intrigerend. “O, je be- doelt de analyse van zijn gebit? Nou, in feite is dat een sa- menloop van toevalligheden geweest”, legt Timmermans enthousiast uit. “Ik wist aan het niet helemaal publieke document te komen dat bij de herbegrafenis van Kussin is opgesteld. Daarin is ook zijn gebitsstaat opgenomen. Ik moest kort daarna voor een controle naar mijn tandarts en heb hem gevraagd of hij de omschrijvingen voor mij wilde ‘plotten’ op een gebitskaart. Weer iets later kwam ik op een rommelmarkt een fantoommodel tegen van een schedel. Met een onderlegger, een rode marker en wat uitleg heb ik er zo een onderzoeksverslag van gemaakt van de bullet trajectory. En het mooie is: Kussin is wat verstopt op de site, maar het is één van de meest gelezen case files.”

LUMINOL
De resultaten mogen dan vaak met wat geluk tot stand komen, Timmermans’ methoden zijn alles behalve toe- vallig. “In zekere zin heb ik gemakkelijker praten dan iemand die een boek schrijft”, zegt Timmermans. “Ik hoef alleen maar het werk van een ander te ontkrachten. Of beter: te toetsen. Daarbij maak ik inderdaad gebruik van methoden en hulpmiddelen die je misschien eerder verwacht in een tv-serie zoals Crime Scene Investigati- on. Ik probeer in ieder geval altijd zo volledig mogelijk te zijn. Zo kwam ik bijvoorbeeld via Crimescene.com aan luminol, een stof waarmee je bloed, zelfs heel oud bloed, blauw laat oplichten. Met een vriend van mij heb ik vervolgens onderzoek gedaan in de toren van de Vlok- hovense kerk in Eindhoven. Het verhaal ging dat daar in de oorlog een Duitse sluipschutter zou zijn gedood. We zijn ter plaatse gaan kijken en hebben de beschreven plek in de toren geluminold. Het enige dat daarbij aan het licht kwam was een roestige spijker. Blijkt het spul een verbinding aan te gaan met álle ijzeroxidatie, ook die in bloed. Zo leren wij ook steeds bij. Het verhaal werd niet veel later overigens ontkracht door de koster.

Luminol-onderzoek in de Vlokhovense kerk.

Vaak is het ook een kwestie van écht goed zoeken op internet, doorvragen en een beetje brutaal durven zijn. Robert Kershaw citeert in It never snows in September een Duitse soldaat die zegt dat de Amerikanen bij de kanaalbrug in Veghel giftige stoffen uit de nabijgelegen fosfaatfabriek in een greppel hebben laten lopen om de Duitsers te stoppen. Daar bleek niets van waar. De fosfaatproductie lag vanwege de oorlog namelijk helemaal stil, vertelde iemand die in de fabriek had gewerkt.

Zimmerit-productie.

Soms moet je net even wat meer moeite doen. En begrijp me niet verkeerd: iedereen kan dat. Dat verhaal over Jan van Hoof, de Nijmeegse verzetsheld die de Waalbrug voor vernietiging zou hebben behoed door de bedrading naar de springladingen op de brug onklaar te maken… Heinz Harmel, bevelhebber van de 10. SS-Panzer-Division Frundsberg, zegt in Der Freiwillige, een tijdschrift voor oud-SS’ers, dat hij opdracht heeft gegeven voor vernietiging, maar dat de draden al waren beschadigd door granaatvuur bij de brug. Nummers van Der Freiwillige zijn gewoon via het Bundesambt für Verfassungsschutz, zeg maar de Duitse AIVD, op te vragen.”

ONBEVANGEN
Zijn ‘hobby’ slokt behoorlijk wat tijd op, geeft Timmermans enigszins schoorvoetend toe, maar de waarheid kent geen tijd. En daarbij: het is soms gewoon een razend in- teressante zoek- en experimenteertocht, meent hij. “Mijn vriendin vindt het gelukkig prima, en gaat vaak mee.” Alle monumentale Duitse kanonnen en tanks in Europa fotograferen? Tuurlijk, er staat nog een ‘onontdekte’ PAK in Toulon! Een kijkje nemen in de kelder van het lone house in Bruneval? Zaklampje mee en doen. De plek waar George Patton verongelukte? Dan zetten we de boel toch gewoon even af, geel hesje aan, verkeer tegenhouden en met krijtstrepen de ongelukssite markeren om een beter inzicht te krijgen. En hoe maak je eigenlijk zimmerit? “De bestanddelen staan op Wikipedia. Het is vooral een kwestie van het bindmiddel pas op het laatst toevoegen, weet ik nu”, legt Timmermans luid schaterend uit. Om vervolgens in geuren en kleuren te vertellen hoe je die antimagnetische pasta, door de Duitsers in de oorlog op pantservoertuigen gesmeerd, nu eigenlijk maakt.

Temidden van het onderzoeksmateriaal voor de ‘smoking gun’-theorie bij Wageningen University & Research.

Grondmonsters in de collectie van Timmermans.

Onder andere met hulp van een collega met een autospuitcabine in zijn geval.
Met zijn jeugdige onbevangenheid lijkt Timmermans vaak een heel eind te komen. En ach, als dat hier en daar wat vragen of kritiek oplevert, dan zij dat zo. “Waarheidsvinding staat bij alles wat ik doe voorop; wat heeft er nou daadwerkelijk plaatsgevonden? Daar probeer ik zo dicht mogelijk bij te komen. En natuurlijk krijg ik dan weleens kritiek. Ik toets werkmethoden, en dan kom je soms in het persoonlijke domein van iemand. Maar mij gaat het écht om het aantonen van de juistheid of onjuistheid van uitspraken. Dat staat voor mij overigens niet gelijk aan gelijk krijgen. Mocht ik het zelf bij het verkeerde eind hebben of mocht er informatie ontbreken in mijn eigen bevindingen, dan pas ik mijn case file aan. Een update is gelukkig zo gemaakt. Dat is ook het voordeel van een site runnen.”

“Wat er nog op mijn lijstje staat?”, vraagt Timmermans. “Waterloo in ieder geval. En Hastings en misschien Little Bighorn, een slag tussen indianen en het Amerikaanse leger in 1876.” De waarheid is voorlopig nog niet van Tom Timmermans af.

– Alexander Heusschen
– Fotografie: Tom Timmermans

Stralingsmeting op een nog steeds radioactieve ‘marker disk’ uit WOII.

Naschrift: Op dit moment is Battledetective.com bezig met een analyse van wat Timmermans de ‘smoking gun’ van de Slag om Arnhem noemt: de cruciale luchtfoto’s waarmee inlichtingenofficier Brian Urquhart (100 inmiddels) zijn meerderen adviseerde de operatieplannen niet door te zetten: wat is er nou eigenlijk precies op te zien? Hopelijk meer hier- over in een volgende uitgave van Airborne Magazine.

MINISTORY 130: ZOEKEN NAAR EEN SPOORWEGOVERGANG

In september vorig jaar fietste ik als slagveldgids1 met een geïnteresseerde langs de opmarsroute van 1st Battalion The Parachute Regiment. Als vanzelfsprekend kwamen we tussen de Johannahoeve en het spoorviaduct bij station Oosterbeek uit op de vraag waar 1st Bn. nou eigenlijk het spoor moet zijn overgestoken. Dit bracht me ertoe verder onder- zoek te doen. Dus op naar Utrecht, waar ik bij de bibliotheek van het Spoorwegmuseum en bij Het Utrechts Archief een aantal oudere documenten heb bekeken. Met het resultaat wil ik een bijdrage leveren aan deze nog steeds levendige discussie.

1st Parachute Bn. landde in de middag van 17 sep- tember 1944 op landingszone X en verzamelde zich rond de Jonkershoeve op de Renkumse Heide. Het bataljon was versterkt met A Troop van de 1st Airlan- ding Anti-Tank Battery RA (6 pdr), een sectie van D Troop van de 1st Airlanding Anti-Tank Battery RA (17 pdr), een Recce Detachement uit het 1st Parachu- te Squadron RE en no. 1 section van de 16 Parachute Field Ambulance.2
Dit versterkte bataljon zou na de eerste lift hebben beschikt over:
1. de organieke bataljonsvoertuigen: twee Universal- carriers en acht jeeps3,
2. vier 6-ponder-antitankkanonnen, getrokken door jeeps4,
3. twee 17-ponder-antitankkanonnen, getrokken door een Morris-trekker5,
4. één of twee jeeps bij het Recce Detachment RE. Verder wordt aangenomen dat bij no. 1 section, 16 Parachute Field Ambulance – uitgaande van de per- sonele sterkte6 van deze sectie van één regimental medical officer, een sergeant en achttien anderen – in totaal vier jeeps voor gewondentransport aanwezig waren: één voor het bataljonshoofdkwartier en één voor elke compagnie. Eén van de Horsa-gliders met een 6-ponder heeft landingszone Z niet gehaald. Van de 17-ponders is één Hamilcar-glider bij de landing gecrasht. Beide kanonnen en voertuigen waren dan ook niet meer inzetbaar.7 Het bataljon moet dus, bij vertrek van de LZ, de beschikking hebben gehad over maximaal achttien wielvoertuigen én twee rupsvoer- tuigen.
De opdracht voor 1st Bn. luidde:
”Tasks: (i) Occupy high ground in squares 7580 and 7279 to deny enemy direct observation on to ARNHEM.
(ii) to cover approaches to town within bn bdys. (iii) To keep one Coy in res in area rd junc 746790 for use as Bde res. This Coy NOT to be committed without ref to Bde HQ.” 8

HANDKRACHT
Om circa 17:00u begon het bataljon aan de opmars naar de opgedragen doelen. De route voerde van lan- dingszone X via NS-station Wolfheze en de Johanna- hoeveweg, ten noorden van het spoor, naar de Leeren Doedel. Vandaar zou de opmars verder gaan op de Amsterdamseweg, in oostelijke richting naar de krui- sing Amsterdamseweg-Schelmseweg (kaartvierkant 7279) en de Apeldoornseweg ten noorden van de villa Heselbergh (kaartvierkant 7580).
De opmars van 1st Bn., zonder R Company die met de enige 17-ponder9 en waarschijnlijk met één jeep voor gewondentransport elders in gevecht was, kwam rond 21:00u via een omweg tot staan in de directe omgeving van de Johannahoeve10. Verkenningen ga- ven aan dat er een sterke Duitse aanwezigheid was bij de Leeren Doedel, net als op en langs de zuidrand van de Amsterdamseweg. De zon was inmiddels bijna on- der. Om 21:45u viel de duisternis echt in. Daarmee was het plan om verder te trekken over de Amster- damseweg onmogelijk geworden. Wat nu? Een onverwacht ontvangen radiobericht van 2nd Bn. maakte duidelijk dat deze op de verkeersbrug aanwezig was en vroeg om versterkingen.11 Daarop nam Lt. Col. Dobie zijn besluit: ”I’m not going on to the north of Arnhem; we will try to get down to help Johnny at the bridge.”12 Zijn originele opdracht om stellingen te betrekken aan de noordrand van Arnhem liet hij hiermee los.
Het moet ergens tussen middernacht en 04:00u zijn geweest dat 1st Parachute Bn. vanuit de omgeving van de Johannahoeve het spoor Arnhem-Utrecht overstak in zuidelijke richting. Deze verplaatsing werd uitge- voerd op korte afstand van de vijand en dus was vij- andcontact ongewenst. Deze verplaatsing moest dus onder strikte geluidsdiscipline en zo stil mogelijk wor- den uitgevoerd. Dit leidde tot de opdracht om geen motoren te starten en op handkracht de circa veertien jeeps (leeggewicht: ruim 1.000 kg) en twee Univer- sal-carriers (leeggewicht: bijna 3200 kg) over enige af- stand duwend te verplaatsen13. Dat dit over bospaden en onverharde weggetjes gebeurde maakte deze actie extra zwaar.14

SITUATIE VIJAND
Maar waar stak het bataljon het spoor over? De voor de hand liggende optie, zeker op de stafkaart uit 1944 (figuur 1) is het spoorviaduct van Oosterbeek. Maar was dat ook mogelijk, gelet op de vijandelijke posities en activiteiten op dat moment? Eerder op de avond van de 17e waren bij datzelfde viaduct al twee eenheden gepasseerd. Eerst het SS-Panzergrenadier Ausbildungs und Ersatz Bataillon 16 dat rond 22:00u naar het noorden ging, om vervolgens contact te maken met de SS-Kampfgruppe Von Allwörden bij de Leeren Doe- len15. En iets later ook de C Company van 3rd Para- chute Bn. dat in oostelijke richting een weg zocht naar Arnhem, ten zuiden van de spoorlijn. In hun verslag wordt geen melding gemaakt van gevechtscontact bij het spoorviaduct.
Zeker is dat Kampfgruppe Von Allwörden bij de Leeren Doedel in eerste instantie niet genoeg manschappen16 had om de hele Dreijenseweg te bezetten. Wel had deze eenheid de mogelijkheid patrouilles uit te sturen en tijdelijke waarnemingsposten in te richten. Uit de war diary van 1st Parachute Bn. blijkt dat men één of meerdere patrouilles is tegengekomen en er steeds kort vuurcontact was. Het is dus waarschijnlijk, maar niet bevestigd, dat de Kampfgruppe Von Allwörden het spoorviaduct in ieder geval onder waarneming hield. Deze optie valt om die reden voor mij af.

Figuur 1: Uitsnede stafkaart 1944, blad 6 NW Arnhem-Ginkel; 1:25.000. De afstand tussen beide verticale lijnen is 1 km.

In de war diary van 1st Parachute Bn. wordt aange- geven dat men tijdens de verplaatsing ten westen van het station op de vijand stuitte17 en deze groep met een aantal gewonden verdreef in waarschijnlijk oos- telijke richting. In het verslag staat ook de zinsnede “bumped enemy post cross tracks”. Dit kan worden vertaald als het verdrijven van een vijandelijke post aan de overzijde van het spoor. Maar het kan ook een vijandelijke post aan weerszijden of dwars-over (a-cross) het spoor zijn geweest. Deze post kan moge- lijk bij het westelijke einde van de perrons hebben ge- zeten. Het betekent in ieder geval dat men ten westen van deze Duitse post het spoor is overgestoken.

DWARSPROFIEL
Waren er dan nog andere oversteekmogelijkheden? De suggestie wordt vaak gedaan dat men ‘gewoon’ het spoor is overgestoken. Maar het dwarsprofiel van de spoorbaan zag er op hoofdlijnen uit zoals dat er nu nog steeds uitziet. Uit het Handboek Spoortechniek18 van vóór de oorlog blijkt dat in een dwarsprofiel links en rechts van het spoor altijd afwateringsgeulen aan- wezig waren (figuur 2). Daarnaast stelt dit boekwerk dat: “het profiel van de aardebaan is bepaald door ervaring”. Ten aanzien van de gehele constructie geldt verder dat “de kruinbreedte een functie is van de afstand van de sporen bij twee of meer sporen, de lengte en de dikte van de dwarsliggers; de dikte van de ballastlaag onder de dwarsliggers, de hoeveelheid ballast die voor de koppen van de dwarsliggers nodig is; het talud waaronder de ballast blijft staan; de hel- ling die de aardebaan ten behoeve van de afwatering moet verkrijgen en de breedte van de berm naast het ballastbed”. Met zoveel variabelen is dus geen exacte afmeting te geven van de hoogte en breedte van het talud in 1944.

Figuur 2: een voorbeeld van een normaal dwarspro- fiel spoorbaan (Handboek voor Spoorwegtechniek).

Mede gelet op de situatie ter plaatse kan worden gesteld dat de spoorbaanconstructie als militaire hindernis moet worden gekwalificeerd als stoppend voor wielvoertuigen en ten minste remmend voor rups- voertuigen. Dit maakt het dwars over het spoor en geluidloos verplaatsen van de voertuigen van 1st Parachute Bn., al dan niet met een aangehaakte last, bijzonder lastig en eigenlijk vrijwel onmogelijk. Dit zou ook betekenen dat er geen andere mogelijkheden wa- ren om het spoor over te steken dan of via het viaduct of via een andere spoorwegovergang. Daarmee valt de optie ‘gewoon het spoor oversteken’ dus ook af.

Figuur 3: Uitsnede tracékaart Bilderberglaan (Utrechts Archief, NL-UtHUA_A179713).

LORRIE-UITZET
Is er dan nog een andere optie te vinden? Het bestude- ren van de handgetekende tracékaarten van het spoor tussen Ede-Wageningen en Arnhem (schaal 1:1.000 uit de jaren ‘30) in Het Utrechts Archief onthult nog een andere onverwachte mogelijkheid.
Op een militaire stafkaart uit 1944 (figuur 1) is, zij het nauwelijks of niet zichtbaar door andere symbo- len, een woning19 ingetekend aan de zuidzijde van het spoor, tussen het spoortracé en de Bilderberglaan. Dit is circa 200 meter ten westen van de huidige T-splitsing met de Valkenburglaan en de Nico Bo- venweg. Deze woning (figuur 4) is al wel zichtbaar op de originele tracékaart van het spoor ten westen van de halte Oosterbeek-Hoog. Op deze kaart is bij deze woning ook een zogenaamde lorrie-uitzet (figuur 3: verticale lijnen net boven het midden) zichtbaar: een locatie waar door spoorwegwerkers een lorrie, een klein niet-aangedreven railvoertuig, op het spoor kan worden gezet. Dat betekent dat deze overgang en de directe omgeving verhard moeten zijn geweest.

Figuur 4: Bilderberglaan 1, februari 2019 (foto: D. Hoekendijk).

Figuur 5: Geremde eenvoudige lorrie (foto: Robert Bakker, SPIBA).

Figuur 6: Spoorwegovergang met eikenhouten overwegbeplating in Wolfheze (Het Utrechts Archief, nr. 836116. Opnamedatum 6 feb. 1954. Foto: NS).

Deze lorrie-uitzet was hoogstwaarschijnlijk voorzien van een eikenhouten overwegbeplating zoals in figuur 6. De huidige bewoner van de woning vertelde dat NS deze uitzet heeft verwijderd, ruim voordat de vorige bewoners de woning betrokken. Dat moet dan tenminste 40 jaar geleden zijn geweest, dus in ieder geval vóór 1980. Waarschijnlijk is toen ook de opgang naar het spoor aan de zuidzijde verwijderd. Aan de noordzijde is de opgang nog wel terug te vinden in het bos (figuur 7). Vanaf de bosrand is ook de locatie van de Johannahove goed zichtbaar (figuur 8).
Op de luchtfoto van de omgeving van Oosterbeek-Hoog op de volgende bladzijde, genomen op 6 september 1944, is linksboven op de foto deze spoor- wegovergang zichtbaar. Op de uitvergroting van dat deel van de betreffende luchtfoto (rechts) is de wo- ning even ten zuiden van het spoor herkenbaar. Ook de oversteek zelf is zichtbaar en er lijken voertuigsporen te zien te zijn die vanaf de overgang in zuidoostelijke richting lopen.

Figuur 7: Noordzijde spoor, oude opgang naar lorrie-uitzet overgang (foto: D. Hoekendijk).

Figuur 8: Blik op Johannahoeve vanuit bosrand (foto: D. Hoekendijk).

Ten opzichte van de Johannahoeve lag deze lorrie-uitzet, tevens spoorwegovergang, globaal ten zuidwesten van en achter de waarschijnlijke posities van 1st Bn. in de nacht van 17-18 sep 1944. Dit maakt het een ideale situatie, waarbij de eenheid zich gedekt door het bos naar de spoorweg kon verplaatsen, weg van de vijand in de omgeving van de Leeren Doedel. Deze manoeuvre werd dan ook aan het zicht van de vijand onttrokken. De bossen maskeerden de geluiden. De paden naar deze overgang waren net als nu hoogstwaarschijnlijk onverhard.
Ook vanaf het spoorviaduct Oosterbeek, op 1,2 km in oostelijke richting, was deze overgang niet zicht- baar. De flauwe bocht in het spoor onttrekt deze oversteekmogelijkheid grotendeels aan het zicht van even- tuele Duitse patrouilles of waarnemingsposten bij het viaduct of op de perrons. Dat is zeker het geval in het holst van de nacht.

CONCLUSIE
⦁ 1st Parachute Bn. heeft hoogstwaarschijnlijk de lorrieuitzet-oversteek gebruikt voor de voertuigen van het bataljon, om vervolgens aan de zuidzijde van het spoor op de Bilderberglaan, de motoren weer te kunnen starten.20
⦁ De parachutisten zijn eenvoudig te voet ten oosten hiervan het spoor overgestoken en hebben zo een scherm gevormd om de overstekende voertuigen te beschermen, in het geval van vroegtijdige ontdek- king.
⦁ De opmars richting Arnhem is vervolgens zuid van het spoor voortgezet door Oosterbeek.

Figuren 9 en 10: Luchtfoto van 6 september 1944: spoorlijn Utrecht – Arnhem ten westen van Station Ooster- beek Hoog, rechts aan de rand van de linkerfoto (foto: 541 Squadron RAF).

Het is niet onwaarschijnlijk dat door het eerdere gevechtscontact langs het spoor, men er voor heeft gekozen om via de eerste verharde zijweg, de Graaf Ottolaan, rechtsaf door de Oosterbeekse bebouwing verder te trekken, uit het zicht van de vijand, waarna men om 05:30u21 in de omgeving van de oostrand van Oosterbeek op de Utrechtseweg weer vuurcontact had.
– Kolonel KL b.d. Dirk Hoekendijk MLD

Bronnen
⦁ Curtis, Cherry & Howes, Four days at Arnhem (Brendon Publishing, Warton, 2016).
⦁ Revell, Cherry & Gerritsen, Arnhem, A few vital hours (Sigmund Publishing, Renkum, 2013).
⦁ Hees, A.J., Tugs and Gliders to Arnhem (2000).
⦁ Handboek voor Spoorwegtechniek (Sijthoff’s Uitgeversmaatschappij, Leiden, 1937).
⦁ Fürbringer, H., La Hohenstaufen (Album Histori- que, Edition Heimdal, 1998).
⦁ Kershaw, R.J., It never snows in September (Ian Allen Publishing, Hersham, 2013).
⦁ De inzet van het 17-ponder anti-tankkanon tijdens de Slag om Arnhem, A.B.R.G., 1994.
⦁ Het Utrechts Archief, NL-UtHUA_A179713
(km 85.8 – km86.8), tracékaart Oosterbeek-West.
⦁ VVAM ministory 107, John Waddy, bijlage bij Nieuwsbrief 121 VVAM, februari 2011.
⦁ VVAM-thema-avond Antitank in de slag om Arnhem – inzet van de 6- en 17-pdrs bij Arnhem (Eugène Wijnhoud, 15 feb. 2019).
⦁ Website Pegasus Archive – Arnhem – War Diaries: ⦁ www.pegasusarchive.org/arnhem/frames.htm

Voetnoten
1. Zie 1. www.bta44.nl.
2. OPERATION “MARKET” 1 Parachute Brigade Operational Order No.1, Paragraph 8.c.
3. Tugs and Gliders to Arnhem, p. 276.
4. De inzet van het 17-ponder-antitankkanon, p. 3.
5. De inzet van het 17-ponder-antitankkanon, p. 3.
6. VVAM Ministory 107, p. 1.
7. VVAM-thema-avond Antitank in de slag om Arnhem (Eugène Wijnhoud, 15 feb. 2019).
8. OPERATION “MARKET” 1 Parachute Brigade Operational Order No.1, Paragraph 8.c.
9. VVAM-thema-avond Antitank in de slag om Arnhem (Eugène Wijnhoud, 15 feb. 2019).
10. Voor meer details zie Four days at Arnhem, p. 7.
11. Idem, p. 8, 1ste alinea, laatste drie regels.
12. Idem, p. 8, 2de alinea, laatste twee regels.
13. Idem, p. 8, 5e alinea, eerste vier regels.
14. Idem, p. 9, 18th September 1944 – 03:00u.
15. Arnhem, a few vital hours, p. 79.
16. La Hohenstaufen, p. 419: “1 Kompanie der SS-Panzerjäger-Abteilung 9: 120 Mann ohne
Geschütze”, als Infanterie. NB. Daarnaast wijst Kershaw op pagina’s 123 & 411 op de mogelijke aanwezigheid van twee Panzerjäger IV en een 75mm-antitankkanon op de avond van de 17e, als ook op het ter plaatse zijn van pantservoertuigen van de 9. SS-Aufklärungs-Abteilung.
1. Four days at Arnhem, p. 9 – 03:00u.
2. Handboek voor Spoorwegtechniek, p. 8.
3. Huidige adres: Bilderberglaan 1, 6861 AC Oosterbeek.
4. In een gesprek van de auteur met de bewoonster (februari 2019) gaf deze aan dat in het verleden regelmatig touringcars stopten bij de woning en een gids uitleg gaf. Dit is geen sluitend bewijs, maar wel een indicatie dat de conclusie niet onwaarschijnlijk is.
5. Four days at Arnhem, p. 9 – 05:30u.

HET BATALJON DAT VERDWEEN IN HET BOS
156TH BATTALION, THE PARACHUTE REGIMENT IN DE SLAG OM ARNHEM

Op zondag 28 April 2019 organiseert de VVAM de battlefieldtour 156th Battalion in de slag om Arnhem. Het programma bestaat uit een busrit en twee wandelingen van vijf kilome- ter vóór en na de lunch. Onze gids is Nick Kelso, een in Nederland wonende Brit die John O’Reilly, auteur van twee ongeëvenaarde boeken over het 156th, goed kent. Enkele achter- gronden bij een tocht over het slagveld.

In 2009 bracht John O’Reilly, zoon van een 156th-ve- teraan, het boek From Delhi to Arnhem uit. In 2017 volgde het supplement Walking in Their Footsteps. Beide werken zijn uiterst gedetailleerd en voorzien van uitstekende kaarten. Ze vormen de basis voor dit artikel. Een aanrader is ook Men at Arnhem (1976) van Tom Angus, een pseudoniem voor Geoffrey Po- well. Deze voormalige compagniescommandant van het bataljon beschrijft zijn belevenissen zó dat hij je als het ware aan de hand meeneemt door de bossen tussen Ede en Oosterbeek. Brigadier Hackett’s I was a stranger is voor deze tour minder interessant omdat dit boek van de commandant van de 4th Parachute Brigade begint nadat zijn brigade nagenoeg is ver- nietigd en hij zelf als bevelhebber over het oostelijke deel van de perimeter rond Oosterbeek zwaargewond is geraakt. Wellicht was de ervaring van het verliezen van zijn brigade een te erg trauma om te beschrijven. Erg jammer, want de beweegredenen die schuilen achter de diverse commandantenbeslissingen die ge- nomen werden op 18, 19 en 20 september 1944 blijven daarmee in mist gehuld.

OPRICHTING VAN HET BATALJON
Het ontstaan van het 156th Parachute Battalion is te- rug te voeren op een directief van Winston Churchill in mei 1940 waarin hij opdraagt ‘a British Airborne Force’ op te richten, naar aanleiding van het tot de verbeelding sprekende optreden van Duitse para- chutisten in Scandinavië, Nederland en België (op fort Eben-Emael). In India werden vrijwilligers gere- kruteerd voor de oprichting van de 50th Parachute

Boekwerken van John O’Reilly en Tom Angus.

Links: Captain Hector Montgomery, 2 I/C van B Coy voor Newport Stables, Melton Mowbray. Rechts: Newport Stables in 2018 (foto: Erik Jellema).

Brigade. Deze brigade bestond uit de Britse 151st , opgericht op 15 oktober 1941, de Indiase 152nd en de 153rd Gurkha Parachute Battalions. Kort daarna vertrok het 151st Battalion naar het Midden-Oosten. Daar werd de naam om de vijand te misleiden ver- anderd in 156th Battalion. In 1943 werd Lieutenant Colonel Des Voeux de commandant van de eenheid. De uit India meegevoerde parachutes bleken bij aan- komst in Kabrit (Egypte) verrot te zijn. Vanuit En- geland werden nieuwe parachutes opgestuurd die al ras door David Sterlings Special Air Service werden onderschept voor een actie achter vijandelijke linies. De parachutes gingen daarbij verloren. Ondertus- sen werd in Egypte ook de 4th Parachute Brigade gevormd. Dit leidde tot personele wisselingen. Veel personeel van het 156th Bn. kwam terecht bij andere para-eenheden, waaronder de 6th Airborne Division en bij andere bataljons. Zo werden Captain Lonsdale en Major David Gilchist, bekende namen uit de slag, respectievelijk plaatsvervangend bataljonscomman- dant en compagniescommandant bij het in Palestina gevormde 11th Parachute Battalion. Beiden waren af- komstig van het 156th. In die tijd droeg het bataljon bij voorkeur de Indian bush hats. De divisiecommandant moest opdracht geven tot het dragen van de rode baret.

OPERATIONELE INZET
Het bataljon nam niet deel aan de invasie van Sicilië in juli 1943, maar werd pas in september van het vol- gende jaar ingezet bij acties in Zuid-Italië, als deel van de 4th Parachute Brigade, 1st Airborne Division. Na gevechtservaring te hebben opgedaan in Italië werd het bataljon in november 1943 verscheept naar En- geland, waar het op 10 december 1943 aankwam in de haven van Liverpool. Vooral de groene velden en de smaak van het Engelse bier maakten indruk op de para’s, zo gaat het verhaal.

Initieel werd het bataljon ondergebracht op diverse locaties in Rutland, maar Des Voeux concentreerde alle eenheden niet veel later rond het plaatsje Mel- ton Mowbray in Midden-Engeland. Op Ringway, het huidige Manchester Airport, werden de eerste para- chutesprongen gemaakt. De trainingen overdag wer- den afgewisseld met sociale activiteiten in de avond. Zo sociaal dat er verschillende verkeringen en huwe- lijken uit voortkwamen, waaronder de verkering van Sergeant Humphreys met een zekere Margaret Ro- berts. De twee verloren elkaar uit het oog; Margaret zou in 1979 het wereldtoneel betreden onder de naam Margaret Thatcher.

Knossington Hall (foto: www.hmslimited.co.uk).

Kaart 1: De vier vluchten (nine-ship elements) die met 34 vliegtuigen het 156th Bn. op de Ginkelse Heide dropten. Zichtbaar is ook het RV van het bataljon aan de westkant van de heide.

Operation order no.1 van de 4th Parachute Brigade.

Het bataljon was teleurgesteld toen het ook niet werd ingezet op D-Day. 4th Parachute Brigade stond constant stand-by; vóór Market Garden werden vijftien operaties gepland en ook weer afgelast. Voor operatie Comet, oorspronkelijk operatie Fifteen, zou B Com- pany van het 156th, onder leiding van Major John Waddy, als coup de main eenheid landen ten noorden van de brug bij Grave. Tijdens de briefing van de plannen fluisterde Geoffrey Powell van C Company Waddy toe: “This will get you either a Victoria Cross or a wooden one”. Comet was behoorlijk ambitieus. 1st Parachute Brigade zou de brug bij Arnhem innemen en bezet houden. De 1st Airlanding Brigade met de 1st Independent Polish Parachute Brigade moest Nijmegen innemen. De 4th Parachute Brigade kreeg de brug bij Grave toegewezen. Wat opvalt is dat in dit operatieplan wél sprake was van een snelle verrassingsaanval op de bruggen, waar deze in het latere Market Garden ontbrak. Comet werd op 10 september 1944 gecanceld vanwege de gewijzigde tactische situatie. We weten dat veldmaarschalk Montgomery op die dag op de Belgische vliegbasis Melsbroek toe- stemming kreeg van Eisenhower om operatie Market Garden te starten. Op 11 september vond in Moor Park in London een conferentie plaats, waarna de 4th Parachute Brigade haar opdracht kreeg. Operation order no.1 werd op 13 september op schrift uitgegeven. Brigadier Hac- kett, commandant van de 4th Parachute Brigade, deed zijn bevelsuitgifte op 13 september in Knossington Grange, zijn brigadehoofdkwartier in het plaatsje Knossington, niet ver van Leicester en op een steen- worp van Melton Mowbray.

Links: Captain Harkess, de brigade RASC-officier, in Knossington, met op de achtergrond de kerk. Rechts: Knossington Church in 2018 (foto: Erik Jellema).

EINDELIJK MARKET GARDEN
Een brigade advance group onder leiding van Brigade Major Dawson, vervoerd in vier Dakota C47’s, sprong op 17 september op dropzone X. Haar taak was te zorgen voor het, in samenwerking met het 3e peloton Pathfinders, markeren van DZ Y, het inrichten van de verzamelpunten voor de bataljons (zogenaamde RV’s), zorgen dat zo snel mogelijk na de landing ver- bindingen tot stand kwamen en het beschikbaar stel- len van vuursteun. De advance group van het 156th Bn. stond onder leiding van Major Page, de comman- dant van HQ Company.
De opdracht van de 4th Parachute Brigade was om met de tweede air lift op maandag 18 september 1944 te landen op de Ginkelse Heide en vervolgens het hooggelegen terrein ten noorden van Arnhem in te richten ter verdediging. Daar zou het het 1st Parachu- te Battalion van Lieutenant Colonel Dobie aflossen. Een mooie kaart uit From Delhi to Arnhem laat zien waar die verdediging had moeten liggen: in het gebied van de Saksen Weimarkazerne in Arnhem, met op de westelijke flank van het 156th het 10th Battalion. 11th Bn. zou in reserve worden gehouden. C Com- pany van het 156th moest zelfs een vooruitgeschoven positie uitbrengen ter hoogte van de Koningsweg op de Arnhemse Heide.

Kaart 2: Het legeringsgebied van de 4th Parachu- te Brigade bevond zich tussen de vliegvelden RAF Saltby en RAF Spanhoe. In tegenstelling tot wat in de battlefield tour guide van Colonel Waddy en de boeken van John O’Reilly staat is de 82nd Airborne Division óók vanaf vliegvelden in deze omgeving vertrokken. Zo vertrok generaal Gavin bijvoorbeeld vanaf RAF Cottesmore, tussen Saltby en Spanhoe. De 101st Airborne Division vertrok van de vliegvelden ten zuidwesten van London, waaronder Membury en Ramsbury. De vliegvelden noordwest van London, zo- als Down Ampney en Broadwell, waren thuishavens van de RAF. Zo kwam Flight Lieutenant David Lord van Down Ampney en werd de 1st Border Regiment als airlanding battalion vanaf Broadwell ingevlogen.

156th Bn. bestond uit 603 man. Naast een Head- quarters Company en een Support Company had het bataljon drie rifle companies. De Support Coy voor- zag het bataljon van vier 6 ponder-antitankkanonnen, afkomstig van de 1st Anti-Tank Battery RA, vier Vic- kers medium machinegeweren en zeven 81mm-mortieren. De rifle companies bestonden uit een Company HQ en drie pelotons met elk 35 man. De sterkte van een compagnie kwam daarmee op 125 man. Een parachute battalion was ‘licht’ in vergelijking met een 750 man tellend airlanding battalion met vier com- pagnieën, elk met vier pelotons.

Kaart 3: De geplande verdediging door de brigade tegen een dreiging vanuit het noorden.
LUCHTLANDING
Op 17 september 1944 zagen de soldaten van het 156th de vliegtuigen van de eerste air lift vertrekken, waaronder ook de brigade advance group. Hun ei- gen take-off vanaf vliegveld RAF Saltby was gepland om 08:00u, maar werd vanwege de mist uiteindelijk uitgesteld tot 11:00u. Ook het 11th Bn. vloog vanaf Saltby. De rest van de 4th Parachute Brigade steeg op vanaf vliegveld RAF Spanhoe, 30 kilometer zuidelijker. De zeven Horsa’s van het bataljon vlogen vanaf Keevil en de Hamilcar met twee Universal Carriers (Bren Gun Carriers) vanaf RAF Tarrant Rushton, het meest zuidelijke vliegveld.
In Walking in Their Footsteps staat een overzicht van alle vliegtuig-chalk numbers waarmee het 156th is ingevlogen: 35 Dakota’s, zeven per rifle company, vier voor Battalion HQ en tien voor de support company. Daarnaast dus de zeven Horsa’s van Keevil met jeeps, trailers, verbindings- en medisch materiaal en munitie. De Hamilcar van Tarrant Rushton met de twee Universal Carriers completeert het rijtje.

Summier overzicht van de samenstelling van het 156th. Let op de afwijkende nummering van de pelotons: 1 en 2 ontbreken.

Het 156th Bn. vertrok tussen 11:00u en 11:20u van Saltby. In vier vluchten van zogenaamde nine-ship elements, theoretisch 36 vliegtuigen, kwam het bataljon tussen 15:00u en 15:10u aan boven DZ Y op de Ginkelse Heide. Ze waren vier uur vertraagd. Van de 127 vliegtuigen voor de hele 4th Parachute Brigade werden vijf door luchtafweergeschut neergehaald. Een zesde werd uit- geschakeld na de landing. Het ba- taljon verloor Dakota CN619 met de helft van het medium machine gun platoon aan boord in de buurt van Dodewaard. Eén van de gliders kwam vroegtijdig aan de grond bij Eindhoven. De Hamilcar met de Universal Carriers kwam goed aan op LZ X. De link-up van het bataljon met de glider party was bij de spoorwegovergang van Wolfheze.

In het boekwerkje Ben jij bij het parachutespringen geweest? Airborne herdenkingen bij Ede van Gerard Gijsbertsen is een zeldzame foto opgenomen van de pathfindermarkeringen op de Ginkelse Heide, vlakbij het tracé van de A12 die toen werd aangelegd.

Het 3e peloton van de 21st Independent Parachute Company (Pathfinders) van Lieutenant Hugh Ashmore zette het Eureka-baken op net ten zuiden van de huidige A12. De dag ervoor had dit peloton LZ S voor de 1st Airlanding Brigade gemarkeerd. Er werden panelen gelegd in de vorm van een Y voor ‘DZ Y’, een T gaf de windrichting (N-O) aan en ter verdere markering werden rookpotten gebruikt.
Lieutenant John Davison, commandant van het 7e peloton van B Company, werd in de lucht getroffen door een salvo uit een machinegeweer, genoeg aan- wijzing dat de DZ ‘hot’ was en dus onder vijandelijk vuur lag. Op de grond woedde een strijd tussen het 7th KOSB Bn. en Wachbataillon NW/3 bestaande uit Nederlandse Waffen-SS, afkomstig van de bewaking van Kamp Amersfoort dat gelegerd was in Kamp Amsvorde, waar nu de Leusderweg kruist met de Laan 1914.

GETTING THERE
Na een uur te hebben gewacht en een uur extra vertraging vertrok het 156th om 17:00u via de spoorweg richting Arnhem. Twee officieren en 50 man waren niet komen opdagen. Nadat Brigadier Hackett opdracht had gekregen zijn 11th Bn. af te staan, veran- derde hij ook zijn opmarsroute van de weg Ede-Arn-hem naar de spoorlijn. Hackett had namelijk wel in de gaten dat de tactische situatie inmiddels om andere beslissingen vroeg.
Dat bleek ook wel toen C Company, met No. 10 Platoon als spits, om 21:00u op een Duitse opstelling stuitte, westelijk van de Dreijenseweg. Dit peloton onder leiding van Sergeant Black liep in een hin- derlaag: vier man werden gedood. Twee verkenners waren vermist en verder vielen acht gewonden te betreuren. Geen goed begin voor het 156th. Major Geoffrey Powell verkende de situatie en gaf Lieute- nant Willcock, commandant van het 9e peloton met daarin Lance Corporal John O’Reilly, opdracht tot een linksomtrekkende beweging. Deze manoeuvre liep echter telkens vast op Duits mitrailleurvuur. Dit leidde ertoe dat het gehele bataljon werd teruggetrok- ken ter hoogte van het spoortunneltje bij Wolfheze, waar de dag ervoor het Reconnaissance Squadron was vastgelopen op Ausbildungs und Ersatz-Bataillon 16 van Sturmbannführer Krafft. Wat Hackett tegen zijn bataljonscommandanten zei na de bevelsuitgifte in Knossington bleek bewaarheid te worden: “You can forget all that [het bevel]. Your hardest fighting will not be in defending the northern part of Arnhem, but in getting there”.

Kaart 4: Opmars van het 156 Bn. en het eerste gevechtscontact bij de Dreijenseweg.

HET GEVECHT BIJ DE DREIJENSEWEG
Gedurende de nacht gaf Brigadier Hackett opdracht aan het 156th Battalion om bij het aanbreken van dag een aanval te doen over de Dreijenseweg om de hoog- te van Lichtenbeek in te nemen. Waarschijnlijk was dit bedoeld als tussengelegen aanvalsdoel; om daar te reorganiseren en dan de opmars richting Arnhem voort te zetten. C Company van Major Powell zou het spits afbijten en daarbij worden ondersteund door een vuurbasis van B Company bij station Oosterbeek. Waarom de aanval werd uitgevoerd over open terrein blijft een raadsel. De vijand had zich tijdens de nacht teruggetrokken op de Dreijenseweg. Nadat C Company op hoogte 56.5 consolideerde, ging A Company van Major Pott om 08:00u iets noordelijker voor- waarts in de richting van Lichtenbeek, ten oosten van de Dreijenseweg. No. 4 Platoon, het spitspeloton, kwam al vóór de Dreijenseweg in de problemen. De begroeiing was daar minder dicht, zodat de Duitsers deze sector met drie mitrailleurs konden bestrijken. Langs de Dreijenseweg had Obersturmbannführer Spindler de zogenaamde Spindlerlinie opgetrokken. In deze linie waren ook Duitse pantservoertuigen met 20mm-luchtdoelkanonnen aanwezig. Pott stelde de Bren Guns van No. 5 Platoon op als vuurbasis en liet de rest van dat peloton en een ad hoc-peloton Glider Pilots een linksomtrekkende beweging maken. De pelotonscommandant van No. 4. Lieutenant Wattling sneuvelde, pelotonscommandant van No.5, Lieutenant Delacour, overleed aan zijn verwonding en Captain Muir van het Glider Pilot-peloton raakte gewond. Gewonden werden met de Universal Carrier afgevoerd. Pott verzamelde een aantal mensen om zich heen en hervatte de aanval. Hij slaagde erin met veertien man de hoogte van Lichtenbeek te bereiken. Een initiële Duitse tegenaanval met 40 man werd op korte afstand afgeslagen. Maar om 14:30u moest de kleine groep zich toch overgeven. Sommigen werden afgevoerd als krijgsgevangen, zwaargewonden zoals Pott werden aan hun lot overgelaten.
Om 09:00u was Major Waddy met B Company ook gearriveerd bij de bataljonscommandopost in de na- bijheid van een watertoren, zo’n 200 meter westelijk van de Dreijenseweg. Hier werd Waddy opgedragen A Company te steunen in de aanval op Lichtenbeek. Des Voeux dacht dat er slechts wat snipers als weer- stand te verwachten waren. Het kabaal van de strijd overtuigde Waddy dat dat een ietwat te optimistische gedachte was. Met twee pelotons voor en één achter trok Waddy op. Dicht bij de Dreijenseweg kwa- men ze veel gesneuvelde en gewonde para’s tegen. 20mm-luchtafweergeschut, ‘self propelled’, blokkeer- de de weg. Ook tanks werden gemeld. Waarschijnlijk waren dit Jagdpanzers IV van Kampfgruppe Von Allwörden. De Duitsers versterkten de sector waar Pott was doorgebroken. Het aantal gewonden bij B Com- pany liep snel op. Toen Waddy met een aantal man het 20mm-kanon tot op tien meter was genaderd, werd hij door een sniper geraakt. Met zijn Colt .45 was hij geen partij voor de sluipschutter. Opvallend is dat de gewonde majoor afgevoerd werd via de spoor- wegovergang van Wolfheze en hij onderweg blijkbaar geen problemen ondervond.

ZWARE VERLIEZEN
Nadat Major Page van HQ Coy tevergeefs getracht had de weg over te steken, viel het geheel terug ach- ter de positie van C Company op hoogte 56.5. Daar werd het bataljon zelfs beschoten door Messerschmit- ts en Nebelwerfer. De vermiste divisiecommandant, Major General Roy Urquhart, die inmiddels was teruggekeerd op zijn hoofdkwartier, bracht een bezoek aan Brigadier Hackett. Besloten werd de 4th Parachute Brigade via Wolfheze terug te trekken op Oos- terbeek. Het 10th Battalion dat ten noorden van het 156th Battalion ook in gevecht was verwikkeld bij de Dreijenseweg werd opgedragen als eerste het gevecht af te breken. Die opdracht kwam zelfs voordat de gliders van de derde lift op LZ L (Johannahoeve) waren geland. De terugtocht over vlak terrein bij daglicht leidde tot verwarring. Toen de derde lift met 30 gliders op LZ L landde, heerste er chaos. Het 10th Bn. was onderweg naar de spoorwegovergang van Wolfheze. En het 156th Battalion trok terug richting Wolfheze met No. 9 Platoon van C Company als achterhoede. Lieutenant Colonel Des Voeux gaf opdracht om over de op een hoge dijk gelegen spoorweg naar het zui- den te bewegen. Omdat niet alle eenheden deze order ontvingen, werd het bataljon opgesplitst. 130 man bleven achter bij de Dreijenseweg: dood, gewond, krijgsgevangen of vermist. Het bataljon was nagenoeg gereduceerd tot de sterkte van één versterkte compagnie.
Het deel van het bataljon dat via Wolfheze trachtte door te stoten naar Oosterbeek werd in twee grote groepen krijgsgevangen gemaakt. Het andere deel van het 156th bracht de nacht door in de bossen ten zui- den van de spoorlijn, ter hoogte van het tunneltje. Hackett achtte nachtelijke verkenningen naar Oos- terbeek te riskant. 270 man van het bataljon begon- nen om 06:15u aan de tocht richting Oosterbeek. Het doel was de weg Ede-Arnhem (Utrechteseweg), om vervolgens bij Hartenstein contact te maken met de divisie. Het 156th vormde de spits van wat was overgebleven van 4th Parachute Brigade. De marsor- de binnen het bataljon was: A Coy, HQ Coy en C Coy, gevolgd door Brigade HQ en het 10th Bn. De route liep over de Bilderberglaan en de kaarsrechte, stijgende Breedelaan richting Hotel Bilderberg. Het 7th Bn. KOSB was via een kortere route al gearriveerd in Oosterbeek.

KILLING WOODS
A Company werd op de top van de Breedelaan beschoten door Duitse mitrailleurs. Binnen Brigade HQ vielen gewonden. Tegen 08:00u gaf Des Voeux Powell opdracht om met zijn C Company een aan- val over de rechterflank uit te voeren, om daarmee de Duitsers in de rug aan te vallen. Het aanvalsdoel was de wegkruising Utrechtseweg-Wolfhezerweg tot Bree- delaan. In zijn boek Men at Arnhem beschrijft Powell de gevechten in de Bilderbergbossen op unieke wijze: het is alsof hij je aan de hand meeneemt van boom tot boom. C Company bestond nog uit 80 man. Lieutenant Donaldson van No. 11 Platoon was zijn enige overgebleven pelotonscommandant. Hij raakte gewond bij de gevechten en werd waarschijnlijk door de Duitsers in koelen bloede doodgeschoten. De drie uur durende gevechten in de buurt van de watertoren kostten C Company teveel verliezen, waarop Major Powell besloot terug te trekken.
Brigadier Hackett besloot niet verder aan te vallen in zuidelijke richting, maar de Van Tienhovenlaan in oostelijke richting in te slaan. Intussen werd de groep van nu nog zeven officieren en 120 man inge- sloten door Krafft vanuit het noorden en door de Un- terführerschule Arnheim en Bataillon Eberwein van- uit het westen. Hackett gaf daarop het 10th Battalion opdracht de aanval te leiden. Na een trage start ging het 10th Battalion er zo snel vandoor dat de aanslui- ting met het 156th Battalion en Brigade HQ verloren ging. Het 10th Battalion slaagde erin om rond 13:30u met slechts 60 man de eigen troepen te bereiken in de buurt van de Valkenburglaan in Oosterbeek.

Het 156th Battalion en Brigade HQ ondervonden echter nog meer weerstand. Er werden zelfs pantser- voertuigen gerapporteerd op de Valkenburglaan en bij de spoorlijn. In de buurt van de tennisvelden raakte bataljonscommandant Des Voeux dodelijk gewond. Hij werd het laatst gezien zittend tegen een boom. Zijn lichaam is pas jaren later geïdentificeerd toen zijn veldgraf werd gevonden. Zijn plaatsvervanger, Major Ritson, sneuvelde eveneens. Ook hij werd pas in 1998 geïdentificeerd. Major Blundell, de 4th Brigade intel- ligence officer, sneuvelde en Major Dawson, de bri- gade major, raakte gewond in zijn schouder. Captain Booty maakte een foto van de gewonde Dawson, luttele seconden voordat deze dodelijk werd getroffen in zijn hoofd. De gevechten bij de tennisvelden vonden plaats rond het middaguur.

HACKETT’S HOLLOW
Tegen 14:00u riep Hackett Powell bij zich. Hij wees naar een groep bomen 100 meter verderop; in de nabijgelegen kuilen waren Duitsers zichtbaar. Hackett gaf Powell opdracht met zijn nog enigszins georga- niseerde groep deze zogenaamde ‘hollow’ in te ne- men. Met de bajonet op het geweer ging de groep van Powell op de Duitsers af die er snel vandoor gingen. In de hollow verzamelden zich zo’n 150 man. Major Page, commandant van HQ Company, moedigde de soldaten aan. Toen hij gewezen werd op de aanwezig- heid van een pantservoertuig werd hij bij het waarne- men daarvan getroffen door een kogel in het hoofd. Het verlies van Page maakte diep indruk op Powell, zoals indrukwekkend beschreven in zijn boek. Om 17:00u uur gaf Hackett wederom opdracht tot een bajonetcharge. 70 man kwamen aan bij de posities van A Company van het 1st Border Regiment, waar de groep snel verder gestuurd werd met de woorden: “Clear off you filthy, shower!”. Lance Corporal Ro- senberg fungeerde als achterhoede. Nadat hij met zijn Bren gun en handgranaten de Duisters op afstand had gehouden, wist hij op miraculeuze wijze te ontkomen. Later meldde hij zich weer bij Powell die hem ter plekke bevorderde. De Duitsers vonden 80 doden en gewonden in Hackett’s Hollow.

REORGANISATIE EN GEVECHTEN IN OOSTERBEEK
Het156th Battalion had nog drie officieren en 50 man. Hiermee werden twee pelotons geformeerd. Daarmee werden posities aan de stationsweg en aan de Mariaweg ingenomen. De gevechten in Ooster- beek maken geen deel uit van de battlefieldtour. De acties van Major Powell en de restanten van het batal- jon zullen uitgebreid aan bod komen tijdens de batt- lefieldtour over de noordelijke perimeter op een later moment.
Er keerden slechts 26 man terug in Melton Mowbray, eind september 1944. Nog eens tien man ontsnapten in oktober uit bezet gebied tijdens operatie Pegasus. Dit is alles wat overbleef van de 603 man van het 156th Battalion. Het bataljon telde de meeste gesneuvelden (105) van alle zes parachutistenbataljons in de slag om Arnhem.
– Erik Jellema
– Kaarten met speciale toestemming van John O’Reilly

Opgeven voor de battlefieldtour 156th Battalion in de slag om Arnhem kan via activiteiten@vriendenairbornemuseum.nl. Ga mee, en treed letterlijk in de voetsporen van het bataljon dat verdween in het bos.

CONFLICTARCHEOLOGIE BRITSE SCHUTTERSPUTTEN LANGS DE OORSPRONGBEEK

De schuttersputten langs de Oorsprongbeek in Oosterbeek: ondiepe kuiltjes in de bosgrond. Bij menig kenner zijn de plekken bekend. Maar wat weten we eigenlijk over deze oorlogsresten? En hoe kunnen resten in het landschap ons meer vertellen over de slag om Arnhem?

KLASSIEKE BRONNEN
Over de slag om Arnhem is menig boekenkast vol geschreven. De eerste decennia na de oorlog waren dit vooral overzichtswerken. Recenter kwamen er meer in depth-boeken bij. Het is inmiddels geen uitzondering meer dat een boek van 100 of 200 pagina’s de

Eén van de originele sporen van Britse schuttersputten langs de Oorsprongbeek. (foto: Leo van Midden)

kroniek van een hele specifieke eenheid tijdens de slag tot op de minuut nauwkeurig beschrijft.
Voor deze reconstructies kunnen verschillende soorten bronnen geraadpleegd worden. Elk heeft zijn eigen kracht en nadeel. Zo zijn er de gevechtsverslagen, bij de Britten War Diaries geheten. Hierin zijn gebeurtenissen voorzien van toponiemen of coördi- naten en tijdstippen.
Het valt mij op dat het vaak ook de veteranen zelf zijn die aan het woord komen als de geschreven bron- nen op detailniveau tekort schieten. De mensen die er zelf bij waren, zouden in principe tot op enkele meters nauwkeurig hun voormalige stelling kunnen aanwijzen. Hier wordt een beroep gedaan op het geheugen van iemand: een persoon die in de fog of war gebeurtenissen heeft opgeslagen en het soms (op aan- vraag) na decennia moet recapituleren. Naast het feit dat dergelijke herinneringen vertroebeld kunnen zijn, is iemands persoonlijke herinnering altijd een subjec- tieve weergave van wat er is gebeurd. Dit laatste geldt ook voor de geschreven bronnen.
Foto’s en bewegend beeldmateriaal lijken in eerste instantie objectiever te zijn. Details die erop te zien zijn, kunnen nagenoeg niet vervalst zijn – maar wel in scène gezet. De maker van het beeld laat enkel zien wat hij wil dat de kijker ziet, zeker als het om militaire propaganda gaat.

DE BODEM ALS ARCHIEF
Het is pas veel later gebeurd dat ook grondsporen en vondsten uit de grond zich bij de bronnen hebben gevoegd. Archeologen noemen dit het bodemarchief. Sporen in het bos kunnen nog in het landschap zicht- baar zijn, zonder daarvoor te hoeven graven. Denk aan loopgraven en schuttersputten. In de wijde regio zijn er een flink aantal bekend van zowel vóór, tijdens als na de slag om Arnhem.
Vondsten die uit zo’n spoor komen geven ons ook informatie. Het sleutelwoord hierbij is context: hoe en waar een object wordt aangetroffen, in welk spoor en met welke andere objecten.
Een methode kan metaaldetectie zijn, mits er een vorm van registratie plaatsvindt (het vastleggen van de context). Hier onderscheidt archeologie zich van schatgraverij: waar puur naar objecten wordt gezocht om (los van hun context) in een privévitrine of op Marktplaats te eindigen.
De meerwaarde van een object uit de bodem is dat het gekoppeld kan worden aan een specifieke gebeurtenis, zoals een gevecht. Het geeft niet alleen informatie over het verloop van een gevecht of het (over) leven in een stelling. Een vondst, maar ook een restant in het landschap biedt een unieke, andere kijk op historische gebeurtenissen.

STRIJD LANGS DE OORSPRONGBEEK
Terug naar de ondiepe kuiltjes langs de Oorsprongbeek. De plekken zijn al sinds kort na de Tweede Wereldoorlog bekend. Zo vertelde Robert Voskuil dat hij zich de schuttersputten al uit de jaren ’50 herinnert. Tegenwoordig worden ze getoond tijdens battlefieldtours waardoor ook het publiek er kennis van neemt.

Hoogtekaart van het gevechtsgebied rond de Oorsprongbeek met de originele sporen en de reconstructie.

De sporen liggen op enige afstand van de Van Borsse- lenweg die tijdens de slag om Arnhem enkele dagen de frontlijn was. Algemeen wordt daarom aangenomen dat de sporen restanten zijn van Britse schuttersputten uit de periode 20 tot uiterlijk 22 september 1944. De posities liggen hoger dan de te verdedigen kruising Veerweg-Van Borsselenweg en achter de Oorsprong- beek die hier als een soort natuurlijk obstakel dient. Uit de geschreven bronnen en meerdere publicaties is bekend dat hier eenheden van 1st Battalion The Border Regiment in stelling lagen. Zij verdedigden
de westelijke rand van de perimeter. Specifiek in de omgeving van de Oorsprongbeek lagen delen van B en D Company ingegraven. Dit deel van het Border Regiment voerde dagenlang strijd met onder meer mannen van het Wossowski Bataillon en de SS-Unterführerschule ‘Arnheim’. De Duitse eenheden kregen steun van buitgemaakte Franse tanks.

Niet elk boek geeft hier overigens hetzelfde beeld: de locaties van de compagnies en bijbehorende pelotons verschillen – dit geldt ook voor de Duitse eenheden. De verschillende geschreven bronnen geven net weer andere (detail)informatie. Bovendien is er tot op he- den discussie over de stellingen en wapenfeiten van de Britse pelotons en de inzet van de Franse tanks.

SPOREN VAN STRIJD
De locaties van de diverse pelotons van B en D Coy 1 Border zijn echter vooral gebaseerd op geschreven bronnen en ooggetuigenverslagen. In dit licht is het belangrijk om te wijzen op de resten van de schutters- putten langs de Oorsprongbeek. Ze liggen niet op een locatie die uit andere bronnen bekend is als (Britse) stelling tijdens de slag om Arnhem. Het is dan ook opvallend dat ondanks dat de sporen nooit zijn verge- ten, ze niet eerder zijn vastgelegd.
Sinds 2017 laat grondeigenaar Geldersch Landschap & Kasteelen (GLK) deze en andere sporen op Land- goed Oorsprong registreren. Dit wordt uitgevoerd door de Werkgroep WO2 van de regionale Archeo- logisch Werkgemeenschap Nederland (AWN). De sporen zijn nu vastgelegd in GPS-coördinaten en per stuk beschreven. GLK houdt bij bodemingrepen nu rekening met de sporen zodat ze bewaard blijven voor de toekomst. De registratie van de sporen langs de Oorsprongbeek is een mooi voorbeeld van hoe resten in het landschap een toevoeging kunnen zijn op an- dere bronnen.

RECONSTRUCTIE
Eind 2018 heeft de Werkgroep in opdracht van GLK tevens een schuttersput nagemaakt. De kenner ziet direct: dergelijke uitbouw met hulpmiddelen zoals houten palen en planken zijn atypisch voor wat je in de perimeter zou verwachten. De keuze hiervan was echter een praktische. Een ‘gat in de grond’ ligt dan wel dichter bij de waarheid, maar zal (evenals de ori- ginele sporen) in de loop der tijd verdwijnen. Bovendien is deze slit trench volledig gemaakt aan de hand van een Field Manual voor de Britse infanterist. De locatie zal in de nabije toekomst worden voorzien van een informatiepaneel.
Wie in de reconstructie staat, kijkt vanaf een hoger gelegen positie het beekdal van de Van Borsselenweg in. Het landschap is hier nog nagenoeg gelijk als tijdens de oorlog. Er is hier uitzicht op de voormalige Duitse posities tijdens de slag om Arnhem.

VERVOLGONDERZOEK
Het onderzoek van de originele resten langs de Oorsprongbeek is zinvol omdat het de sporen heeft vastgelegd. Op basis hiervan kunnen de sporen als bron dienen, gelijk aan de andere geschreven, mondelinge en andere bronnen. Zo geven de archeologische sporen hun eigen ‘visie’ op de historische gebeurtenissen. Tijdens het archeologisch onderzoek kwam onder meer aan het licht dat er verschillende types schutters- putten aanwezig zijn – ronde kleinere en bredere ova- le vormen, voor één of meer personen of bijvoorbeeld een mortier. Hier zou in de toekomst vervolgonder- zoek naar gedaan kunnen worden. Het zichtveld van de locatie langs de beek is tegenwoordig echter ont- nomen door bomen. Je ziet zo niet meer ‘wat men toen zag’.
De reconstructie, hoewel niet slag om Arnhem-cor- rect, biedt meer oorspronkelijke ‘beleving’, op een andere net hoger gelegen plek. Er is vrije uitkijk over het gebied waar de Duitse aanvallen plaatsvonden en richting de laaggelegen kruising van de Van Borsse- lenweg. Ook deze reconstructie levert zo zijn bijdrage aan het levend houdend van de herinnering aan dit deel van de slag om Arnhem.

– Martijn Reinders

Uitzicht vanaf de reconstructie richting de Duitse linie westelijk van de Van Borsselenweg.

VERDER LEZEN:
Historie en archeologie van schuttersputten langs de Oorsprongbeek in Oosterbeek (2018, AWN-afdeling Zuid-Veluwe en Oost-Gelderland).

ACHTERGROND
BITS AND PIECES – MAJOR JOHN WADDY’S UNIFORM

Battle dress van Major John Waddy, commandant van B Company, 156 Parachute Battalion, The Parachute Regiment (foto: Wybo Boersma).

Het uniform vertoont diverse beschadigingen die door Waddy zijn gerepareerd met delen uit andere uniformen. De parachute wing is provisorisch van een zwarte achtergrond voorzien, typisch voor in India geformeerde en opgeleide Airborne-eenheden zoals het 156th Parachute Battalion. In de jaren negentig van de vorige eeuw schonk Waddy zijn uniform, zijn naamplaatje uit het krijgsgevangenenkamp en enkele andere artikelen aan het Airborne Museum.
Major Waddy landde op 18 september 1944 op de Ginkelse Heide, drop zone Y, bij Ede. Als eerste eenheid die op weg ging, vertrok het bataljon rond 17:00u langs de spoorlijn Utrecht-Ede in de richting van Arnhem. De volgende dag kreeg Waddy opdracht met zijn compagnie door de posities van A Compa- ny door te stoten naar het hoger gelegen terrein ten oosten van de Dreijenseweg. Bij Oosterbeek. Daarbij raakte Waddy zwaargewond. Een Rhodesische soldaat zag kans hem naar het compagnieshoofdkwartier te brengen.
Bij de regimental aid post gaven de dokters hem weinig kans om zijn verwondingen te overleven. Waddy werd naar hotel De Tafelberg in Oosterbeek gebracht dat op dat moment dienst deed als main dressing station. Dokter Guy Rigby opereerde hem op de biljarttafel, waarna hij naar een nabijgelegen huis werd gebracht. Daar raakte hij voor de tweede keer gewond, nu aan zijn linkervoet, in zijn gezicht en aan zijn schouder. Na de slag kwam Waddy in Apeldoorn terecht waar hij zes weken verbleef om vervolgens voor de rest de oorlog in het krijgsgevangenkamp Stalag VII-A bij Moosberg door te brengen.

Herkenningsplaatje prisoner of war. (foto: Wybo Boersma)

Na de oorlog leidde John Waddy diverse battlefieldtours in Oosterbeek. Ook was hij militair adviseur voor de film Een brug te ver. In 1999 verscheen zijn boek A tour of the Arnhem Battlefields, dat nog steeds een must is voor geïnteresseerden in de slag om Arnhem. In 2008 gaf Waddy een battlefieldtour voor de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum.
– Wybo Boersma

VERGETEN WERK – 18 PLATOON – SIDNEY JARY

18 Platoon is het indrukwekkende en bij vlagen zeer kritische relaas van een twintigjarige Britse pelotonscomman- dant die zich tussen juli 1944 en juni 1945 met de 43rd (Wes- sex) Infantry Division vanuit Normandië een weg baande naar Bremen. De divisie leverde strijd in Oost-Nederland, onder andere bij Nijmegen en Elst. De gemiddelde levensverwachting in een rifle squad was zo’n drie weken. Alleen al om die reden is het een klein wonder dat Sidney Jary zijn verhaal op papier heeft kunnen zetten.

Het boekje is verdeeld in zeven hoofdstukken, die ieder een deel van de afgelegde route of acties beschrijven: van Normandië tot na de oversteek van de Rijn. Enkele foto’s en handgetekende kaartjes illustreren het geheel.
In Normandië, waar de eenheid van Jary, het 4th Battalion Somerset Light Infantry (SLI) van de 43. Division op 23 juni aan land gaat, leidt met name de verovering van de beruchte Hill 112 (operatie Jupi- ter) tot grote verliezen. Sydney Jary komt als één van de vervangers bij het bataljon. Als kersverse tweede luitenant krijgt hij de leiding over een half peloton van zeventien man. Op dat moment zijn slechts vijf daarvan over van het oorspronkelijke peloton dat een maand eerder aan land ging.
leiding en de harde praktijk, verloopt de actie voor het 18e Peloton redelijk voorspoedig. Nadat eind au- gustus de verovering van Normandië een feit is, gaat het noordwaarts. De 43. Division krijgt de order als eerste gevechtsformatie de Seine bij Vernonnet over te steken.

OPERATIE BLUECOAT
De eerste grotere actie voor Jary is de verovering van Mont Pincon, zo’n twintig kilometer ten zuiden van Caen, als onderdeel van operatie Bluecoat (30 juli-7 augustus). Ondanks het feit dat hij hierbij direct ge- confronteerd wordt met het aanzienlijke verschil tus- sen de theoretische dogma’s van de directing staff-op-

Sidney Jary.

OPERATIE MARKET GARDEN
Op 21 september beveelt Horrocks de 43. Division zich naar de Overbetuwe, ‘The Island’, te verplaatsen om een aanval richting Arnhem te doen. Ze komen echter te laat. Het 4e Bataljon met Jary’s peloton komt op 22 september in Nijmegen aan waar ze kort halt houden en direct worden getrakteerd op Duitse zware 105- of 240 mm-granaten die vanaf Bemmel op de stad worden afgeschoten. D Company marcheert over de brug, waar nog dode Duitse soldaten liggen, en brengen de nacht door in de buurt van Lent.

De volgende dag marcheren ze verder richting het verlaten Oosterhout, dat in puin ligt vanwege de zware beschietingen over en weer. Bij het geplunderde Elst nemen de Engelsen posities in langs de spoorweg, tot aan de brug over de Linge. Hier blijft de compagnie twee weken en wordt dagelijks beschoten door Duitse artillerie vanaf Rijkerswoerd. Ook voeren de Duitsers dagelijks patrouilles uit, met diverse slachtoffers tot gevolg. Jary: “De vijand besloot ons het leven zo ver- velend mogelijk te maken met onvoorspelbare beschietingen door hun zware artillerie, precies in het midden van onze compagniesector.
We noemden dat ‘stonks’. Eén van die granaten viel precies in één van de loopgraven van het 16e Peloton. Van de twee mannen die daar met een Bren in lagen was geen spoor meer te vinden. In mijn peloton wer- den Lance-corporal Jack Lee en private Peter Filmer begraven in hun loopgraaf. Andere mannen van hun sectie groeven hen vlug weer uit, ze waren niet gewond en heel smerig, maar ook opmerkelijk vrolijk.”

OPERATIE VERITABLE
Na omzwervingen via Mook, Geilenkirchen en zelfs het verdedigen van een brug over de Maas bij Visé tijdens het Ardennenoffensief bevindt het bataljon zich in februari weer in de buurt van Nijmegen. Daar gaat op 8 februari operatie Veritable van start, met de 43. Division in reserve. Jary beschrijft hoe ze de stad Kleef, althans wat er van over is, doortrekken nadat deze door de 15th (Scottish) Infantry Division was ingenomen.

Op 26 maart steken ze in Buffaloes, amfibische pantservoertuigen, de Rijn over bij Rees, waarna het rich- ting Achterhoek en Twente gaat. Uiteindelijk komt het bataljon na een lange strijd aan in de havenstad Bremen. 18. Platoon is dan nog 19 man sterk. Joe Vandeleur, commandant van de 129th Brigade, feliciteert Jary met de overwinning, waaraan het peloton volgens Jary “geen aandeel had”. Ook Brain Horrocks, commandant van XXX Corps, komt nog langs. Tot verbazing van Jary herkent Horrocks hem nog en zegt: “Glad to see you’re still alive, Jary”.

A GRIM PRICE IN BLOOD
Jary publiceert 18 Platoon in 1987 in eigen beheer. Het boek maakt na verschijning in Engeland de no- dige indruk, óók binnen het Britse leger. Jary neemt dan ook bepaald geen blad voor de mond, met name als het gaat om de kwaliteit van de gemiddelde le- gerofficier, maar verpakt zijn kritiek wel als ‘lessons learned’. Het hoofd van het Department of War Studies van Sandhurst, de Britse officiersopleiding, Dr. John Pimlott schrijft: ”Sydney Jary’s account of his experience as a platoon commander in the 4th Battalion The Somerset Light Infantry (SLI) during the campaign in North West Europe in 1944-45 is of inestimable va- lue to historians and should be read by all young army officers”. General Sir David Fraser GCB/OBE/DL is zo mogelijk nog lovender: ”18 Platoon is one of the best subalterns books – probably the best – to come from the 2nd WW”.

– Willem Kleijn

Mannen van de 43. Division in Nederland op 18 september 1944.

ONDERTUSSEN TERUGGESLAGEN GROND – DE MOGELIJKE BERGING VAN DE TYPHOON MET FLIGHT SERGEANT HURRELL

Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken heeft vorig najaar besloten werk te maken van de berging van tientallen vliegtuigwrakken uit de Tweede Wereldoorlog. Met instem- ming van bijna de gehele Tweede Kamer, DENK uitgezonderd, is in aanloop naar de viering van 75 jaar bevrijding de weg vrijgemaakt voor het zoeken naar zo’n 30 tot 50 vermiste piloten op Nederlandse bodem. Eén van hen is William Hurrell. Hij stortte op 26 septem- ber 1944 met zijn Hawker Typhoon neer bij Eefde. Zijn stoffelijk overschot moet zich nog steeds in het toestel bevinden.

Het monument voor Hurrell, 60 meter oostelijk van zijn veldgraf.

Tijdens mijn werk voor het Kadaster kwam ik een tijd geleden per toeval langs een monument in de buurt van Eefde, met daarop een naam die ik in verband kon brengen met Market Garden. De oudheidkundige ver- eniging De Elf Marken die het monument twintig jaar geleden heeft laten oprichten, bleek al diverse pogingen te hebben ondernomen om meer te weten te komen over Flight Sergeant William Hurrell, gevechtspiloot bij No. 175 Squadron, Royal Air Force Volunteer Reserve. Hurrells gegevens zijn opgenomen in de Roll of Honour van gesneuvelden tijdens de slag om Arnhem van de VVAM, dat is te raadplegen op www.marketgarden.com.

Op dinsdagmiddag 26 september 1944 stegen om 12:35u vanaf oorlogsvliegveld Deurne in België zes Typhoons op voor een gewapende verkenningsvlucht boven Nederland. De toestellen maakten deel uit van het 175ste squadron van de Royal Air Force. Het was Hurrells derde operationele vlucht. Het zestal bereikte rond 13:00u Apeldoorn, toen zij plotseling werden verrast door meer dan 50 Messerschmitts Bf 109 die daar actief waren vanwege de slag om Arn- hem. Flying Officer Clarke en Flight Sergeant Hurrell werden aangevallen voordat zij zich konden verspreiden. Het toestel van Clarke werd verschillende keren geraakt, maar kon de basis in Deurne nog bereiken. Ook de ande- re toestellen wisten een veilig heenkomen te vinden. Van Hurrell werd niets meer vernomen. Uit later onderzoek door de Air Historical Branche 5 (RAF) van het Ministry of Defence is gebleken dat zijn toestel is neergeschoten door Leutnant Klaffenbach (of Klassenbach) van 111/ JG4 en vermoedelijk van grote hoogte naar beneden is gestort. Het is terechtgekomen in een stuk land aan de Lindeboomweg in Eefde, waar het zich zó diep in de grond boorde dat bergen onmogelijk bleek.

ZEGELRING
Dat er kort na de oorlog pogingen zijn gedaan om de identiteit van de bemanning te achterhalen blijkt uit een reactie van de burgemeester van Gorssel op een nota van het Ministerie van Oorlog (8 april 1948) waarin wordt geïnformeerd naar de stoffelijke resten van ‘één of meer piloten’: ”Naar aanleiding van nevensvermeld schrijven deel ik U mede, dat op 26 September 1944 nabij Eefde in deze ge- meente een geallieerd vliegtuig, nog voorzien van racketbom  na een luchtgevecht is neergestort. In September 1945 heb ik een nader onderzoek laten instellen om een identificatie van het vliegtuig en de eventuele bemanning, te bevorderen. […]. Ook waren nog enige stoffelijke resten van de bemanning aanwezig nl. enige beenderen (geen tanden of kiezen) en een gedeelte van een hand. Op een der vingers is een zegelring aangetroffen met een monogram H.W. of W.H. Overigens is niets aangetroffen waaruit de identiteit van de bemanning zou kunnen worden vastgesteld.
Op 23 juni 1946 kreeg ik een bezoek van Capt. I. Ness, verbonden aan de Royal Air Force, van de dienst voor onderzoek van vermiste Engelse piloten […] die de plaatjes met de serienummers en zegelring meenam. […] De plaats waar het wrak in de grond is gedrongen, is niet door een grafteken aangeduid en de plaats van de ramp wordt niet als graf beschouwd. De grond is in gebruik als bouwland. De plaats is eventueel nog met zekerheid aan te duiden. men (bron: W. van de Kamp, Ons Markenboek, 13e jaargang nr. 2 en 17e jaargang nr. 2).

BETEKENISVOL
In 1994 werd Hurrells naam bij hernieuwd onderzoek definitief aan de vergetelheid onttrokken. Waar aanvankelijk werd gedacht dat het om een Belgische piloot ging, kon nu voor het eerst worden vastgesteld dat het om een piloot met de Britse identiteit moest gaan, en wel om dat van de vermiste Flight Sergeant. Pogingen om zijn veldgraf te laten aanmerken als een officieel, bij de Common- wealth War Graves Commission in Ieper geregistreerd graf bleken minder succesvol. En dus rust Hurrell nog steeds in het toestel waarmee hij in 1944 in de Gelderse aarde verdween, zo is het vermoeden.

De Studiegroep Luchtoorlog heeft de locatie van de Typhoon een tijd geleden voorgedragen voor berging. Defensie heeft daarop in september 2018 een diepscan met een grondradar uitgevoerd op de crashlocatie. Met Ollongrens “betekenisvolle gebaar dat recht moet doen aan de wens van nabestaanden van omgekomen bemanningsleden” zou binnenkort zomaar een einde kunnen komen aan de vermissing van Hurrell. Het geld is er en de locaties die mogelijk stoffelijke resten herbergen hebben namelijk voorrang gekregen op de lijst van ‘kansrijke bergingen’ die de Bergingsdienst van de Koninklijke Landmacht heeft aangelegd. Het zou mooi zijn als deze ultieme poging zou leiden tot een begrafenis met militaire eer van deze 21-jarige piloot van de RAF. Aan één wens van de onlangs getraceerde achternicht van Hurrell, Brydie Hurrell uit Australië, is in ieder geval al tegemoet gekomen: na 75 jaar weet de familie eindelijk waar William moet zijn.

 

F/S William Hurrell.

– Frans Ammerlaan

PROGRAMMA 2019
VOORJAAR
Zaterdag 13 April 2019: Boekenmarkt 2.0, inclusief wargame en korte battlefieldtour Zondag 28 april 2019: Battlefieldtour 156 Parachute Battalion
Zondag 19 mei 2019: Themamiddag: The Glider Pilot Regiment
Juni: Thema-avond (nadere informatie volgt)

NAJAAR
Zaterdag 7 september: Battlefieldtour Lombok September: Battlefieldtour Market Garden (nadere informatie volgt)
Zaterdag 5 oktober: Battlefieldtour Pegasus 2 Zaterdag 16 november: Airborne Day Vrijdag 13 december: Thema-avond
(nadere informatie volgt)

Voor meer informatie over of deelname aan de verschillende activiteiten óf wijzigingen in het programma
zie www.vriendenairbornemuseum.nl of mail naar activiteiten@vriendenairbornemuseum.nl

Let op: dit programma is enigszins gewijzigd ten opzichte van dat in Airborne Magazine nr. 13.

VERSCHIJNING AIRBORNE MAGAZINE
NUMMER 15 – AUGUSTUS 2019
NUMMER 16 – DECEMBER 2019
NUMMER 17 – MAART 2020

BIJDRAGEN
De redactie van Airborne Magazine hoort graag uw reacties en suggesties.
We verwelkomen bijdragen aan het blad.
Vraag voor een soepele verwerking van uw artikel en/of beelden naar de auteurshandleiding via magazine@vriendenairbornemuseum.nl.

Het publiek tijdens de recente thema-avond Antitank (foto: Jasper Oorthuys).

DE ACHTERZIJDE
Zo ongeveer moet de plek hebben uitgezien waar 1st Parachute Battalion in de nacht van 17-18 september 1944 het spoor Utrecht-Arnhem overstak naar het zui- den, om zijn opmars te vervolgen richting Arnhem. Af- gebeeld is de eikenhouten overwegbeplating bij station Wolfheze, een markant punt uit de slag om Arnhem. De lorrie-uitzet, zoals beschreven in Ministory 130 op bladzijden 11-15, was smaller, maar had waarschijn- lijk dezelfde kenmerken (foto: Het Utrechts Archief, nr. 836116. Opnamedatum: 6 februari 1954, W. van Schaik, fotograaf Nederlandse Spoorwegen).

NO.12 AIRBORNE MAGAZINE A publication by the Society Friends of The Airborne Museum 30/08/2018

TABLE OF CONTENTS
3. From the board: Society affairs

5. Obituary of honorary chairman chairman Chris van Roekel

7. Archaeology: A recently discovered shell fragment

9.Arnhem Lombok 18 / 19 September 1944

10. Learning about the Battle of Arnhem by listening

12. 1st Battalion the Border Regiment during the Battle of Arnhem

24. Ministory number 128: Determining the location of a famous photo (2)

27. Germans on the west side

28. An exciting discovery by Arnhem bridge

32. Soldiers of the Air Mobile Brigade visit the Airborne cemetary

35. 2018 Program

Cover: The tank track recently found near the bridge most likely comes from the Panzer IV depicted on the cover.

FROM THE BOARD: SOCIETY AFFAIRS
A formal report of the General Members Meeting (GMM) of March 17 this year will appear in due course on the Society’s website, but the board feels it is important to draw your attention to some important matters at this time.
First of all, the relationship between the Society and the Airborne Museum. At the start of January we received written notification from the Airborne Museum that it had decided to cancel the existing cooperation with the SFAM. As far as the Airborne Museum was concerned there was not
enough reciprocity in our collaboration. From the point of view of the Museum, the SFAM remitted too little of its income to the museum and the Museum considered the Society was not sufficiently willing to match its activities with those of the Museum. For this reason, the Museum decided that the entrance to the Museum would no longer be free for members of the SFAM. In February, the chairman of the SFAM attempted to sit down with the chairman of the Airborne Museum Foundation. The Foundation did not respond until well after the GMM. After some postponement, a meeting has been agreed for September. The board hopes to be able to report on this meeting in the next issue.
Despite the difficult relationship with the Museum, the board is happy to see that the new direction for the SFAM is apparently appreciated.
At the time of the General Members Meeting, barely three months into the new year, the SFAM had grown by 35 members. Fifteen among them had cancelled their membership earlier.
Apart from the relationship with the Museum, the board is very concerned with regard to the

English membership. The number of English members has decreased substantially over the last few years. In part this is the result of a lack of communication due to the, necessary, inward focus of the SFAM. Moreover, the long delays between the publication of the Dutch and Eng-lish-language versions of this magazine under-standably caused considerably irritation.
At the General Members Meeting several possi-ble ways of solving this situation were put forward. The board is currently investigating the possibility for a closer cooperation with the Airborne Fellowship, which has many more Eng-lish members, and has decided to carry all 2017 English members over to 2018 for free in the hope of regaining some goodwill and growth.
Moreover, the SFAM will publish all three editions of the Airborne Magazine in English as well, which will be sent to all English-speaking members. This promise was sent in the form of a letter by the chairman with the English edition of Airborne Magazine 11. However, the board is forced to conclude that producing and distrib-uting a separate English version of the Magazine is so expensive that SFAM can only afford to keep doing so if the number of English members increases substantially.
Finally, the board calls on the members of the SFAM again to consider if they are willing and able to help the Society. There is a great need of members to take responsibility in the areas of PR and communication, as well as for members will-ing to help organize the events of the Society and produce the Airborne Magazine.

CALL TO ACTION: EMAIL ADDRESSES AND YOUR PRIVACY

The SFAM tries to keep up with the times by way of, for instance, a new website and developing its Social Media presence. It is also looking to improve direct contact with its membership through, among others, digital newsletter. Therefore we would like to ask you to forward your email address via admin@vriendenairbornemuseum.nl so this information can be added to your existing data. Of course, you are free to submit a family member’s or friend’s email address if you do not have one yourself.
The new General Data Protection Act which went into force last May, affects the SFAM as well.
The board has taken action on this new law and has enacted a new, appropriate privacy statement about its membership data. The full text can be found at vriendenairbornemuseum.nl.
Very succinctly, the privacy statement contains a description of the different elements of member data controlled by the SFAM, how and why those data are collected and saved, and how members may see the data collected about them, how they may submit changes and, if they so desire, how their data may be erased from the SFAM files. For any questions, please contact the membership administrator via admin@vriendenairbornemuseum.nl

OBITUARY OF HONORARY CHAIRMAN CHRIS VAN ROEKEL
Chris van Roekel passed away at the age of 84 on June 1st. Chris was born and raised in the village of Oosterbeek, where he experienced the Battle of Arnhem. The events of the battle left a lasting impression on his life. His interest in World War Two, and in particular the battle in and around Oosterbeek, never wavered; it occupied him constantly. Hence it should hardly have been a surprise that he put all his considerable energy into the Airborne Museum and the Society of the Friends of the Airborne Museum for over forty years. He initiated countless activities for both organisastions, some of which we’ll mention here.

For the Society, Chris helped organize battlefield tours, among which journeys to the United Kingdom and Normandy. He lectured about the battle of Arnhem and took the initiative to start the Ministories which accompanied the SFAM Newsletter. Together with a number of volunteers he prepared, sorted and mailed the newsletter. With the secretary at the time he ran the Society’s shop and for many years he was chaired the organization as well. It made perfect sense to name him Honorary Chairman when he stepped down.
He visited the Airborne Museum nearly every day, and volunteered at the register and in the museum shop. He developed the ‘School Project’ for the benefit of the Museum, and helped develop the walking, bicycle and car routes for the area in which the battle raged in 1944. In 1993, he organized a lottery to raise money for the redevelopment of the museum. He collaborated in the restauration of the Canadian Sherman tank and the 17pounder guns around the Museum. Chris was one of the driving forces behind the purchase of the small bulldozer of the type that was transported to Arnhem by glider. His technical expertise was very welcome during the restauration of this special vehicle.
Chris was also a very active author of articles and books, among which a volume about the British Chaplains during the Battle and two books about prewar Oosterbeek. Many years he chauffeured the Leader of the Pilgrimage during the September commemorations of the Battle of Arnhem. Via a health care insurance company in Doorwerth, he was able to raise money for travel and hotel costs for disabled veterans. The Arnhem Veterans Club awarded him a silver Pegasus statuette for his efforts.
Chris was an organizer, an active worker and a fount of knowledge. He managed to achieve much, helped by his amiable character and welldeveloped sense of humour. We miss him greatly. – Wybo Boersma

MUSEUM ENTRY AND MEMBERSHIP CARDS
The board of the Society of Friends of the Airborne Museum wants to encourage its members to visit the Airborne Museum in Oosterbeek regularly, despite the fact that the original arrangement with the Museum was invalidated as of January first. The board is trying to come to a new agreement, but has not yet succeeded.
To continue to offer its members free entry to the museum, the board has decided that members will pay for their ticket at the Museum, but that they will be reimbursed by the society treasurer. A short email or letter to the treasurer with a scan, photo or copy of the entry ticket accompanied by the member’s bank data suffices. Please see the colophon for address information.
Moreover, if you own a Dutch Museum card, the board would encourage you to use it at the Airborne Museum. This benefits both the Museum and the Society of Friends of the Airborne Museum.
Taken together this means that the membership card, which has no other function within the SFAM, has been cancelled at least for 2018 to save on cost. That is why none was sent to you this year.

ARCHAEOLOGY: A SHELL FRAGMENT
In 2013 and 2014 a combined archaeological and explosives examination was conducted in the southern floodplain of the Rhine across from the city of Arnhem in preparation for the Ruimte voor de Rivier (“Space for the river”) project. Both traces and finds were recorded which are connected to the building of the road bridge, a German light antiaircraft artillery position (leichte Flak), as well as the postwar Canadianbuilt Bailey bridge. It will hardly be a surprise that during this examination many fragments of ammunition were found. Any live ammunition recovered was handed over and destroyed, once all information useful for answering the research question was taken down.
Some iron shell fragments (37 in totaal), hardly significant at first sight, as well as a single brass remainder of a timed fuse were found near the abovementioned German AA position. These indications of incoming artillery fire were found immediately around the gun positions, which proves that the battery was shelled. Interestingly, Frost’s men, who were dugin north of the bridge between the evening of September 17 and the morning of September 21, received artillery support from guns deployed in Oosterbeek, a distance of some 5 kilometers as the crow flies. This fire was concentrated at targets near the southern onramp of the bridge, where the German positions were located.
This gets all even more interesting if we combine these data with the remains of some of the gun positions recovered around the Old Church in Oosterbeek in 1997 and 1998. The results of these examinations were recorded by a group of dedicated volunteers using a metal detector.
With the explicit permission of local authorities, this wellorganised group searched for missing soldiers in the Arnhem area in the 90s and 00s.
The finds recovered around the Church once belonged to the positions of F Troop, including the Troop Command Post, belonging to number 3 Battery of the 1st Airlanding Light Regiment. They were equipped with M1 75mm Pack Howitzers. From that area, to the south and east of the Oosterbeek Old Church, the group retrieved among other things several 75mm shells with their packaging materials, keys to set and modify the detonation (Setter Fuse M14), a British airbornestyle helmet, as well as a fragment of a maroonred beret with the Royal Artillery insignia still attached.

It doesn’t often happen that both traces of the artillery positions and the results of their fire can be found and connected with any certainty. The archaeological report states that it is theoretically possible that the shell fragments belong to shells fired from the area around the Old Church in Oosterbeek, though the possibility that they were ‘normal’ 25pounder shells is not excluded. These might have been fired at the bridge area in the period betewen October 1944 and April 1945. Written sources show that the Howitzers around the Church fired in support of the British troops at the Bridge. This is thus hardly new information, but it is a kind of physical remainder of the contact that existed between the British troops within the Perimeter and those isolated around the Bridge. This way, one of the millions of shell fragments from the area can illustrate the historical narrative. – Martijn Reinders

 

FURTHER READING
• Bosman, A.V.A.J./R.C.A. Geerts/D. Sam (red.), 2017. Een brug te ver onderzocht. Archeologisch onderzoek in StadsblokkenMeinerswijk, gemeente Arnhem (ADC Monografie 22). • Buggenum, D. van/D. Timmerman/H. Timmerman, 1999. Weiland Nederlands Hervormde Kerk Oosterbeek. Een historisch onderzoek naar overblijfselen van de gevechten, die zich in september 1944 rondom de kerk hebben afgespeeld. • Truesdale, D./M. Cornelissen/B. Gerritsen, 2015.
Arnhem Bridge. Target MIKE ONE. An illustrated history of the 1st Airlanding Light Regiment RA 19421945. North Africa – Italy – Arnhem – Norway, Renkum.

FINDS FROM THE GROUND

In this new feature of the Airborne Magazine an archaeological find will be discussed, which is related to the Battle of Arnhem in the wider sense of the word. These may be finds from recent archaeological examinations, an accidental find, or something found in the area many decades ago. The objects under discussion here are never anonymous objects obtained at a militaria fair, or museum objects without known provenance. Nor will they only be weaponrelated matters.
Every object, however small or seemingly insignificant, has its own story to tell. They are tactile memories and sometimes personal witnesses of everyone involved in this black period of our collective history.
Martijn Reinders is an archaeologist at Greenhouse Advies, specialised in the history of the Second World War. He writes about a variety of topics related to the war, in which he combines historical and archaeological research.

NEW AIRBORNE THEME-EVENING/THE BATTLES ON THE WESTERN EDGE OF ARNHEM 18/19 SEPTEMBER 1944
On the 11th of May the SFAM conducted a successful themedevening for both members and nonmembers. The theme for this evening was the combats in the western edge of Arnhem on Monday the 18th and Tuesday the 19th of September 1944. For this event we found an appropriate location in the neighbourhood café ‘t Huuske. A cosy place adjacent to the backyard of the Zwarteweg 14. In this house MajorGeneral Roy Urquhart was forced to hide himself in the company of two other officers during the crucial phase of the operation for nearly 14 hours.
The theme for this event was chosen due to the fact that the overall picture of this decisive phase of the battle is still obscured. It’s still unclear how a substantial force of four British battalions was concentrated in this area in the evening of Monday 18th of September, just 1500 metres short of the northern side of the road bridge, without any leadership and command of the 1 Parachute Brigade.
Despite this substantial force, it could not link up with 2 Parachute Battalion of John Frost. It turned
out to be the turning point of the battle of Arnhem. By making an inventory of the insights and discussing the views of the various subject matter experts, we succeeded in creating more clarity on the course of the battle. We will present this picture during a walkthrough Battlefield Tour sometime next year combined with corresponding publications in the Airborne Magazine.
On behalf of the SFAM the evening was initiated by Erik Jellema of the Activities Commission, assisted by contributions of Dirk Hoekendijk and Gerrit Pijpers. Dirk Hoekendijk, as the owner of Battlefield tours Arnhem 1944, elaborated on the German response and their operations. Gerrit Pijpers, coauthor of Arnhem Their Final Battle. The 11th Parachute Battalion 19431944 explained 11 Parachute Battalion’s role.
SFAM’s ambition is to organise an additional themeevening on the 26th of October. The theme will then be ‘the Polish Independent Brigade’. – Otto van Wiggen

LEARNING ABOUT THE BATTLE OF ARNHEM BY LISTENING
“When you walk this street, the Brugstraat, you will reach the railway. During the Second World War a boy called Cornelis lived in that neighbourhood. Cornelis is not afraid of anyone. One day, Cornelis witnesses a German soldier washing himself with a bucket of water. He notices that the soldier puts aside his pistol and is not paying attention to Cornelis. Cornelis grabs the pistol and runs away…..”
WHAT WOULD YOU DO?
This is one of the stories you can be informed about by listening to Airborne Stories. It’s a new listening tour about the Battle of Arnhem. The story about Cornelis continues. ‘Later that day Cornelis steals a small flag from a German military car’. It sounds like an exciting boy’s book. But then the story teller addresses you directly. ‘What is your opinion about Cornelis’s behaviour? Would you dare to do something similar? Don’t answer this question too easy with a yes. Stealing a weapon from a German soldier in these days would have you shot immediately.
Even if you were a kid’.
PROVOCATIVE QUESTIONS
Airborne Stories is based on a walking tour and an app which can be downloaded on your mobile phone. By activating the app, you will be guided along a tour that comprises 25 locations where various stories are told about what happened during the Septemberdays of 1944. The app has been developed by Erik Vos and Marko van der Vegt. They both are from Arnhem. They won a competition organised by the municipality of Arnhem. ‘We wanted to create something to connect the past with the present’ both producers explain. ‘By standing on a spot you will be thrown back in time hearing the story. Not a history lesson read out, but a lively radio play’. Every now and then the story teller will ask you questions in a provocative way. ‘What would you do? Or: how would you react if your house were on fire?’
APPLICABLE FOR EVERYONE
‘At every listening location you may choose the subject and perspective of your choice’ the writer of the stories, Richard Derks, explains. ‘You may choose the military perspective. It’s about the German and British combat operations conducted during the battle. You may also choose the perspective of the civil population of Arnhem, who suddenly found themselves entrapped on the battlefield and were forced to evacuate their home town after the battle.
And there is the opportunity to listen to youth stories. What was it like to experience the battle form a child’s perspective? I imagine walking the tour as a family. Some on is listening to one storyline, the others to a different one. Informing each other on the way what they just heard’.
Listening location nummer 18, Utrechtseweg, the military perspective: ‘Imagine. It’s twilight.
Beyond the street you suddenly observe shades of men moving along the facades of the houses. They carefully avoid making noise but the become more visible. They are British soldiers. They dislike streets like these. Too narrow and to close, without any co
verage. William Loney and Norman Shipley are at the front. Their weapons at ready. Suddenly German machine gun fire opens up on them…’
ROLLING TANKS
‘Producing Airborne Stories was a lengthy process’ Erik Vos explains. ‘Firstly, you have to do a lot of research. Luckily we were supported by historical military advice from Leo van Midden and Dirk Hoekendijk who proved themselves real experts’. Secondly, we had to translate the entire content into the English and German language. After we did so, the voice actors could get to work. Claire King, Erik van Schaaik and many others taped the 75 stories.
Finally, Rien Valk was able to produce the sound editing. The singing of the birds, the sound of footsteps, the buzz of various people speaking to each other….But the sound of gunfire, rolling tanks and aircraft flying overhead as well. After that, developing and making the app needed to be done. All in all the project took us more than a year’.
Listening location 25, Boterdijk, civilian perspective:‘Take a look at your feet. You are literally standing on the remans of the city. After the liberation in May 1945, the inner city of Arnhem was turned into a mess. More than 3000 houses were completely destroyed. After the war, district by district needed to be cleaned and rebuilt.
The centre of Arnhem came last. Usable material was stored here at the northern side of the Rhine river and to be used for the reconstruction. The remaining debris was used to fill up the Old Harbour. That harbour once was here….right were you are standing’
HIKING MAP
The route is easy to be followed using the app, or a small hiking map that is for free. But you can also follow the red sidewalk tiles. The listening locations are indicated by metal ‘pushpins’ in the sidewalk.
The app is accessible in three languages. The hiking map is for free. The project Airborne Stories has been accommodated by the municipality of Arnhem.

 

1ST BATTALION THE BORDER REGIMENT DURING THE BATTLE OF ARNHEM
On Saturday the 6th of October the Society of Friends of the Airborne Museum (SFAM) will conduct the Battlefield tour 1st Border Regiment during the Battle of Arnhem. Erik Jellema and Mr. Luuk Buist will act as your guides. This article is to provide background information and is mainly based on the book ‘When Dragons Flew’.
1 Border was part of 1st Airlanding Brigade. After landing on September 17th 1944 in gliders on Landing Zone (LZ) S, its task was to secure LZ X for the first and second lifts. After accomplishing these tasks the battalion was to withdraw to phase 2 positions in the divisional airhead. 1 Border exactly executed its mission according to the plan. In the end the battalion was responsible for the defence of the western perimeter.
In England the battalion was stationed around Woodhall Spa, in Lincolnshire, about 120 kilometres north of London. September 17th. 1 Border flew in 56 Horsa gliders from the airfields Broadwell and Blakehill Farm and in Hamilcar gliders from Tarrant Rushton. September 18th another 6 gliders flew from Down Ampney. 1 Border left England with 788 men; during the battle 121 were killed in action, 235 escaped crossing the Rhine and 432 men became POW, some of them wounded. This operation turned out to be the most difficult for the battalion during WW2.
The Border Regiment had seen heavy battles in the past. The oldest inscription in the Border cap badge is “1811 Arroyo dos Molinos”. The Battle at Arroya was part of Wellington’s campaign against Napoleon in Spain. The regiment was a British Regiment formed in 1881 by amalgamation of the 34th (Cumberland) Regiment of Foot and the 55th (Westmoreland) Regiment of Foot. The district of the regiment consisted of the counties Cumberland and Westmoreland and the depot was, and still is, Carlisle Castle.
During WW1 the regiment fought amongst other places at Gallipoli 191516, Cambrai 1917, Arras 191718 and on the Somme 19161918. 1st Battalion The Border Regiment in 19391940 was part of the British Expeditionary Force (BEF).
After Dunkirk the battalion trained for mountain warfare, but in October 1941 transformed into an air landing battalion of 1st Airborne Division. In July 1943 it saw action on Sicily. During this operation the battalion suffered heavy casualties. Out of 796 officers and men only 200 returned from this campaign. Many were drowned at sea due to gliders prematurely landing on the Mediterranean Sea after being shot down at by allied ships.
FINAL DAYS IN ENGLAND
Due to the losses of the Sicily campaign the battalion was transferred back to England in December 1943. The battalion was stationed in and around Woodhall Spa in Lincolnshire. Nowadays every year in July there is the Woodhall Spa WW2 Festival. During a whole week the town is dressed up as if it was WW2.
After Sicily Major Haddon as 2nd in Command took command of the Battalion. Visits followed by Major General Urquhart, Field Marshall

Montgomery and the King at Woodhall Spa. During that time Canadian officers were welcomed in the battalion under the so called Canloan Scheme. In 1944 the battalion took part in big airborne exercises. After DDay the battalion was alarmed many times for operations that were cancelled at the last moment.

One of the operations, Operation COMET, planned for September 10th, changed into operation MARKET, in which most of the 1st Allied Airborne Army, including two US Airborne Divisions, was involved. At 1700 hours on the 12th of September Major General Urquhart conducted his Orders Group for his brigadiers. This took place at Moor Park, the HQ of 1st (Br) Airborne Corps. Urquhart had his caravan located here. In this caravan Urquhart planned the Concept of Operations of 1st Airborne Division within the given restrictions. As part of this plan 1st Airlanding Brigade was to secure the landings of the 1st and 2nd Lifts. After the 2nd Lift on Monday the 18th 1 Border was to occupy defensive positions in the divisional airhead.

1 BORDER’S MISSION WAS:
Phase 1:

• Establish a strong company group at Renkum 6276;

• Protect DZ X and LZ Z until Divisional Troops are clear.

Phase 2:

• Move on orders the Brigade Headquarters to occupy area Koude Herberg 6873;

• Establish a post in Heveadorp area;

• Block the route between RenkumArnhem

• Dominate area between Koude Herberg and Westerbouwing (with special reference to ferries).

The Operational Orders for Operation Market show how Support Coy placed its MMG, antitank, and mortar platoons under command of the infantry companies. Moreover, it stands out that BCoy had to seize and hold ferries in Phase 1 at Renkum and at Westerbouwing in Phase 2, but the intention of seizing the ferries is not made explicit.
After September 5th the battalion was stationed around Burford near the Broadwell airfield. On september 17th, after a good breakfast, the battalion left for the airfields Broadwell and Blakehill Farm. The trucks delivered the units next to the de gliders directed by the chalk numbers. 44 Horsas flown by pilots of 16 Flight, F Squadron The Glider Pilot Regiment (GPR) augmented by pilots of 2 Wing HQ and a section of 10 Flight, G Squadron, left from RAF Broadwell.
C Coy and jeeps of the mortar platoon left with 12 Horsas from RAF Blakehill Farm flown by pilots of 14 Flight, F Squadron GPR. The two Bren carriers left in a Hamilcar flown by pilots of C Squadron GPR from RAF Tarrant Rushton. Nowadays, the former RAF Broadwell is largely a solar power park. RAF Tarrant Rushton was besides base for the heavy Hamilcars an airfield for SOE (Special Operations Executive).
This airfield was also used for the Coup de Main at Pegasus Bridge on DDay.
The first glider left at 0945 hours. Five gliders crashlanded in England. The 6 pounder
antitank gun with the name ‘Suvla Bay’ had to stay behind. ‘Suvla Bay’ was an invasion beach in the Gallipolicampaign of 1915. The glider with the Commanding Officer, Lieutenant Colonel Haddon, did not leave England either. 13 platoon of B Coy, commanded by Canadian Lieutenant Wellbelove, struck the same fate. 19 platoon of D Coy and the Transport platoon with the reserve ammunition were earmarked to fly with the 2nd Lift in 6 Horsas from Down Ampney, flown by pilots of E Squadron, GPR.
GLIDER LANDINGS AND PHASE 1 POSITIONS
Landing Zone S was marked by 3rd platoon Pathfinders. At 1300 hours the glider landings started. 134 of the planned 153 gliders arrived safely at LZ S (source: Martin Middlebrook). For the glider landings 40 minutes were reserved. After the gliders the paratroopers were to jump. The southwest part of LZ S was earmarked for 1 Border. The battalion rendezvous was the southwestern forest point just north of the railroad. Martin Middlebrook (page 100) is convinced that the glider flown by Lieutenant Colonel John Place, with on board Private Johnny Peters of 14 platoon B Coy 1 Border, was the first glider to land. Near the farm Reijerscamp and hotel Buunderkamp several German soldiers were made prisoner.
Some Germans had fired at the gliders. Private Stripp of 20 platoon of Lieutenant Alan Green was wounded in the arm. The landings were a success, there were only a few casualties. But some gliders crashlanded in England, on the North Sea or over the Netherlands. These losses were felt. Within the arrived platoons the losses were light. 1 Border suffered two killed by German fire. But if a glider did not arrive a complete platoon was missing a simple consequence of using gliders.

Retrieving some antitank guns turned out to be problematic. But in the end, seven out of eight 6pounders were retrieved. The gun ‘named ‘Suvla Bay had remained in England.
Gun ‘Gallipoli II’ was attached to A Coy of Major Montgomery. Guns ‘Ypres’ and ‘Somme’ were attached to B Coy of Major Tom Armstrong. The guns ‘Hellespont’ and ‘Scimitar Hill’ went to C Coy of Major Jock Neill. ‘Cambrai’ and ‘Arras’ were found at D Coy of Major Charles Breese. An air landing battalion, like 1 Border, had its own antitank platoon consisting of eight 6pounder guns. Contrary, a parachute battalion did have an antitank platoon commander, but its guns were attached from 1st Airlanding AntiTank Battery Royal Artillery. This 1st Airlanding AntiTank Battery detached its A, B and C Troop to 1st, 2nd and 3rd Battalion The Parachute Regiment. D Troop with 17pounders was detached to the Division and Z Troop with three 6pounders was tasked to defend the Division Headquarters. P Troop with 1 pounders was attached to the Light Regiment RA.

 

After the drop of 1st Parachute Brigade, 1 Border moved to its Phase 1 positions (see Map 1). The Battalion HQ and Regimental Aid Post (RAP) moved into the farm Jonkershoeve. A Coy dug in at the North west corner of DZ X. B Coy had a long way to go in order to arrive at the ferry at Renkum. This Coy followed the Telefoonweg (road) over Heelsum to Renkum. C Coy crossed the LZ Z and dug in just SW of Wolfheze. In the same area was the Division Headquarters until it came under bombardment from Nebelwerfer (rockets). Then the Division Headquarters moved into 6 Horsas on the landingzone. D Coy secured the crossroad Telefoonweg in Heelsum.
Mortar support for A and C Coy was provided by 23 Mortar Platoon. 24 Mortar Platoon accompanied B Coy to Renkum. Also accompanying B Coy were two Vickers Medium Machine Gun sections and two antitank guns (‘Ypres’ and ‘Somme’). On the road to Renkum B Coy had its first (4) German Prisoners of War (POW) and found two German machine guns MG34. In Renkum B Coy had its first firefight. A German lorry was fired at. After this engagment more POWs were taken. At the Renkumse ferry more Germans were located.
On arrival at Renkum 12 platoon took position between the ferry and the road Wageningen-Arnhem, with its front West and Northwest. 14 platoon dug in North of that road, front West. 11 Platoon moved into a brick factory, front East. 13 Platoon, as mentioned, did not arrive on the first day. At Renkum the problems with signals started for B Coy. At night more and more German soldiers moved into the brick factory. During the night a flare was fired and some Germans were shot.
D Coy in Heelsum had a firefight with Germans arriving in a lorry.
At Battalion HQ it became clear that the Commanding Officer, Lieutenant Colonel Haddon did not arrive. A change in command took place. The deputy commander, Major Cousens, became acting battalion commander.
THE OTHER SIDE OF THE HILL
On the other side of the hill, opposite 1 Border, was Kampfgruppe von Tettau. This ad hoc unit consisted of several German units who happened to be in the area. There was Fliegerhorst Bataillon 2, a Luftwaffe unit from airfield Soesterberg, SSBataillon Schulz, SSStandartenführer (colonel) Lippert’s Unteroffiziersschule (NCO school) Arnheim and Schiffsstamm Abteilung 10 of the German Navy. Later the SS Wachbataillon 3 arrived, Dutch SS under command of Hauptmann (captain) Helle. Further in reserve the 184 Artillerie Regiment acting as infantry. This year, at the end of September 2018, a new book from Bob Gerritsen will be published, describing the actions of SSUnterführerschule Arnheim (see also p.27).
MONDAY SEPTEMBER 18TH
At 0700 hours in the morning B Coy at Renkum discovered a large German group at about 200 metres in front of their position. This Schiffsstamm Abteilung 10 (German Navy) was tasked to ad
vance east. The Germans were not aware of B Coy in the brick factory and were assembling around a motorcycle. 10 Lee Enfields and two Brenguns opened fire. After this initial success the Germans recovered. With new reinforcements arriving, they started to mortar the British position. At 1400 hours B Coy was ordered to withdraw in the direction of Heelsum. This turned out to be impossible. B Coy was almost surrounded. The only way out was following a track along the Rhine dyke in the direction of Doorwerth castle. 11 Platoon acted as rearguard. The Germans attacked at 1500 hours, but B Coy already left its previous defensive positions. The withdrawal was a success, but some vehicles, two antitank guns and the mortars were left behind. The Vickers MMG’s and the ammunition were carried by hand.
D Coy in Heelsum was attacked by SS Bataillon Schulz that advanced to contact. Fliegerhorst Bataillon 2 (Soesterberg) advanced north of Heelsum and got in contact with 20 platoon on DZ X. In this fight Sergeant Sears and Private Walker were killed. 21 Platoon of Lieutenant Holt was fighting off infiltrating Germans. Even in the forest “Laura” just east of D Coy some Germans were seen.
British artillery was tasked on this forest. Antitank gun ‘Cambrai’ accompanying D Coy was hunting a captured French Char B tank of Panzerkompanie 224. This German training unit drove all the way from the Dutch coast!
At 1100 hours 30 ME 109 Messerschmidts (Fighter Aircraft) machine gunned the Drop and Landing Zones. This resulted in 7 killed and 14 wounded in A Coy. The coy initially thought these aircraft to be British Typhoons.
The 2nd Lift was delayed and arrived at 1500 hours. They were 4 hours late. The Germans fired at the landing gliders at LZ X. The Border gliders that crashlanded on September 17th in England arrived with the this Lift, but (again) not the one with Lieutenant Colonel Haddon. His glider was shot over Herentals in Belgium and had to land on the Albert Canal.
They were able to contact troops of 30 Corps.
The missing platoons 13 of B Coy and 19 of D Coy and 17 of C Coy arrived safely and were able to report to their units.
PHASE 2 POSITIONS
At 1900 hours, after the successful execution of the 2nd lift, the sub units of 1 Border moved towards their phase 2 positions. A Coy moved cross country over LZ Z to the forest edge near Wolfheze. On this open terrain A Coy was fired at. This firefight caused an enormous delay. It took 5½ hours for most companies to arrive at their designated positions. A Coy dug in positions between Graftombe and castle ‘De Sonnenberg’, northeast of the crossroad Koude Herberg. Platoons 17 and 18 were near the crossroad, platoons 15 and 16 a bit more east of them along the “Van Lennepweg”. Here the antitank guns ‘Hellespont’ and ‘Scimitar Hill’ took position. Only pictures of ‘Gallipoli II’at the Van Lennepweg are known. That is a bit strange because ‘Gallipoli II’ was attached to A Coy. B Coy arrived at Westerbouwing. Probably via the road RenkumDoorwerthWesterbouwing, but maybe some sections MMG passed through Heelsum and the positions of C Coy and following the “Van Borsselenweg”.
B Coy, now without antitank guns and mortars, was left behind in Renkum. D Coy spent the night near a feature Hoog Oorsprong before it took positions on Van Borsselenweg, halfway between Koude Herberg and the Westerbouwing. 19 Platoon D Coy established a separate position a kilometre west of D Coy HQ. Battalion HQ moved into a house at the Van Lennepweg 3. Just north of this location (in villa Geldershof ) the Regimental Aid Post moved in. Just south of Battalion HQ the mortars of 23 platoon were dug in. Iconic footage and pictures were taken of one of the mortar positions of this platoon. 1 Border, in the end, was defending a frontage of 2500 metres as the crow flies in woodland terrain. The positions could not cover this entire area. This offered the Germans opportunities to infiltrate wherever they wanted. Map 2 with phase 2 positions depicts the platoon positions.

TUESDAY SEPTEMBER 19TH
In the morning reports came in that German troops were attacking along the entire defensive position of 1st Border. C Coy suffered several wounded due to mortaring. At 1500 hours A Coy was machine gunned (again) by 12 ME 109 fighter bombers. This coincided with the arrival of the 3rd Lift at Johannahoeve. One hour later at 1600 hours the first resupply took place. On this day Flight Lieutenant David Lord, VC was shot down. Around 1900 hours firefights started with troops of Kampfgruppe von Tettau that advanced towards Oosterbeek.

WEDNESDAY SEPTEMBER 20TH
On the same day 82nd Airborne Division supported by tanks of the Grenadier Guards seized the bridge at Nijmegen, there was heavy fighting in Oosterbeek. At 0600 hours all units of 1 Border were shelled and mortared. The crew of the gun ‘Hellespont’ in C Coy position was hit. Attacks from Kampfgruppe von Tettau were supported by tanks of Panzerkompanie 224. A and C Coy were attacked by SS Bataillon Eberwein en Fliegerhorst Bataillon 2 coming from Wolfheze. D, and B Coy were attacked by SSBataillon Schulz, Schiffsstamm Abteilung 10, and Bataillon Wossowski of the Hermann Goering Ersatz und Ausbildungs Regiment. These attacks were supported by Nebelwerfer. At 1000 hours the first serious attack was launched against A Coy. 10 Platoon reacted with a burst from a Brengun that killed the German tank commander. Moments later, C Coy was attacked. That attack was also supported by tanks. From this day it became almost impossible for D Coy to transport the wounded to the RAP. 19 Platoon still in the westerly outpost position North of Heveadorp on the Oosterbeekseweg could fight off an attack by an armoured vehicle using a PIAT. The platoon commander of 19 platoon had no communication with D Coy and decided after he repulsed this attack to fall back to the defensive positions pf D Coy. During this withdrawal the platoon ran into various German patrols which caused the platoon to fall apart. It took the platoon commander two days to reach the positions of D Coy.
Iconic picture of 23 Mortar platoon.

B Coy also was attacked. The sound of tracked vehicles was heard. Some Germans on their bicycles even rode into the position undetected.
At 1500 hours C Coy was attacked. The attack at Koude Herberg was supported by two flamethrower tanks of Panzerkompanie 224 and a third armoured vehicle. Sergeant Walker of the Army Film Unit filmed how antitank gun ‘Gallipoli II’ (van Lennepweg) disabled a German tank at a distance of 90 yards. Another Char B flamethrower tank was destroyed by one of C Coy antitank guns. At the end of the day a further resupply took place.
THURSDAY SEPTEMBER 21TH
The day started with German shelling and mortaring causing many wounded. Field cables were also destroyed which resulted in chaos.
Von Tettau had reorganised his Kampfgruppe and ordered infantry to secure the tanks of Panzerkompanie 224. On this day the German main effort was directed against B Coy. As of 0900 hours the Bataillon Wossowski, supported by 4 Char B tanks, attacked. B Coy had left its 6pounder antitank guns behind on Monday already. In order to support B Coy, the battalion had sent two new mortars, but could not afford
sending additional antitanks guns. B Coy however succeeded in destroying 3 out of 4 Char B’s with PIATs. Apparently a dead cow was used as cover for the PIAT. The fourth tank disengaged.
The Wossowski battalion (600 men) however outnumbered B Coy and were able pushed the British of the Westerbouwing. The Germans suffered many casualties caused by British artillery fire. During a counter attack of 13 platoon Canadian Lieutenant Wellbelove was killed.
Sergeant Watson, who commanded 14 platoon, also was killed that day.
After the loss of the Westerbouwing Major Tom Armstrong with 50 men conducted a counter attack. This attack failed and Major Armstrong was wounded and became a POW. After this, B Coy was no longer an effective fighting unit.
Lieutenant Royal located his 12 platoon at a gas factory a bit more east. Remnants of 11 platoon of Lieutenant Barnes fell back on villa Dennenoord. This platoon was able to link up with the ad hoc unit Breese Force that was located between D Coy and the remnants of B Coy. A second counter attack to regain the Westerbouwing was initiated but it failed before it started.
After the seizure of the Westerbouwing the Germans turned their attention towards D Coy. When they attacked the defensive positions of D Coy Lieutenant Holt of 21 platoon was killed by mortars. This German attack was again supported by tanks. From the west using the forest track, two tanks advanced to the D Coy positions. The first tank fired, which killed Lieutenant Brown, platoon commander of 22 platoon, and at that moment acting deputy company commander. The tank drove into the D Coy position. A 6pounder antitank gun was pointed in the wrong direction. The tank fired an created more havoc. A second antitank gun (Arras) was brought into position. Arras fired 6 shells into the German tank from a very short distance. Lieutenant Alan Green of 20 platoon tried to attack the second tank with a PIAT. The stiff opposition of D Coy using antitank guns, PIATs and artillery made the Germans abort their efforts. All officers of D Coy, except Captain Hodgeson, were killed or wounded.

C Coy complained about infiltrated snipers between them and battalion HQ. A patrol was successful in taking out two snipers. A Coy was thinly spread. Despite this, they were able to repulse three attacks Lieutenant Coulston with 9 platoon was send to reinforce Breese Force.
On this day Division Headquarters established radio contact with 64 Medium Regiment, Regimental Artllery at Nijmegen. From now on German attacks could be answered by heavier calibre artillery. That night the first Poles crossed the Rhine from Driel in order to reinforce the perimeter.
FRIDAY SEPTEMBER 22ND
During the usual morning shelling the 1 Border ammunition store was hit. An enormous explosion and threes all around lost their leaves. The Regimental SergeantMajor (RSM) was killed by this explosion. There were no longer any serious German infantry attacks, but shelling and mortaring took its toll. D Coy had still only 2 (wounded) officers and 35 soldiers in fighting condition. D Coy felt itself surrounded by Germans who could infiltrate at will. The Regimental Aid Post was informed not to to transport wounded anymore to the Dressing Stations.
Dressing Station (DS) Schoonoord was too crowded itself and there were no medications and dressing materials available.
SATURDAY SEPTEMBER 23RD TILL SEPTEMBER 26TH (EVACUATION)
On Saturday morning de positions of A Coy were reinforced (14 men) by some troops of the Divisional reserve. A and C Coy were attacked by German infantry supported by tanks and armoured vehicles. A Coy destroyed a flame throwing tank. Captain Ingram, commander 1 Borders mortars, became acting company commander after the loss of Major Montgomery (fatally wounded). For his accomplishments Captain Ingram was Mentioned in Despatches.
Lieutenant Coulston, sent from A Coy with his 9 platoon to reinforce Breese Force, was killed this day. On Sunday Breese Force discovered that two tanks had infiltrated its position. Sergeant Clark was awarded a Distinguished Service Medal for destroying a tank with hand grenades. On Saturday and Sunday reinforcements crossing the Rhine were expected. Lieutenant Colonel Haddoen was one of the men who succeeded in crossing the Rhine with 4th Battalion Dorsets, hoping to finally be able to reach his battalion. He succeeded in crossing the Rhine, but was taken POW on the northern bank.
The withdrawal (Operation Berlin) of the remnants of 1st Airborne Division over the Rhine started in the northern part of the perimeter. A Coy, consisting of only 42 men, started at 2240 hours followed by C Coy and battalion HQ. The route went from Van Lennepweg via Hoofdlaan, Kneppelhoutweg through Breese Force via Benedendorpsweg and through 12 platoon positions at Dennenoord to the river. The evacuation of 1 Border was executed in a disciplined way. The War Diary mentions that the last Border swam the river at 0515 hours. D Coy was not informed and waited for reinforcements that never came. On the morning of September 26th the 1 Border battle was over.
Some sources mention the losses. Out of 41 officers and 754 men, 10 officers and 115 men were killed. Only 10 officers and 269 men returned over the Rhine. The rest was taken Prisoner of War.
Wounded prisoners were initially treated in the Dutch Army barracks Willem III in Apeldoorn. 1 Border suffered the most killed of all British battalions during the Battle for Arnhem. (Erik Jellema)
FURTHER READING
• When Dragons Flew, Stuart Eastwood, Alan Green • Glider Pilots at Arnhem, Luuk Buist en Mike Peters • Arnhem 1944, Martin Middlebrook • 1st Battalion The Border Regiment, Alan Green • Airborne forever, the life story of an Arnhem veteran (Johnny Peters), Laurens van Aggelen • No return flight (13 Platoon at Arnhem 1944), Haks Walburgh Schmidt • It never snows in September, Robert Kershaw

MINISTORY 128: DETERMINING THE LOCATION OF A FAMOUS PHOTO (2)
In Airborne Magazine 10 we announced we’d track down the location of the picture above.
We succeeded in doing so. Here is the argument.
Photo 1 can be found in the collection of the Netherlands Institute for War Documentation and was used in the wellknown book series ‘Reports from the Second World War’ published in 1971. This picture, taken by SS warreporter Tillmann had been released at the 26th of October 1944. The original caption reads ‘Report from the main effort of the war in the West.
British forces have taken defensive positions in houses located at the edge of a city in Holland. SS mechanised infantry, belonging to the SSArmoured Division ‘Frundsberg’, fire from various directions at the basement windows of this house which has been barricaded’.
The picture looks like it has been taken in Arnhem or Oosterbeek in 1944. But the question arises if this is actually true. In any case it can’t have been taken in the early days in May 1940 since the German Army didn’t use the machine gun MG 42 yet. This MG 42 is clearly visible in the picture. Closer study reveals that it either consists of two pictures of the same scene pasted together or that a certain part is missing. Somewhere in the middle a sharp vertical line can be seen. The two halves do not exactly match each other.
The picture shows a number of interesting details like the veranda at the house at the right side of the picture, the mast of the overhead line of the tram and the peculiar fence with barbed wire. But the real evidence this time can be found in the vague but just visible background left of the middle. If you look very closely you can observe right next to the facade of the house on the front, a taller building equipped with a steeple such as, for example, the Elisabeth Chapel. A similar building, equipped with a steeple like this, is the Boarding School ‘Insula Dei’ located in the centre of Arnhem. (see photo 2) ‘Insula Dei’ didn’t survive the war, but the building (spike, façade with intrusion) and the details of the house immediately left to it, match perfectly with the Tillmann picture (Photo 1). (Slanted white roof corners, chimney right behind and dormer window at the front). What can’t be seen is the house with veranda which is visible on the Tillmannpicture. This indicates we have to go slightly backwards which brings us to the Boulevard Heuvelink. The German corporal Karl Kracht (who was part of Kampfgruppe Knaust/ Tank company Mielke) has taken a picture from this spot (Photo 3) during the battle.

 

Initially this spot doesn’t seem to match, but if we zoom in, many details seem right: the low wall to the house on the right with the hedge on top. Tram rails an masts for the overhead line, two basement windows at the pavement and the four windows in the façade. Not on this picture but visible on another picture, the house can be seen which has an extension of an orangery at the back. Unfortunately there is no picture found of this house right from behind.
The house was demolished in 1977.
Striking on this picture also is the road sign. When we zoom in on the Tillmann picture, right in front of the house that is left of Insula Dei, a road sign can be seen exactly like that. It doesn’t stand out at first because the picture is overexposed. However there can be no doubt. Even the stripes on the post can be seen. The photographer’s location and both German infantry men must be on the left side just out of sight of Photo 3. The kerb is still visible. Both infantry men are positioned at the front yard of the house at the southern edge of Boulevard Heuvelink. They fire in western direction under the trees crossing the Eusebius Buitensingel and Brouwersgracht. The Walburgis Church is just out of sight and is situated left outside the picture or behind the trees.

Photo 4 demonstrates the row of houses on that side of the street, just after the war. On this picture trees can be seen on the pavement. And again if we zoom in, a fence is visible that corresponds to the Tillmann picture (Photo 1). Additional indirect evidence exists through another picture taken by Tillmann in the same vicinity. This picture was taken when British soldiers were taken prisoner on the 20th of September at the Van Limburg Stirum School. This makes photo 1 a more than commonly interesting picture since it must have been taken during the first days of the battle. After Monday 18th of September the fighting shifted away from this spot. The corner house later became badly damaged and partly collapsed. It’s visible in Kracht’s picture, but not on the one taken by Tillmann.

GERMANS OUT OF THE WEST

For a long time, the German perspective of the Battle of Arnhem got a lot less attention in literature than the British side. There were Corps and Divisional histories by Tieke en Furbringer, but it took It Never Snows in September appeared until we had a book exclusively focused on the German reaction to Operation Market Garden. More studies have appeared since, but without exception those are focused on the fight around the Bridge at Arnhem and the operations on the eastern side of the Perimeter. This is about to change.
The almost random mix of units fighting the 1st Airborne Division from the west has been called the Divison Von Tettau since the 1950s. Although the units on the eastern side were equally mixed, they were a more or less cohesive whole around the core of the (remains of the) 9th SS Panzer Division. This was hardly the case in the west. The largest unit, and the one with the most combat potential, was the Unterführerschule ‘Arnheim’, under command of SS Standartenführer Michael Lippert. A new book by Bob Gerritsen about this unit, entitled Fighting the British at Arnhem, will be published on on 21 September from R.N.Sigmond Publishing.
The biggest problem, so says Gerritsen when questions, is the condition of our sources. On the Allied side, people started to save reports, personal narratives and analyses almost immediately after the end of the war. Moreoever, the veterans were relatively easy to track down and generally easily encouraged to write down their personal experiences. In so far as any reporting was done on the German side, much did not survive the final months of the war, or ended up scattered over a variety of national archives worldwide, depending on who happened to capture the documents. In some cases, the problems have a legal cause. Some information is availabel in the Dutch archives of the Special Court of Justice in The Hague Michael Lippert himself was charged there but because of privacy concerns of those charged and their relatives, this archive can only be examined under special and limiting conditions.
As far as the veterans are concerned, and insofar as they have survived the war and the often many years as prisoner of war, they were often reluctant to get attention for understandable reasons.
The retired Dutch colonel Th.Boeree succeeded in talking to a variety of German POWs after the war, but only few managed the same since. Many years ago, Bob Gerritsen was able to contact Erwin Heck, the Ordonnanzoffizier of the Unterführerschule. Over a period of years, and often with Heck’s help, Gerritsen was able to collect a vast amount of new information. That has now been recorded in this new book.

Written by: Bob Gerritsen Publisher: R.N. Sigmond Publishing 2018 ISBN: 9789081270397
Format: 224p, lavishly illustrated Price: € 34.50 / GBP 30.00

AN EXCITING DISCOVERY BY ARNHEM BRIDGE

 

SPECIAL FIND NEXT TO THE BRIDGE
At the beginning of May this year a truck stopped next to the fence of the Cobercoterrein on the Westervoortsedijk in Arnhem. Curious bystanders saw that the crane grabbed a large piece of steel. Was it a piece of the old bridge railing that was removed? Then an elongated piece of rusted iron was picked up that was unmistakably a caterpillar track. The cargo disappeared in the back and the truck left the location. The scene was recorded and the images were shared. But what happened with the cargo that disappeared in that truck? The editors of Airborne Magazine describe in this article what they have been able to discover about that piece of track.

DESTINATION PLAN AND BOMBING
On the eastern side of the bridge lies the site of the old dairy factory. Among older inhabitants of Arnhem, it is better known as the CAMIZ (Coöperatieve Arnhemse Melkinrichting en Zuivelfabriek) or Coberco. In 2015, the development of this area was described in the zoning plan ‘Cobercoterrein’. This is where the Cobercokwartier, a new district where creativity and culture are going to be the main focus. This zoning plan was the reason for the archaeological examination that yielded the special find. On the Coberco area, during the September days in 1944 ferocious fighting took place. The area was fired at by artillery of both parties and hit in the aerial bombardment of the bridge on the 7th of 7 October. The fact that material from that period was found during the examination will not have been a surprise to the researchers. The objects that were taken away with the truck were found in a bomb crater on the site next to the CAMIZ.

IS IT A TRACK FROM THE WAR?
The truck that picked up the objects took them away for further examination. From there, the objects are to be further assessed and the results are recorded in a report for the client.
In anticipation of the publication of this report, a number of facts can be mentioned about the track. The track visually looks like the type for a PanzerKampfwagen IV. Some letter codes are references to a factory in Austria. It concerns ‘cbv’ which was used for products from SchoellerBleckmann AG in Ternitz. On the connecting pins connecting the links ‘kjk’ is visible. This goes to Hengstenberg & Freund from Essen. Finally, in this context it is worth mentioning that close to the spot where the track was found, after the war two tank wrecks were still on site. These were both tanks of the PanzerKampfwagen IV type. What is known about these wrecks?

TANKS TO THE BRIDGE
In the night of Sunday 17th of September and Monday 18th of September, B Troop of the 1st Airlanding Antitank Battery was able to reach the 2nd Parachute Battalion at the bridge with five antitank guns. These 6pounders were placed in position in the morning twilight.
Two guns covered the eastern access road. Sgt Robson’s antitank gun was positioned west of the bridge and the 6pounder of Sgt Kill stood next to the milk factory on the east side of the road bridge. The Defense Platoon of the Brigade Headquarters and the 8th platoon of CCoy 3rd Battalion had positioned themselves at this location at the eastern side of the bridge and defended the access which came from the Westervoortsedijk.

This route to the bridge was used on Monday morning for an attack supported with PanzerKampfwagen III and PanzerKampfwagen IV tanks. Robson’s gun destroyed one of the tanks. The timing of the attack, with regard to the presence of a PanzerKampfwagen III, raises questions. Based on available information we can assume that vehicles of this type were still on the move to Arnhem on Monday morning. The only tanks that could possibly advance towards the bridge on the early morning of the 18th September were the armoured vehicles of the II. Abteilung of the SSPanzerRegiment 10. This unit had about sixteen tanks, including PanzerKampfwagen IVs. This unit is known to have been initially directed to Nijmegen via the Arnhem bridge, but because that road was blocked, the unit was dependent on a ferry connection to the Betuwe. However, on the available aerial pictures of the 18th of September no tank wreck is visible at that location. The aerial photograph of the 19th of September shows a vehicle on the corner of the milk factory and in the shadow under the pipe bridge at the gun of Sgt. Kill the other PanzerKampfwagen IV might be located. Both tanks on the Westervoortsedijk were destroyed between the 18th and 20th of September. In his book German Armored units at Arnhem, Marcel Zwarts makes a distinction between the two wrecks, so it is clear that the tank under the pipe bridge was a modified version used by combat units. The wreck that was left somewhat more to the east was an older type ‘G’ that was used by training units. This brings us to the assumption that the tank closest to the crater, in which the track was found, was used by the SSPanzerRegiment 10.

BAILEY BRIDGE
After the liberation in 1945, the crater landscape next to the bridge was soon leveled to build a bailey bridge. The easiest solution would have been to fill up the craters by bulldozing the debris of the devastated environment. It might be possible that the track has been pushed into a crater in this way, where it remained buried for 73 years.

CONCLUSION
Investigating the collected data it seems very likely that the found track belongs to the PanzerKampfwagen IV Ausführung H which was destroyed on the 18th or 19th of September on the Westervoortsedijk. The destruction of this tank can be attributed with great certainty to one or both guns from B Troop led by Sgt. Kill and Sgt. Robson. The report on the Cobercoterrein will perhaps reveal new facts about the track. It may bring new facts on the story of this spectacular find. With the completion of that research the question arises what the destiny of the track will be. It would be a right if the object was given a proper place in a publicly accessible place in the new Cobercokwartier, near the place where it was found as a reminder of this special chapter in the history of Arnhem. (With thanks to: C. Beumer, M. Clement, B. Gerritsen, W. Schwabe and H. Timmerman) Leo van Midden

VERDER LEZEN
• Gerritsen, B., & Revell, S. (2010). “Retake Arnhem Bridge”: an illustrated history of Kampfgruppe Knaust: SeptemberOctober 1944. Renkum: R.N. Sigmund Publishing. • Steer, F. (2003). Arnhem: the bridge. Barnsley: Leo Cooper. • Wilkinson, P. W., & Dauncey, B. M. D. K. (1999). The Gunners at Arnhem. East Haddon: P W Wilkinson. • Zwarts, M. (2003). German armored units at Arnhem, September 1944. Hong Kong: Concord Publications.

SOLDIERS OF THE AIR MOBILE BRIGADE VISIT THE AIRBORNE CEMETERY
Visiting the fields of honour at the Airborne Cemetery in Oosterbeek, is a fixed ritual at the end of the basic training of new Airborne soldiers of 11 Air Assault Brigade. Just a few hours of darkness before the physical and demanding Airmobile selection course ends by marching into the barracks at Schaarsbergen, they gather at the cemetery. During this ritual they commemorate their predecessors and are called upon symbolically to take over the torch. An act of commitment to live and act the same culture and dedication of their Airborne predecessors and an obligation to themselves and their comrades.
At Thursday night 2400 hours on the 30th of May, 52 soldiers of the Airmobile Basic Training
visited Oosterbeek Cemetery. Below Chaplain Joosen’s speech, the chaplain attached to the Airmobile Basic Training Centre, is addressed. ‘Just a few hours left before you will be badged by the maroon beret. But first, we are here, on the Airborne Cemetery. This field of honour is a place where the past rests and even we are given some moments to unwind. A quiet moment in which the past, present and future merge together. We commemorate and try to find the proper words and tell each other known and unknown stories from the past. It adds colour to the Air Assault Brigade. It gives soul to our existence and character to our regiments’.
‘These 1700 tombstones are the witness of a fierce battle which raged in this area. After the Normandy landings the Allied advance was halted due to the lack of supplies and a fiercer resistance of the Germans. That situation resulted into the making of plan Market Garden.
A bold and ambitious plan to cross three rivers and form a foothold north of the river Rhine and to press on to encircle the German industrial centre. On Sunday the 17th of September 1944, 10.000 British and American paratroopers landed by parachute on various places in our country. In the end the bridge at Arnhem turned out to be a bridge too far. So many paratroopers, who left home and hearth, never to come home again’. ‘That was also lieutenant John Hollington Grayburn’s fate. He landed at Heelsum on the first day of the operation and succeeded in reaching the roadbridge at Arnhem. There, with his comrades of 2 Parachute Battalion and others, he was supposed to hold on until to be relieved by the advancing ground forces of XXX Corps. That night lieutenant Grayburn tried to press on to the southern edge of the bridge. He was fired upon by a German machinegun and got hit in his shoulder. He continued to press forward with the greatest dash and bravery until casualties became so heavy that he was forced to withdraw. Later his platoon was ordered to organize the occupation of a house that was vital for the defence of the bridge. Despite ceaseless attacks by enemy infantry, mortars, tanks and selfpropelled guns it did not fall to the enemy. He exposed himself constantly while moving among and encouraging his platoon. When the house was finally set on fire on the 19th of September it had to be evacuated. Again he took command of the elements of all arms and succeeded in organizing a defensive position to cover the approaches to the bridge. As the enemy succeeded in laying demolition charges under the bridge on the 20th he organised a fighting patrol which drove the enemy off temporarily. He was again wounded but refused to evacuate.
When he personally directed the withdrawal of his men to a new position, he was killed’. John Grayburn became 26 years old. For supreme gallantry and determination he was awarded the highest Britsh military award for bravery, the Victoria Cross. For that reason we have positioned a torch at his grave tonight’.

‘A commemoration like this is entering the land of silence. We are on holy ground. The commem
oration of those who died during Market Garden has a clear purpose. It’s an opportunity to connect you with them through the colour of the beret. Of course, the Second Wold War is over, but for many on earth, every day is still black and without hope. The battle for justice is never over.
Within 11 Air Assault Brigade we understand that this might bring risks to us. That’s why we commemorate, brother in arms wearing the red beret, who died during missions in the service of our Brigade. We call with reverence: Raviv van Rensen, Jeffrey Broere, Dave Steensma, Bart van Boxtel, Cor Strik, Jos Leunissen, Tim Hoogland, Mark Weijdt, Henry Hoving, Kevin Roggeveld,

‘We honour them with our respect’

‘Later on, when you will put on your red beret you will connect their story with the future. You will take over the torch which brings responsibility. It’s up to you to meet the expectations. That’s not just
an obligation for yourselves and your comrades, but to all the others who have preceded you’. ‘To support you I will end with the holy words originated from a fierce battle that raged here.
Within the centre of the Perimeter in Oosterbeek, where British and Polish soldiers defended until the 25th of September, a 1000year Old Church is located. On the wall of the church the so called Airborne Prayer is attached in two languages. A prayer for all soldiers, anywhere in the world, indifferent in what kind of conflict or war’.
May the defence of the Most High be above and beneath around and within us, in our going out and in or coming in, in our rising up and our going down, all our days and all our nights, until the dawn when the son of the righteousness shall arise, with healing in his wings for the peoples of the World, through Jesus Christ our Lord.
Amen.

2018 PROGRAM
8 SEPTEMBER:
Battlefield tour Arnhem “The nine day battle at Ede, Arnhem and Oosterbeek, September 1944.“
Starting location: Talsmalaan, Oosterbeek.
Next to the Airborne Museum.
Time: 09.00 – 17.00.
Cost: SFAM members € 40.00, nonmembers € 45.00.
The tour included bus transport and lunch. All participants receive a guide for this tour.
6 OCTOBER:
Battlefield tour: “The contributions of 1st Batallion The Border Regiment.“
Location: Talsmalaan, next to Airborne Museum Hartenstein.
Time: 09.00 – 17.00.
Cost: SFAM members € 40.00; nonmembers € 45.00.
Erik Jellema will lead this tour. The tour includes bus transport for the morning section and lunch. The afternoon section is a walking tour.
19 OCTOBER:
Theme night: “The Polish Brigade“
Location: ’t Huukske, Mauritsstraat 22, Arnhem Time: 19.30 – 22.00.
Cost: Free Themed evening with introductions by a variety of experts about the operations of the Polish Independent Brigade, followed by general debate.
10 NOVEMBER:
Airborne Day
Location: Concertzaal, Rozensteeg 3, Oosterbeek.
Time: 10.00 – 15.00.
Cost: € 2.50.
Presentation and discussion of Airborne materials and documents belonging to members. Trading is possible, along with a book sale and other activities.
A simple lunch will also be available. For more info please contact Wim Boersma (w.boersma@wxs.nl)
PROPOSED 2019 PROGRAM
SPRING
March: General members meeting with a lecture by Landstorm March / April: Bookfair tbd: 156th Battalion Battlefield Tour tbd: Theme night 12 to 16 May: Trip to Normandy
FALL
September: 75th anniversary Battle of Arnhem Battlefield tour September/ October: Lombok Battlefield tour October: Pegasus 2 Battlefield tour October: Theme night November: Airborne day For further information concerning the various activities, to sign up for events, or to make changes to reservations, please visit www.vriendenairbornemuseum.nl or send an email to: activiteiten@vriendenairbornemuseum.nl
UPCOMING ISSUES OF AIRBORNE MAGAZINE
NUMBER 13 DECEMBER 2018
NUMBER 14 FEBRUARY 2019
NUMBER 15 JULY 2019
NUMBER 16 NOVEMBER 2019
CONTRIBUTE TO THE MAGAZINE
The editors are eager to hear your comments and suggestions, and welcome any articles you may want to send in. For an efficient process, please request the submission guidelines via the email address magazine@vriendenairbornemuseum.nl.

The Airborne Magazine is a publication by the Society Friends of the Airborne Museum, Oosterbeek and is released three times a year. The purpose of the magazine is to promote the Airborne Museum, the activities of the Society of Friends, and the general history surrounding the Battle of Arnhem.
Editorial staff: Alexander Heusschen Jasper Oorthuys Otto van Wiggen
Archive and distribution of magazine back issues: info@vriendenairbornemuseum.nl
Design and layout: Christy Beall
Printing: Grafi Advies, Zwolle
SFAM Email address: info@vriendenairbornemuseum.nl SFAM telephone number: +31 06 510 824 03.
Mailing address: VVAM, Wissenkerkepad 22, 6845 BW, Arnhem.
Website: www.vriendenairbornemuseum.nl

INHOUDSOPGAVE

3. Huize Hartenstein teruggebracht in oorspronkelijke staat

4. Interview Ben Kolster n.a.v. zijn afscheid als voorzitter van de VVAM

5. Koninklijke Onderscheiding voor onze leden Wil Rieken en Willy Keus

6. Menselijke resten gevonden op ter-rein Dreyeroord, explosievenonder-zoek afgerond

7. Helm van SS-Brigadeführer en Gener-al-Major Heinz Harmel (1906 – 2000)

8. ‘British Empire Medal’ voor Hiltje van Eck

9. Nieuwe Catalogus Airborne Museum

12. Boekenbeurs weer zeer geslaagd

12. Recensie: Gesneuvelde Waarheid

13. Ministory nummer 126: Herinneringen van een achtjarige jongen aan de ‘Slag om Oosterbeek’.

19. Programma 2017

Omslag: De Arnhemse Rijnbrug en omgeving, enkele jaren geleden gefotografeerd vanuit een historische C-47 (Dakota) door Wybo Boersma.

HUIZE HARTENSTEIN TERUGGEBRACHT IN OORSPRONKELIJKE STAAT

Huize Hartenstein staat de toekomende maanden in de steigers. Het gebouw is een rijksmonument en het is een van de weinige buitenplaatsen in Oosterbeek en omgeving die niet zijn verwoest in het laatste oor-logsjaar. In de septemberdagen van 1944 was Villa Hartenstein het hoofdkwartier van de Britten tijdens operatie Market Garden en sinds 1978 herbergt de villa het Airborne Museum. Maar het gebouw heeft een veel langere geschiedenis, en daar zal in de naaste toekomst ook aandacht worden besteed.
De allure en de rijke geschiedenis van Hartenstein als buitenplaats worden met de restauratie in ere her-
steld, met de authentieke kenmerken van vroeger. Als gevolg van de zware gevechten in 1944 zijn die namelijk deels verwoest. Straks vertellen we hier het verhaal van de Slag om Arnhem én de geschiedenis van buitenplaats Hartenstein.
Met de restauratie worden authentieke details teruggebracht, maar wordt ook noodzakelijk onderhoud verricht. Het aanpakken van het schilderwerk en herstellen van (verborgen) houtrot is van essentieel belang. De gevel is op dit moment voorzien van een verflaag op rubber basis. Deze verflaag zorgt ervoor dat de gevel niet kan ‘ademen’ en kan op langere termijn zeer veel schade aan het casco veroor-zaken. Deze verlaag zal in zijn geheel worden verwijderd en het onderliggende stucwerk zal worden hersteld. Hierna zal de gevel worden voorzien van een minerale ‘ademende’ verflaag.
Ook zal het pand op basis van een historisch kleuronderzoek en pigmentanalyse terug wor-den gebracht in zijn historische kleurstelling van voor de oorlog. Als ‘bekroning’ op deze werkzaamheden zal villa Hartenstein weer worden voorzien van zijn originele ‘attiek’, een verhoogde en deels versierde daklijst, die vroeger het gebouw sierde. Met de werkzaamheden krijgt de villa weer het uiterlijk van de periode aan het einde van de 19e eeuw.
Ook wordt er in 2017 in villa Hartenstein in samenwerking met een cateringsbedrijf een be-scheiden museumcafe gerealiseerd, met buiten, aan de zuidzijde, een prachtig terras.
De restauratiewerkzaamheden zullen naar verwachting tot en met oktober/november van dit jaar gaan duren. (Persbericht Airborne Museum)

INTERVIEW BEN KOLSTER N.A.V. ZIJN AFSCHEID ALS VOORZITTER VAN DE VVAM

Tijdens de extra Algemene Ledenvergadering op 19 november van het vorige jaar heeft Ben Kolster afscheid genomen als voorzitter van de Vereniging Vrienden van het Airborne Mu-seum. Een mooi moment om terug te kijken op een enerverende periode in de geschiedenis van onze vereniging. Robert Voskuil sprak met de scheidende voorzitter.

Waarom ben je gestopt als voorzitter?
De VVAM staat op dit moment op een kantel-punt in haar geschiedenis. Niet alleen wat betreft de relatie met het Airborne Museum, maar ook in tijd. We naderen jammer genoeg het moment waarop de generatie die de Slag om Arnhem heeft meegemaakt, zowel militairen als burgers, aan het verdwijnen is. En daarmee verdwijnen de getui-gen die het allemaal hebben meegemaakt. Rond het herdenken en het vertellen van het verhaal van september 1944 gaat dan ook onvermijdelijk de komende jaren een verandering optreden. Kij-kend naar die ontwikkelingen, vond ik dat onze vereniging toe was aan een nieuwe voorzitter. Je moet je als voorzitter van een club immers altijd afvragen wat je nog aan extra’s te bieden hebt.

Zeker na een periode van 17 jaar. Mijn persoonlijke conclusie was dan ook: het is tijd voor iets nieuws. Daar kwam nog bij dat ik in de persoon van Alex Koning een perfecte opvolger zag. Een man met een grote affiniteit met de Airbornewe-reld, een ervaren bestuurder, maar bovenal een erg leuke man. Iemand die ik in staat achtte om de vastgelopen relatie tussen vereniging en muse-um weer vlot te trekken. Je zult begrijpen wat een grote schok het voor het bestuur en mijzelf was, toen hij begin januari 2017 plotseling overleed.

Hoe kijk je op je bestuursperiode sinds 2000 terug?
Het is een zeer interessante tijd geweest, waarin heel veel is gebeurd. De totale transformatie van het Air-borne-museum zelf is natuurlijk de belangrijkste gebeurtenis geweest. Het was onvermijdelijk dat
er iets diende te gebeuren om het museum ook de komende decennia op een adequate manier het ver-haal van De Slag te laten vertellen. Dat er concessies aan de tijdsgeest moesten worden gedaan, was ook onvermijdelijk, maar het blijft wel jammer dat op sommige punten te ingrijpend met de traditionele waarden, die het museum ook vertegenwoordigt, is omgesprongen. Daarnaast is er soms iets te modieus meegegaan met wat op dat moment en vogue was.
Bepaalde trends veranderen ook in de museumwereld heel snel. Denk maar aan het fenomeen diora-ma. Begin van deze eeuw als ouderwets gezien, ke-ren ze thans in veel moderne museuminrichtingen in heel Europa weer, zij het aan de tijd aangepast, terug. Het kan dus verkeren!  Voor mij persoonlijk zijn de vele ontmoetingen met de mensen die de strijd van september 1944 zelf hebben meegemaakt ervaringen geweest die ik nooit zal vergeten. En bovenal natuurlijk het werken met alle bestuursleden en adviseurs van de VVAM sinds 2000, waarvan ik een groot aantal ook zo gek wist te krijgen, mee te werken aan mijn radio en televisieprogramma’s. Zo sneed het mes aan meerdere kanten en werd het verhaal van De Slag ook aan de rest van Nederland verteld.

Hoe zie je de toekomst van het Airbornemuseum en de VVAM?
Wat het museum betreft hoop ik dat men de bezoekerscijfers de komende jaren kan blijven vast-houden en dat het museum nog lang relevant mag blijven. Maar dat betekent voor mij wel dat er
blijvend een goede balans moet worden gevonden, tussen enerzijds de eisen van een modern publiek, voor wie de geschiedenis van de Slag om Arnhem niet meer vanzelf sprekend is en de tradities en de geschiedenis die onlosmakelijk met het gebouw Hartenstein en de septemberdagen van 1944 ver-bonden zijn. Dan zie ik een mooie toekomst voor het Airborne-museum. En verder hoop ik dat er op redelijk korte termijn weer een goede en werk-bare verhouding zal ontstaan tussen museum en vriendenverenging. Want ook die samenwerking, misschien in de toekomst iets meer op afstand, komt het museum alleen maar ten goede. Ook dat hoort bij Oosterbeek en het Verhaal van Arnhem. (Robert Voskuil)

KONINKLIJKE ONDERSCHEIDING VOOR ONZE LEDEN WIL RIEKEN EN WILLY KEUS

Op 26 april jl. ontvingen onze leden Willy Keus en Wil Rieken uit handen van de waar-nemend burgemeester van de gemeente Ren-kum, Mr. Hein Bloemen, de versierselen die behoren bij de koninklijke onderscheiding ‘Lid in de Orde van Oranje Nassau’. Beide vrouwen hebben zich al meer dan twintig jaar ingezet voor verschillende organisaties in de gemeente Renkum, waaronder het Airborne Museum. Willy Keus heeft onlangs afscheid genomen als vrijwilliger, maar Wil Rieken is nog steeds actief bij museumwinkel, die tevens dient als VVV-infocentrum. Wanneer (vooral Britse) bezoekers horen dat Wil Rieken als meisje in september 1944 de slag heeft meege-maakt, krijgt zij allerlei vragen, die ze met veel enthousiasme beantwoordt. Nog altijd heeft zij veel contacten met veteranen en hun families. Wil Rieken is ook al jaren notuliste bij het bestuur van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum. (Persbericht)

BODEMONDERZOEK DREYEROORD AFGEROND

Op het terrein van Hotel Dreyeroord is tijdens de Slag om Arnhem in september 1944 zwaar gevoch-ten. Vanwege bouwplannen is bodemonderzoek naar niet gesprongen explosieven nodig voordat de aannemer echt aan de gang kan. Er is onder-zoek verricht in het park achter het hotel en direct rondom het hotel. Het onderzoek heeft eind 2016 plaats gevonden. Het officiële onderzoeksrapport is nog niet beschikbaar, maar hieronder volgt een kort overzicht van de belangrijkste vondsten.
Verspreid over het terrein zijn diverse, veelal klei-nere, niet gesprongen en verschoten explosieven gevonden. Vaak waren dit kogels, maar er zijn ook enkele (hand)granaten en twee wapens met muni-tie gevonden. De explosieven zijn geruimd door de Explosieven Opruimingsdienst. Veldgraven zijn er niet gevonden. Wel zijn verspreid over het gebied enkele botten gevonden van waarschijnlijk verschil-lende personen. De Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht (BIDKL) heeft de botten
meegenomen en onderzoekt deze de komende tijd.
Daarnaast zijn enkele voorwerpen gevonden zoals lege munitiekisten, parachutistenhelmen, onderde-len van dropcontainers en een klein pistool zonder munitie. Deze voorwerpen heeft de gemeente in-middels overgedragen aan het Airborne Museum.
Overgedragen voorwerpen aan het Airborne Mu-seum ‘Hartenstein’ in Oosterbeek: » 3 x Engelse parachutisten helmen model m42 » 4 x Cradle voor Engelse dropcontainers » 1 x stootkussen dropcontainer CLE.III » 3 x lege munitiekisten Vickers .303 » 1 x houder voor twee Duitse Teller Minen » 2 x metalen plaat met ronde gaten erin (onbekend) » 1 x klaverblad eindstuk van 75mm munitie of 6 ponder granaatverpakking » 1 x meetinstrument Clino mortar mk.IV nr. 5927 » 5 x Engelse spijkerbajonetten » 1 x wapen (pistool) (Persbericht)

HELM VAN SS-BRIGADEFÜHRER EN GENERAL-MAJOR HEINZ HARMEL

In het verleden heeft de voormalige commandant van de 10e SS Panzerdivisie, SS-Brigade-führer en generaal-majoor Heinz Harmel diver-se malen het Airborne Museum bezocht. Nadat hij in 2000 overleden was, heeft de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum contact gehad met zijn zoon. Onlangs heeft deze zoon het Airborne Museum bezocht. Bij deze gele-genheid hebben we een aantal documenten te leen gekregen om te kopiëren voor het muse-umarchief. Tevens heeft hij aangeboden om de helm van zijn vader in langdurig bruikleen te geven aan het museum. De enige voorwaarde is dat hij dan ook daadwerkelijk tentoongesteld wordt. De helm is door Harmel gedragen tijdens de gevechten in Rusland.
De helm heeft aan de rechterzijde, in de onderrand, een gat ten gevolge van een scherf- of kogelinslag. In maart 1943 werd SS-Ober-sturmbannführer Heinz Harmel bij gevechten bij Losowaja en Bereka, Rusland, gewond aan zijn oor. Hij is dan commandant van het SS-Infanterieregiment “Deutschland”,onderdeel van de SS divisie “Das Reich”. Op een foto die gemaakt is tijdens zijn bezoek aan Adolf Hit-ler, waar hem het Ridderkruis bij het IJzeren Kruis verleend wordt, is te zien dat zijn rechter oor in verband zit.
Generaal-majoor H. Harmel was gedurende de Operatie Market Garden commandant van de 10. SS Panzerdivision “Frundsberg”. Deze divisie had grote verliezen geleden in Rusland en bij de Zak van Falaise in Frankrijk. Voor rust was ze in september 1944 in de Achterhoek gelegerd.
Eenheden van deze divisie vochten in september 1944 bij de Nederlands-Belgische grens, de brug van Nijmegen en de brug bij Arnhem.

De helm is van het model ’35. Aan de rechterzijde is het SS embleem aangebracht, het embleem aan de linkerzijde is tijdens de oorlog verwij-derd. Het fabrikaat is Quist. De maat is 55.

Mits aan de bruikleenvoorwaarden wordt voldaan wordt door bemiddeling van het Bestuur van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum deze helm in langdurig bruikleen gegeven aan het Airborne Museum Hartenstein. Hij zal dan eerst in de aanwinstenvitrine tentoongesteld worden.
Het museum bezit dan als enige in Nederland een uniek uitrustingsstuk van een van de meest gede-coreerde SS generaals, die ook nog bij de operatie Market Garden een grote rol gespeeld heeft. (Wybo Boersma)

‘BRITISH EMPIRE MEDAL’ VOOR HILTJE VAN ECK

Op 17 maart jl. werd ons lid Hiltje van Eck uit Ede onderscheiden met de ‘British Empire Me-dal’. Zij ontving deze hoge Britse onderscheiding uit handen van de Britse ambassadeur, Sir Ge-offrey Adams, tijdens een speciale ceremonie op de Britse residentiele villa aan Plein 1813 in Den Haag. Hiltje (75) groeide op in een huis aan de Lunterseweg in Ede. Tijdens de oorlog hadden haar ouders Joodse onderduikers en na de Slag om Arnhem verborgen naaste buren Britse para-chutisten die niet in Duitse krijgsgevangenschap wilde vallen. Een van de die Britse parachutisten was Major Tony Hibbert, die in oktober 1944 een belangrijke rol speelde bij het organiseren van ‘Operatie Pegasus I’, waarbij met hulp van het Nederlandse Verzet meer dan honderd geal-lieererde militairen over de Rijn naar bevrijd ge-bied konden ontsnappen. Verschillende van die Britse militairen keerden na de oorlog regelmatig terug naar Nederland en er ontstond een nauwe vriendschap tussen de familie van Eck en de ve-teranen. In 1984 vroeg Tony Hibbert aan Hiltje van Eck om een reunie te organiseren voor iedereen, militairen en burgers, die betrokken waren geweest bij Operatie Pegasus. Deze reunie werd vervolgens iedere vijf jaar herhaald, waarbij Hiltje altijd als organisator fungeerde. Daarnaast heeft Hiltje zich de afgelopen 30 jaar met hart en ziel ingezet voor de veteranen, vooral tijdens de jaar-lijkse herdenking van de Slag om Arnhem. Zij is nog steeds contactpersoon voor de leden van de Arnhem 1944 Veterans Club, die tegenwoordig qua organisatie valt onder het Britse Parachute Regiment. In die hoedanigheid heeft zij ook zitting in de Stichting Airborne Herdenkingen en in de Arnhem 1944 Fellowship.

NIEUWE CATALOGUS AIRBORNE MUSEUM
‘HET MERCKWAERDIGSTE MEYN BEKENT’ (‘HET MERKWAARDIGSTE MIJ BEKEND’)

Onder deze oud-Nederlandse titel verscheen in de jaren ’50 van de vorige eeuw in de Volkskrant een bundel verhalen van Jan Bouman over merkwaardi-ge en raadselachtige zaken in steden in Nederland.
De onlangs door het Airborne Museum Hartenstein uitgegeven museumgids zou in deze serie passen.
Volgens het voorwoord biedt deze gids verdie-pende informatie bij authentieke objecten in het museum. Deze objecten zijn met zorg gekozen en beschreven door een groep specialisten. Het doel van de museumgids is de bezoeker meer te leren over een aantal (33) objecten uit de collectie.  Hierin wordt de lezer niet teleurgesteld. Maar hij verneemt helaas ook bijzonderheden waarvan de juistheid in twijfel kan worden getrokken.We zullen er enkele voorbeelden uitlichten.

DE SMOCK VAN GENERAAL-MAJOOR R.E.URQUHART
De smock werd ook gedragen door andere eenheden dan Airborne eenheden zoals commando´s en scherpschutters. In de gids staat:“De ‘staart’ de flap die tussen de benen zat, zorgde ervoor dat de jas niet over het hoofd van de parachutist kwam tijdens de sprong en landing”. Onzin. Dat kon nooit, want er werd een oversmock overheen gedragen en ook het parachute harnas hield de smock op zijn plaats. Even ver-der lezen we: “Ook tijdens operaties tegen de Duit-sers kwamen de staarten naar voren. Ditmaal met de naam rode duivels. Dit had natuurlijk betrekking op de rode baretten maar ook op de staart van het uniform”. Een merkwaardige zin. Wat hiermee bedoeld wordt, moet de lezer maar raden. En als laatste over de smock van generaal Urquhart: “Of hij precies deze smock droeg tijdens de Slag om Arnhem is onbekend omdat hij meerdere smocks bezat”. Dit is in tegenspraak met de verklaring die de dochter van generaal Urquhart gaf, toen deze smock tevoorschijn kwam bij het ontruimen van het huis van haar vader. Hebben de deskundigen misschien een andere bron van informatie?

HET PEGASUS EMBLEEM
De wimpel met het Pegasus embleem zou de persoonlijke wimpel van generaal-majoor Urquhart zijn geweest. Neen, het is een divisiewimpel, die zijn oppasser na de Slag om Arnhem aan Generaal Urquhart heeft gegeven. “Er zijn tijdens de Slag om Arnhem diverse fo-to´s gemaakt waarop Urquhart hiermee te zien is”. Behalve de bekende foto die bij Harten-stein is gemaakt, zijn er ook na ruim 70 jaar nooit andere afbeeldingen hiervan gevonden.  We wachten dus maar af.
Overigens toont de foto waarop zogenaamd het gevleugelde paard Pegasus staat een beeld uit Parijs, dat staat op de Place de la Concorde. Deze gevleugelde paarden, cheveaux ailés, staan bij de toegang tot de tuinen van de Tuilerieën en zijn afkomstig van het kasteel van Marly. Op de foto staat een vrouwenfiguur (‘Faam’) op een gevleugeld paard niet Bellerophon, die op het embleem van de Britse Airborne troepen staat!

REBECCA/EUREKA ZENDER RADAR
Wat moet de lezer zich voorstellen bij de volgende informatie: “Het bestaat uit twee delen: Het Rebecca luchtzender antennesysteem en de Eureka grondont-vanger. De Rebecca berekent, met behulp van een zeer directionele antenne het bereik en de relatieve positie van de Eureka, gebaseerd op de timing van de terugkeer van de signalen”. Dit is niet verhelderend.
Zelfs een technisch geschoolde lezer zal hier moeite mee hebben. Het volgende gegeven is niet juist: “Het systeem werd gebruikt om aan ver-zetsstrijders in bezet Europa de plaats van de luchtdroppingen aan te geven”. Neen, de mensen op de grond konden o.a. met dit systeem de positie van de dropping aangeven, niet omgekeerd!
De informatie dat de Pathfinders met een tweetal zweefvliegtuigen richting dropzones gestuurd werden met het Eureka systeem is echt onzin. Eveneens dat bij de vliegtuigen waarmee de parachutisten vervoerd werden het Rebecca systeem aan de buitenkant van het toestel hing. Dan was het voor de piloot wel erg lastig om het scherm af te lezen. “Het museum heeft 2 sets in de collectie”. Dit zijn zowel de Amerikaanse (AN/PPN 1) als de Engel-se (Eureka Mk II Transmitter-Reciever TR 3174).
De eerstgenoemde is alleen door de Amerikanen gebruikt en was een cadeau van een radioamateur.
De Britse Eureka is nog niet compleet. De voeding daarvan is enige tijd geleden door de Vereniging Vrienden aangekocht. Op de bijgaande foto in de gids is het Eureka baken te zien niet de Rebecca zoals het onderschrift vermeld. De afgebeelde a-tenne is van de Amerikaanse AN/PPN 1

RUPERT
“Dit project kreeg de codenaam ‘Rupert”. Neen, Rupert was de codenaam van het figuurtje. De poppen waren niet opgevuld met hout, explosieven en papier, maar alleen met zand en ze werden natgemaakt, waardoor het jute veelal is vergaan. De explosieven zaten op een speciaal houten frame. Zie daarvoor het boekje “Bruintje beer bij Arnhem”.

HANDGRANATEN
Volgens dit hoofdstuk is de Gammon bom uitgevonden om een einde te maken aan de veelheid van soorten handgranaten. Dit terwijl de Gammon bom alleen als een explosief gebruikt kon worden, niet als rook of brandgranaat. Hij zou dan eerste scherpgesteld moeten worden voor hij geworpen kon worden. In werkelijkheid werd hij tijden de vlucht naar het doel scherpgesteld, doordat de veiligheidspin er dan uitvloog. De ontsteker was dezelfde als die van de aanvals-handgranaat.
Waar de informatie opgebaseerd is dat de parachutisten geen handgranaten bij zich hadden, maar deze uit de containers moesten halen is onduidelijk.

WAFFEN SS UNIFORM
Een onduidelijk verhaal over de fabriek die deze uniformen gemaakt heeft, maar verder geen uitleg. Of zou iedere bezoeker weten wat een M44 of M43 wollen uniform is? Hier ontbreekt een goede kleurenfoto.

FAIRBAIRN-SYKES GEVECHTSMES
Het Nederlandse Korps Commandotroepen is niet in Groot Brittannië opgericht. Wel werd daar No 2 (Dutch) Troop van No 10 (Inter Allied) Commando opgericht, die de voorloper is van het huidige Korps Commandotroepen.

TYPE G APPARATUS FOLDING BICYCLE
Dat de fiets aan een koord zat “waardoor de parachu-tist kon merken dat hij de grond raakte” is een Utopie. Tussen het moment dat de fiets de grond raakte en dat de parachutist landde lag maar een fractie van een seconde. Dat had dus geen meerwaarde. Voorop de fiets kon een draagrek bevestigd worden dat normaal op de rug gebruikt wordt. Dat was geen standaard bagagerek. Van alle vouwfietsen die het museum bezit is er geen enkele afkomstig van de Grote Markt in Groningen. Wel heeft het muse-um in de jaren ’80 een ongerestaureerde fiets van het Friese Verzetsmuseum gekregen.

CLARKAIR BULLDOZER
“Hij was zo ontworpen dat hij in een zweefvlieg-tuig kon worden vervoerd”. Hier wordt de sugges-tie gewekt dat de Clarkair speciaal voor vervoer met zweefvliegtuigen was ontworpen. Dat is on-juist.”De bulldozer in het museum werd ontdekt in een papierfabriek”. Dat is onjuiste informatie. De Clarkair werd gebruikt door een tuiniersbedrijf in België. Hij is aangekocht door de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum, gerestaureerd door vrijwilligers van de Vereniging en vervolgens aan het Airborne Museum geschonken. Deze in-formatie wordt gemist in het huidige geschrift.

DE VAANDELS VAN HET 10E  PARACHUTISTEN BATALJON
De vaandels zijn niet “neergelegd” maar ‘opgelegd’ in het Airborne Museum. Ze worden dus bewaard in het Airborne Museum. Mocht het bataljon ooit weer in dienst gesteld worden, dan gaan deze vaandels terug naar de eenheid.
Dit zijn slechts enkele correcties. We hebben het dan nog niet over het onjuiste gebruik van hoofdletters bij de rangen in het Nederlands, de verschillende benamingen van hetzelfde onder-deel en andere grammaticale fouten. Hoewel er veelal gekozen lijkt te zijn om één voorwerp per pagina te behandelen, is dit niet altijd doorgezet, zodat sommige voorwerpen meer dan een pagina lang zijn en anderen weer een halve pagina. Mede daardoor is de lay-out rommelig.
De plattegrond op de achterflap met de lokaties van de voorwerpen in het Airborne Museum was kennelijk niet goed. Daarom is hij dichtgeplakt, waarna een aangepaste plattegrond is bijgevoegd.
Als we deze museumgids vergelijken met de gid-sen van gerenommeerde musea zoals het Imperial War Museum in Londen en Duxford, het National Army Museum in Londen, het Musée de l’Armée in Parijs, het Mémorial du Caen in Caen, het Musee de la Resistance in Saint-Marcel of het Bevrijdingsmu-seum 1944-1945 in Groesbeek, dan zien we dat voor dezelfde prijs ook een aantrekkelijk kleuren product gemaakt kan worden. Deze museumgids is het Airborne Museum onwaardig en het is dan ook geen aanrader. Beter is het te wachten tot er een nieuwe, betere editie uitkomt.
Airborne Museum ‘Hartenstein’ Museumgids, Uitgave in het kader van het vrijwilligersbeleid van het Airborne Museum, 2017, 42 pag, geill, zwart/wit deels bruin; prijs € 7,95. (Wybo Boersma)

‘Een boek over het gemarkeerde nieuws van kranten en verzetsbladen tijdens de septemberdagen van 1944.’

Welke informatie kregen de Nederlanders in een tijd zonder radio, televisie en sociale me-dia? Men was in 1944 aangewezen op een beperkt aantal dagbladen die onder Duit-se censuur stonden, of op geheel pro-Duitse dag- en weekbladen. Verder was er een keur aan ondergrondse bladen en een beperkt aan-tal, veelal Duitstalige, bladen. In diverse ar-chieven en historische collecties kunnen we deze raadplegen. Tegenwoordig zijn veel van die collecties digitaal ontsloten, wat een in-teressante bron van informatie oplevert, waar eigenlijk nog te weinig gebruik van gemaakt wordt. Ons lid Wim van Zanten heeft veel van deze archieven doorgespit en is nagegaan wat er tijdens de Slag om Arnhem en kort daarna over de operatie Market Garden en gevechten bij Arnhem geschreven is. Het geheel is aan-gevuld met delen uit dagboeken of andere pu-blicaties. Duitse en Engelse publicaties zijn in
hun eigen taal weergegeven. Het boek maakt geen aanspraak op compleetheid. Dit zou ook onmogelijk zijn. Zo zien we in de bronvermel-ding weinig uit het archief van het NIOD in Amsterdam of, dichterbij, uit het archief van het Airborne Museum. Maar deze archieven zullen waarschijnlijk nog niet geheel digitaal toegankelijk zijn. Wel worden de Ministories van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum met regelmaat aangehaald. Ook het Gelders Archief was een bron van informatie.
De verschillende publicaties zijn zo veel moge-lijk op datum gerangschikt. Soms is het lastig, vooral voor de minder goed ingevoerde lezer, om te zien wie de uitgave verzorgde. De diver-se gescande krantenkoppen geven niet altijd voldoende informatie. Bij de illegale bladen zou een verwijzing naar de catalogus ‘De on-dergrondse pers’ van Lydia E. Winkel nuttig geweest zijn. Ook bij de dag- en weekbladen zou iets meer achtergrond informatie met een aanduiding of het een neutrale krant of een pro Duitse krant is, voor de hedendaagse lezer misschien nodig geweest zijn.
Met de kennis van nu is het opmerkelijk te lezen hoe de verschillende publicaties met de waar-heid omgingen. Ieder gaf er zijn eigen draai aan, maar dat is heden ten dage nog steeds zo. Het is niet een boek om achter elkaar uit te lezen, meer om door te bladeren en zo te lezen hoe fictie en werkelijkheid uit die dagen verweven is. Een boek dat niet mag ontbreken in elke bibliotheek over de Slag om Arnhem. (Wybo Boersma)

Gesneuvelde Waarheid
Geschreven door: Wim van Zanten; ISBN: 978-90-825790-2-4;
Uitgaver: Doorweerdje, Doorwerth 2017; Formaat: 284 pag; Nederlandse tekst; Prijs: € 18,50

BOEKENBEURS WEER ZEER GESLAAGD

Op zaterdag 17 juni vond de 26e Boekenbeurs plaats, dit keer in de Concertzaal in Oosterbeek.
Er was weer een ruim aanbod van publicaties op het gebied van de Tweede Wereldoorlog, maar ook over andere onderwerpen op het gebied van mili-taire historie was er ruime keuze. Het bezoekers-aantal was iets lager dan in de vorige jaren, maar er werd toch goed verkocht. Nu de beurs niet meer bij het Airborne Museum kan worden gehouden, is de Concertzaal een zeer goed alternatief geble-ken. Er wordt inmiddels onderzocht of bij de volgende beurs ook een aantal stands buiten kunnen worden geplaatst, als het weer dat toelaat.

MINISTORY NUMMER 126
HERINNERINGEN VAN EEN ACHTJARIGE JONGEN AAN DE ‘SLAG OM OOSTERBEEK’

Wij, mijn ouders Berend van Zanten en Cornelia Wilhelmina Zoetekouw, mijn broer Berend (roep-naam Ben) en ik, woonden aan de Cornelis Koning-straat 20, hoek Johanna weg in Oosterbeek. Mijn ouders hadden daar een kruidenierszaak (een buurt-winkel). In september 1944 was ik acht jaar oud.
Zondag 17 september 1944 was een dag om nooit te vergeten. Het was stralend mooi weer. Met mijn moeder ging ik naar onze kerk, de Hervormde Kerk, aan de Benedendorpsweg. Via de Weverstraat was het zo’n kilometer lopen van ons huis. Wij gingen zoals altijd naar binnen via de achteringang van de kerk die zich bevond in de zuidelijke zijbeuk.
Voorganger op die gedenkwaardige zondag was ds. J.G.L. (Jaap) Brouwer. De organist was Henk Meijer, de schoenmaker. De koster was Haksteen sr., die tevens begrafenisondernemer was. Voor de aanvang van de dienst kwamen in optocht de dominee, de ouderlingen en diake-nen binnen, in die tijd nog stemmig zwart ge-kleed. De kerkdienst begon om elf uur.
Tijdens kerkdienst begon het Duitse luchtdoel-geschut, dat zo’n 50 meter achter de kerk in de uiterwaarden was opgesteld, onverwachts hevig te schieten op Engelse vliegtuigen. Een oorver-dovend geluid, dat nog werd overtroffen door het donderend lawaai van ontploffende bommen. De kerk schudde op haar grondvesten en de kroon-luchters zwaaiden angstig heen en weer.
Ik kan me niet herinneren of ik bang was, maar tijdens de preek moest ik nodig naar het toilet.
Dat bevond zich in de consistorie, pal naast de buitendeur. Via de deur naast de preekstoel kon je in de consistorie komen. De buitendeur van de consistorie stond die ochtend, gelet op het mooie weer, open. Nieuwsgierig als ik was, keek ik naar buiten en juist op dat moment kwam een Engels vliegtuig (een Spitfire of Typhoon?) langs scheren, al vurend op het Duitse luchtdoelgeschut uit zijn boordwapens. Daarna bleef dat geschut stil.
Wij zongen o.a. “Een vaste burcht is onze God, een toevlucht voor de zijnen” en “Wat de toekomst brenge moge, mij geleidt des Herenhand”. Bij het einde van de dienst zongen we uit volle borst het eerste en het zesde couplet van Het Wilhelmus.
Na de kerkdienst haastten wij ons via de Weverstraat terug naar huis. Af en toe moesten we schui-len voor het gevaar van beschietingen uit de lucht.
Zo schuilden we bij ‘de Klompenschool’ – dat was de openbare lagere school waar veel kinderen op klompen liepen, vandaar de naam – en bij een aantal huizen. Ik weet nog precies bij welke, o.a. bij onze huisarts dokter Brevée, wiens huis stond tussen de Weverstraat en de Fangmanweg.
Toen we thuiskwamen, zat Ben op het dak van ons huis te kijken naar de in de verte neerdalende para-
chutisten. Er waren tot onze grote verassing lucht-landingen begonnen westelijk van Oosterbeek!
Vanaf de straat keken we mee. Zoiets hadden we nog nooit gezien. De witte parachutes maakten een enorme indruk op ons en maakten veel emo-ties los. We zagen ook veel vliegtuigen die andere vliegtuigen sleepten. Dat bleken zweefvliegtui-gen te zijn, die daalden op de bouwlanden bij Wolfheze. Zouden we nu dan eindelijk bevrijd worden van die rotmoffen? De in het gebouw De Vereniging gelegerde Duitsers waren plotseling in geen velden of wegen meer te bekennen.
Vader vond het verstandig om de nacht van zon-dag op maandag in de schuilkelder door te bren-gen. Die had hij al in 1943 in onze achtertuin gegraven. Het was een langwerpige schuilkelder, zo’n 2,5 meter breed en 4 meter lang, met daar-in langs de wanden banken, waarop wij met z’n vieren, vader, moeder, Ben en ik, konden slapen.
De zijkanten met houten planken voldoende geschraagd en op het houten dak de uitgegraven grond, zo’n kleine meter dik. Met een door mijn vader zelf gemaakte houten nogal steile ladder, kon je in de schuilkelder komen. Op de grond op het dak had mijn vader tabaksplanten gepoot (‘tabak van eigen teelt’).
Die nacht werd ons huis getroffen door een gra-naat. Een deel van het dak werd vernield, juist op de plaats waar mijn slaapkamer was. Mij is altijd bijgebleven dat mijn boekenkast, vol met boeken, niet was beschadigd!
In de ochtend van maandag 18 september vonden we een briefje op de toonbank van de winkel waarop de woorden: ‘Tante Kee, ik heb een flesje Maggi gepakt, hierbij het geld’. Ik weet niet meer wie dat is geweest, maar het tekende de gemoedelijkheid die Maandag was traditioneel ‘wasdag’. Voor Opoe Zoetekouw,

die naast ons woonde, veranderde het oorlogs-geweld daar niets aan. Ze trok zich niets aan van het hevige schieten en deed buiten, onder het afdak de was en hing de schone was aan de waslijn in de achtertuin, die gedeeltelijk grens-de aan onze schuilkelder. Ondanks waarschuwingen weigerde ze naar binnen te gaan. “Mij raken ze niet”, zei ze.
Aan de Utrechtseweg aan de rand van het naar beneden lopende pad tussen het pand van bloemisterij Houthuyzen en Villa Maria, stond een enorme beuk. (Ter verduidelijking: er is een behoorlijk hoogteverschil tussen de Utrechtseweg en de daaraan parallel lopende Cornelis Koningstraat). In die beuk had zich een Duitse sluipschutter verborgen en wij wisten dat. Engelse soldaten waren naar hem op zoek maar zij konden hem kennelijk niet traceren. Op de hoek van de Cornelis Koningstraat en de Weverstraat, verscheen een jeep met vier Engelse soldaten. Zij zochten de sluipschutter. Ben, die een paar woordjes Engels sprak, liep gebukt achter de gedeeltelijk nog aanwezige muur, die oorspronkelijk het gebied afscherm-de, onzichtbaar voor de Duitser, naar de En-gelsen. Hij maakte hen al gesticulerend duide-lijk waar de sluipschutter zich bevond, waarop zij met hem meeliepen de Cornelis Konings-traat op. Gebruikmakend van de schuilloopgraaf, omsingelden zij de boom en vroegen de Duitser zich over te geven. Hij brulde: “Nein” en vuurde met zijn geweer. Vervolgens werd hij door de Engelse soldaat met een waaier van vuur uit een automatisch wapen uit de boom geschoten. Dood. Wij hebben staan kijken toen zich dit allemaal afspeelde en het “Nein”, het geweerschot, het geluid van het automati-sche wapen, het breken van de takken en het neerkomen van de Duitser hoor ik nog altijd als ik er aan denk of er over vertel en dan zie ik de beelden weer voor me.

NOOT

Na de herdenking van de Slag om Arnhem in 2003, namen o.a. wij (mijn echtgenote Else en ik) op maandag 22 september op het Raadhuis-plein in Oosterbeek afscheid van onze vriend en veteraan van de Slag om Arnhem, Harold Pad-field, en van andere veteranen. Één van de vete-ranen ging niet met de anderen mee naar Schip-hol. Tanno Pieterse van de Stichting Lest We Forget, zou hem wegbrengen. Ik raakte met de man aan de praat. Zoals altijd als ik met Britse veteranen in gesprek kom, gaat het over septem-ber 1944, ook deze keer. Hij vroeg me ook of ik de Slag om Arnhem had meegemaakt, wat ik toen deed, waar ik toen woonde enz. Ik vertelde hem dat ik de 17e september met mijn moeder in ‘the Old Church’ was en legde hem uit dat ons huis zich bijna pal zuidelijk, op hemelsbreed ongeveer 50 meter had bevonden van de plaats waar we stonden. Ik wilde hem het verhaal vertellen van
de Duitse sluipschutter en zei tegen hem: “Over there (wijzend naar de plaats waar de beuk had gestaan) stood a very big beech” waarop hij mij onmiddellijk in de rede viel met de woorden: “With a German sniper.” Ik stond perplex en kon even geen woorden vinden. Toen vroeg ik hem of hij zich nog kon herinneren dat ze met z’n vieren in een jeep hadden gezeten, dat iemand naar hen was toegekomen en had gezegd dat hij wel wist waar de sluipschutter zat. Ik vertelde hem dat die iemand mijn broer was geweest.
Hij kon zich alles herinneren, evenals mijn ver-haal over het “Nein”, het geweerschot van de Duitser en dat deze na een waaier van vuur uit een automatisch wapen dood uit de boom viel.
Daarop zei hij: “I did it, it was my job and I was paid for”. De veteraan met wie ik heb staan praten, was Bob Laing.

In en rondom de schuilloopgraaf hebben in de volgende dagen nog hevige gevechten plaatsgevonden. Na de oorlog bleken in de omgeving daarvan nogal wat soldaten begraven te zijn.
Dinsdag de 19e september mocht ik met vader mee om via het Lukassenpad naar de Utrechtseweg te gaan om Engelse militaiten te zien.
Onderweg zag ik gesneuvelde soldaten. Mijn vader zei me niet te kijken, maar ik keek natuurlijk toch en zie nog de dode Engelse soldaat liggen met z’n hoofd op de grote kei die boven aan onze straat lag ter bescherming van de hoek van een werkplaats. Hij had geprobeerd naar het in zuidelijke richting gelegen postkantoor te kijken. In het Lukassenpad zag ik meer gesneuvelde soldaten. Op de hoek van het Lukassen-pad en de Utrechtsweg, bij het café van Wiep de Vries en het distributiekantoor, hebben we met meer nieuwsgierige en blije Oosterbekers een ontmoeting gehad met Engelse soldaten en sommigen praatten met hen. Mijn vader kreeg van een Engelse soldaat sigaretten. Zij hadden enkele Duitsers krijgsgevangen genomen.
Woensdag de 20e september ging mijn broer in zijn blauwe overall en om zijn arm de badge van de luchtbeschermingsdienst naar oom Wim in de Weverstraat om naar Radio Oranje te luisteren en ook om te zien of bakker Koning brood had. Toen hij vlak bij de zaak van mijn oom was, zag hij Duitse soldaten en vlucht-te hij bij oom Wim naar binnen. Helaas voor hem waren daar ook Duitse soldaten en tante Alie fluisterde hem toe: “Zeg dat je op zoek
bent naar brood.” Dat werd kennelijk door de Duitsers voor waar aangenomen. Zij brachten hem vervolgens met het geweer in zijn rug naar huis. Toen mijn broer thuiskwam en het ge-beurde vertelde, kreeg hij van vader een schop onder z’n achterste en een verbod om nogmaals naar Radio Oranje te gaan luisteren.
Toen we in de schuilkelder verbleven, ging mijn vader of mijn broer regelmatig naar huis om wat te eten te halen. Het was maar een meter of tien lopen. Hoewel we met ons vieren op de banken zouden kunnen slapen, waren op een gegeven moment, wanneer precies weet ik niet meer, ook Opoe, tante Bet, oom Ger-rit, Dinie en Bertus erbij gekomen, zodat we rechtop zittend moesten slapen.
Intussen golfde de strijd op en neer. Het ene moment hoorden we Engels praten en het volgende moment Duits. Het gebeurde dat de Duitsers aan de voorkant van onze huizen waren en de Engelsen aan de achterkant of an-dersom. Ik zie nog een Duitse soldaat achter z’n mitrailleur in de bijkeuken van de familie Marks liggen, klaar om te schieten.
Op een van de dagen stond een Duitse soldaat voor de ingang van de schuilkelder met zijn automatische wapen naar beneden gericht en schreeuwde: “Sind hier Tommies?” Mijn moe-der, die niet onder de indruk was, riep hem toe: “Sodemieter op, hier zijn geen Engelsen.” De man vuurde vervolgens een salvo door de tabaksplanten en verdween.
Donderdag de 21e september werd ons huis opnieuw getroffen door een granaat, nu aan de achterkant, waarop mijn vader het raad-zaam vond naar Oom Wim in de Weverstraat te gaan. Hij dacht dat het in het souterrain van oom Wim veiliger zou zijn. Het kostte ons zo’n

tien minuten om er te komen en gelukkig raakte niemand gewond. Ik mocht mijn autoped meenemen. Mijn opoe, tante Bet, Oom Gerrit en de kinderen gingen niet mee. Wat moeder meenam waren de rantsoenbonnen, de al ge-deeltelijk volgeplakte en lege groothandelsvel-len en uiteraard het ontvangen geld. Ik zie haar nog de tas dragen waarin alles was opgeborgen.
Ik herinner mij ook dat op het dak van slager Aarts, op de hoek van de Weverstraat en het Meester Meijers paadje en tegenover de winkel van oom Wim, een groene parachute met daar-aan een bevoorradingsmand lag.
We waren niet de enigen die bij oom Wim vei-lig dachten te zijn. Behalve oom Wim, tante Alie, Willy, Judith en Hans, hadden ook de heer en mevrouw Vreem (hij werkte op het dis-tributiekantoor en woonde in de Bernulphus-straat), de heer en mevrouw Köhler met hun dochter (de heer Köhler was poelier met een zaak op de Annastraat ter hoogte van kruising met de Weverstraat), de heer en mevrouw Roza en de moeder van tante Alie met haar tweede echtgenoot de heer Versteegh in het souterrain een veilig onderkomen gezocht. Mij en de an-dere kinderen werd ondubbelzinnig te verstaan gegeven absoluut niet naar buiten te gaan.
Het zal zaterdag de 23e september zijn geweest dat mijn vader en mijn broer terug gingen naar ons huis. Zij brachten de vorraad volle weck-potten naar de schuilkelder, dekten deze af met vloerkleden en gooiden daar de voorraad winter-aardappels op. (Na de oorlog waren de aardap-pels verrot maar aan de weck mankeerde niets!) De berichten werden steeds somberder naarmate de tijd verstreek. Op een dag, het moet de 24e september zijn geweest, brak voor ons geheel onverwachts een oorverdovend lawaai van ka-nongebulder en van inslaande granaten los. Telkens als we uit de richting van de Betuwe het kanongebulder hoorden, waren we even angstig stil en als we het fluitend geluid van overkomen-de granaten hoorden, wisten we dat we veilig waren. Het pand van oom Wim kreeg een voltreffer juist toen mijn vader boven in de keuken aan het koken was; koken deed hij altijd graag en veel. Wij zaten in het souterrain te wachten op het resultaat van de kookkunst van mijn vader. Mijn moeder schreeuwde na de granaatin-slag met haar door angst schor geworden stem: “Berend!”. Door de stuk geschoten schoorsteen riep mijn vader naar beneden: “Niets aan de hand, met mij is alles goed.” Op maandag 25 september kregen de inwo-ners van Oosterbeek van de Duitsers het bevel Oosterbeek te verlaten. Ik wilde mijn autoped meenemen, maar dan moest er een nieuw ven-tiel in de achterband. Tante Alie vond het niet goed dat uit haar (verborgen) nieuwe fiets een ventiel werd gehaald, dus mijn autoped kon ik niet meenemen. Later zijn de fiets van mijn tante en mijn autoped met het pand waarin ze stonden, verbrand.
Wij verlieten het pand van oom Wim via het souterrain in het Zweiersdal, kwamen op de Vredeberg en liepen door de Jacobaweg, de Wilhelminastraat, waar we nog even dek-king zochten in het pand van Teesink, over de Utrechtseweg, over de Schelmseweg en langs de spoorlijn Utrecht-Arnhem naar de poort van Mariëndaal, het viaduct onder de spoorlijn.
In de laan die vanaf de Utrechtseweg naar de poort van Mariendaal loopt, stond Duits lucht-doelgeschut opgesteld. We schuilden onder die poort toen dat geschut hevig begon te vuren op overvliegende Engelse vliegtuigen. We zagen tot onze ontzetting hoe een vliegtuig werd getroffen, in brand vloog en neerstortte. Ik zie nog hoe de Duitse soldaten elkaar gelukwensten! Via Mari-endaal en het Arnhemse gedeelte van de Schelm-seweg bereikten we vervolgens de Apeldoornse-weg. Op de oostelijke hoek van dat kruispunt was een Duits tentenkamp. Van de daarin gelegerde oudere Oostenrijkse soldaten kregen we brood.
Sommigen van hen hadden tranen in hun ogen.
In een stroom van evacués uit Arnhem en Oosterbeek liepen we verder in de richting Apeldoorn.
Later die dag werden we bij ‘De Groenendaal’ opgehaald met gevorderde door paarden ge-trokken boerenwagens en naar Apeldoorn ge-bracht. Zo begon voor ons de evacuatieperiode, die duurde tot mei 1945. Apeldoorn werd op 17 april 1945 bevrijd door de Canadezen. Om-dat we een kruidenierswinkel hadden, mochten we al in mei 1945 terug naar Oosterbeek. Freek Gerritsen bracht ons met paard en wagen. Aan-gekomen in ons dorp schrokken we van wat we zagen. Huizen en winkels waren veranderd in puinhopen. Oosterbeek was nagenoeg onher-kenbaar. Overal lag puin, vooral aan weerszijden van de wegen, ook in onze straat.
Ons winkel/woonhuis was geplunderd en veel huisraad was er niet meer. De kerstversiering was van de zolder (vliering) naar beneden ge-gooid en lag in gruzelementen op de overloop.
Als we naar de slaapkamers gingen, liepen we in het trappengat in de openlucht, een gevolg van de granaatinslag. Daarom moesten we wanneer het regende in huis een paraplu gebruiken. Mijn slaapkamer was onbruikbaar door de voltreffer van 17/18 september 1944. De winkelruiten la-gen uiteraard in diggelen. Van het glazen Dros-te reclamebord werd alle verf afgekrabd, om als een kleine winkelruit te kunnen dienen. De rest van de etalages en de winkeldeur werden dichtgetimmerd met donkerbruine planken uit de loopgraven. Met planken van verschillende kleuren, her en der vandaan gehaald, werd het dak van ons huis gerepareerd.
De kinderen konden nog niet naar school en daarom speelde ik iedere dag met mijn vriend-jes in het verwoeste dorp. Wat we daarbij alle-maal mee maakten, is een apart verhaal. (Wim van Zanten)

PROGRAMMA 2017

9 SEPTEMBER
Battlefield tour Arnhem “Negen dagen strijd bij Ede, Arnhem en Oosterbeek, september 1944. Een tocht over het slagveld“
Startplaats: Talsmalaan naast het Airborne Mu-seum Hartenstein Tijd: 09.30 – 17.00 uur Kosten: Leden VVAM € 37,50; niet leden € 45,00 De tour staat onder leiding van Wybo Boersma, gids van de International Guild of Battlefield Gui-des. De tour is inclusief busvervoer en lunch. Ie-dere deelnemers ontvangt een gids van deze tour.

14 OKTOBER
Battlefield tour: “Operatie Pegasus 1“ Battlefield tour in samenwerking met het Platform Militaire Historie Ede
Start: Infocentrum P.M.H.E., Voormalige Prins Mauritskazerne, Nieuwe Kazernelaan 2, Ede Tijd: 09.30 – 17.00 uur Kosten: Leden VVAM € 37,50, niet leden € 45,00 De tour staat onder leiding van gidsen van het Plat-form Militaire Historie Ede. De tour is inclusief busvervoer en veld lunch.
De verplaatsingen zullen te voet, maar zo mogelijk ook met oude militaire voertuigen plaatsvinden. In verband met de reservering van deze voertuigen is het nodig vroegtijdig het aantal deelnemers te weten.
De opgave voor deze Battlefield tour sluit dan ook
op 25 september 2017. Opgave door overmaking van € 37,50 (€45,00) op rekening: IBAN: NL33 INGB 0005 113 751 t.n.v. Vrienden vh Airbor-nemuseum te Oosterbeek, onder vermelding van: Battlefield Tour Pegasus en naam en adres. U krijgt alleen bericht als de tour volgeboekt is. Voor infor-matie: e-mail: w.boersma@wxs.nl;

4 NOVEMBER
Airborne Day
Uitstalling en uitleg van Airborne materiaal en documenten door leden van de VVAM Mogelijkheid tot ruiling, boekendienst en andere activiteiten. Tafels kunnen hiervoor worden ge-reserveerd. Voor een bijdrage (een lezing of een andere activiteit) kan men zich opgeven, hetgeen enkele leden al hebben gedaan.
Plaats: Concertzaal, Rozensteeg 3, Oosterbeek Tijd: 10.00 – 15.30 uur Kosten: Leden VVAM € 5,00, niet leden € 10,00 Verdere details volgen via de website en/of een News Flash Voor aanvullende informatie over de verschillende activiteiten, opgave van deelneming en eventuele wijzigingen zie de website www.vriendenairborne-museum.nl of mail naar w.boersma@wxs.nl Infor-matie kunt u ook vinden op de sites van www.batt-lefieldtours.nu en www.documentatiegroep40-45.nl

MEDEDELING VAN DE VVAM
De Vereniging Vrienden van het Airborne Museum heeft enige tijd geleden een aantal postzegel albums met postzegels van Indonesië gekregen van een Amerikaanse gepensioneerde kolonel.
Deze kunnen wij ten behoeve van de Vereniging verkopen. Tijdens een bijeenkomst in Ooster-beek heeft een van de leden deze albums meegekregen om te laten taxeren. Tot op heden hebben we hier nog geen bericht van ontvangen. Wil degene die ze meegekregen heeft contact opnemen met W. Boersma; e-mail: w.boersma@wxs.nl of tel 0318-639633.

Colofon

Het Airborne Magazine is een uitgave van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum, Oosterbeek en verschijnt drie keer per jaar. Het doel is bekendheid te geven aan het Airborne Mu-seum, de activiteiten van de Vereniging Vrien-den en de geschiedenis van de Slag om Arnhem.
Redactie: Wybo Boersma MBE, Jasper Oorthuys (+ vacature)
Archivering & distributie losse nummers van het Magazine: Wybo Boersma, Ede.
Ontwerp en lay-out: Christy Beall
Druk: Grafi Advies, Zwolle
E-mail adres VVAM: info@vriendenairbornemuseum.nl Telefoonnummer VVAM: (0318) 639633.
Postadres: VVAM, t.a.v. Wybo Boersma, Binnenhof 38, 6715 DP, Ede.
Website:www.vriendenairbornemuseum.nl
Coördinator Airborne News Flash: Vincent Luiten
Vertegenwoordiger van de VVAM in het Verenigd Koninkrijk: Niall Cherry, email adres:Niall.Cherry@baesystems.com

DOWNLOAD een PDF versie

INHOUDSOPGAVE
3.-5.Additional Annual General Members Meeting of the Society of Friends of the Airborne Museum, which took place on 19 November 2016
5. -6.Hotel Dreyeroord: the current state of affairs – Robert Voskuil
6. -7.Booklet about Air Support teams – Wybo Boersma
7.Exhibition: “EGO. Do not forget me” – Robert Voskuil
8.Reburial of two soldiers at the Airborne Cemetery
9.Six unknown soldiers identified after 72 years
9.-10.Book reviews by Wybo Boersma
11.A “Regimental Aid Post” in the Concertzaal – Robert Voskuil
12.Royal decoration
12. -13.A very special emblem from the Airborne Museum collection – Wybo Boersma
13.“B Company Arrived, The Men”
13-14.Ministory 124, Hotel Dreyeroord, September 1944 – Niall Cherry

On Liberation Day (5th May 2016] a British Dakota flew over Hartenstein and the Airborne Monument in Oosterbeek. (photo: berrydereusfotografie.nl)

ADDITIONAL ANNUAL GENERAL MEMBERS MEETING OF THE SOCIETY OF FRIENDS OF THE AIRBORNE MU­SEUM, WHICH TOOK PLACE ON 19 NOVEMBER 2016-10-22

On Saturday 19 November 2016, an additional Annual General Members Meeting of the SFAM took place. This had become necessary in that, during the past year, a situation has developed, from which, during the AGM on Saturday 19 March, a comprehensive exchange of thoughts and ideas took place. Those members then present, gave the Management in­structions that they should take steps to construct and implement a renewed relationship with the Airborne Museum. To activate this plan, on 10 July 2016, the So­ciety Management sent a letter to the management of the Airborne Museum Foundation. A copy of this letter is available on request.
In the run-up to the meeting on 19 March 2016, two members of the Management team announced their intention to resign from the team and eventually one candidate member was selected to join, without the usual election. The various reactions from members during and after the AGM, gave the Management the feeling that they should all resign with effect from the AGM on 19 November 2016.
In the following period, Mr Alex Koning announced his willingness to stand as a new member of the Board and in the coming months, with support from a committee of well qualified people, to form a new Management team. Therefore during the AGM on 19 November, Mr Koning was nominated as the sole Management team member. Also, you will be ad­vised that, in the period from the Extra AGM on 19 November to the AGM in March 2017, the then resig­ned Management team members, Ben Koster, Wybo Boersma, Gerard Gijbertsen, Frits Miedema and Eric Paap, will arrange the transfer of their duties to the new Management team members, to be elected on March 2017.
Alex Koning lives in Rozendaal, is married and has two sons. He is a lawyer and has also worked as Manager and Director in the Netherlands Water industry. He is also, amongst others, a former Director of the Net­herlands Water Museum in Arnhem. During his whole life, he has been active as a director of Foundations and Corporations, as well as societies of friends. He has a wide network in administration. His connection with the Battle of Arnhem originates from the fact that his Grandfather was the farmer of the Johannahoeve farm, North of Oosterbeek. His whole family had moved into the Johannahoeve and in September 19-44 they lived there through the Battle of Arnhem.
Alex has been a member of the SFAM for very many years. Every year, in September, he drives with enor­mous pleasure in his Willy’s Jeep from 1942.

Mr Alex Koning, who announced his willingness to stand as a new member of the Board.

‘ We will hopefully achieve a mutually and equal recipro­cal and rewarding relationship, through which both parties can achieve their share of the future achievements, each from their own objectives.”
During the AGM, the new proposed Society Policy Plan was discussed. The Society will, under direction of a new Management team strengthen itself and look to the future. For this purpose, new concrete firm targets, plans and measures will be laid out, one and another to be explained in the policy plan. The existing statutes have more than enough room to allow changes. As a result, we hope, from a new and totally clear position, to clarify and make firm the future relationship with the Airborne Museum. With much pleasure and reward, we will support a maximum relationship. We will hopefully achieve a mutually and equal reciprocal and rewarding relationship, through which both parties can achieve their share of the future achievements, each from their own objectives.
The Society members are all ambassadors for the modern Airborne Museum. A museum that we support fi­nancially in their present format and where we, as Friends, have a special position. An abbreviated version of the policy plan has meanwhile been placed on the SFAM (WAM) website.
On the basis of the above details, the agenda for the AGM was as follows:
Agenda
Extra Annual General Meeting of the Society of Friends of the Airborne Museum.
Date: 19 November 2016 Commencing: 14.OOhr (hall opens 13,30) Location: Concert Hall, Rozensteeg 3., Oosterbeek

1. Opening
2. Announcements and notices of absences
3. Report AGM 19 March 2016
4. Resignation of current management members and election of Mr Koning as management member
5. Policy plans 2016-2021
6. Developments in the relationship between SFAM and the Airborne Museum
7. Initiatives and programme for 2017
8. Any other business
9. Closure

INTERVAL

The planned lecture by Martin Peters about the book “Desert Rise-Arnhem Descent” which appeared last April that he, together with Niall Cherry, John Howes and Graham Francis, wrote about the 10th Parachute Battalion during the WW2, was postponed to the next meeting of the SFAM
More details on the developments within the SFAM will be published in the first issue of the Airborne Maga­zine of 2017.

During the ceremony on Sunday 18 September 2016, veteran Geoff Roberts stood deeply in thoughts at the entrance to Hotel Dreyeroord where shortly before, he had laid a wreath. Geoff Roberts had fought at Dreyeroord in September 1944. (photo: berrydereusfotografie.nl)

HOTEL DREYEROORD: THE CURRENT STATE OF AFFAIRS

In the last edition of the Airborne Magazine, we men­tioned the plans to demolish the Hotel Dreyeroord, that, between 19 and 21 September 1944, served as the HQ building for 7 KOSB. In the interim, the possible demolition of this historic building, has triggered a storm of protest. The Foundation “Behoud Dreyeroord Oosterbeek” (“Preserve Dreyeroord Oosterbeek”) was delighted with the overwhelming interest shown by many “supporters”. More than 15,000 signatures, op­posing the demolition have recently been delivered to the Municipality of Renkum. Responses came in from 40 different countries. Also the home and foreign press have devoted frequent time and energy to the Hotel Dreyeroord issue. In the Netherlands, the subject even managed to appear in the national TV News pro­gramme. Very supportive was the letter from the UK Ambassador in the Netherlands, Sir Geoffrey Adams, which was sent to the acting Renkum Mayor, Mr Hein Bloemen. Sir Geoffrey wrote that it would be an enor­mous tragedy if Hotel Dreyeroord were demolished.
The “Preserve Dreyeroord Oosterbeek” Foundation has meanwhile engaged an Architect to undertake an investigation into whether it would be possible to make making a number of architectural changes to the exi­sting building, to enable it to meet the planned future use as accommodation for pensioners with dementia, instead of its total demolition. The first proposal under this scheme has meanwhile been submitted and looks very promising. But that sadly does not yet mean that the fight against the demolition has been won!
On Sunday afternoon 19 September 2016, a short ce­remony took place at Dreyeroord, at which Dutch and British people demonstrated their support towards the retention of the building with the placing of wreaths and flowers at the entrance. One of the speakers on this occasion was Niall Cherry. His presentation made a great impression on those present and therefore, the editors decided to publish his speech as a Ministory in this Airborne Magazine (see later in this issue).
/Robert Voskuil)

During the Memorial service at the Airborne Cemetery, the “leader of the Pilgrimage”, Laurie Weeden, who, in September 1944 served as a Staff Sergeant in the Glider Pilot Regiment, lays a wreath at the Cross of Sacrifice (photo: berrydereusfotografie.nl)

BOOKLET ABOUT AIR SUPPORT TEAMS

“US Air Support Signals Teams, Arnhem-Oosterbeek September 1944” by Wybo Boersma and Philip Rein-ders – Private publication 2016, 38 pages, illustrated, colour, English language, price €7,50.
As well as British, Polish and Dutch military person­nel 14 American military personnel took part in the Battle of Arnhem. Ten of them formed two US Support Signals Teams, who were responsible for the ground­air connections. Already in the After Action Report, published in 1945, we can read that this ground/air connection at Arnhem did not succeed. The most likely reasons for this, mentioned in this report, were that the American personnel were not fully trained, did not know fully their equipment and that they had taken the wrong crystals. From then until today this story has been used by almost all subsequent authors who have tried to dig deeper into the issues of the communicati­ons and air support. Just as much as the Dutch Com­mandos, the US Air Support Signal Teams were viewed with suspicion by the 1st British Airborne Division.
In the past, several people have done research into the matter. They traced a couple of the soldiers from the Signals Team. Their testimony, supported by docu­ments and small parts from recent publications, have finally resulted in as complete as possible, a history of these hitherto partly unknown American signals teams. The inability to bring the ground/air connec­tions into action, appears to be more due to a poor pre­paration by the British and the changed military situ­ation, than to the presumed shortfall in training. Quite rightly, the new book “US Air Support Signal Teams” is a tribute to the small group of Americans who very rarely are mentioned in the existing literature. Their involvement was “rewarded” with seven months of imprisonment in Germany (POW), after which, finally, via Russia, they managed to return to America.
As well as to the 1st British Airborne Division, similar communications units were attached to both American Airborne Divisions. These probably suffered the same difficulties, but, to date, we have found no informa­tion about their history. Or possibly due to the widely spread deployment of the other American divisions, they were never actually posted to such a role, and their duties might have been taken over by the 30th British Corps. This could be the subject of a future research project.
The book can be ordered from the Vereniging Vrienden van het Airborne Museum website: www.vriendenairbornemuseum.nl or from w.boersmaldwxs.nl. The price of the book is € 7,50.
Postage and packing in Holland €2,50, overseas €7,50.
Also it is possible to purchase a copy during meetings and battlefield tours organised by the SFAM.
[Wybo Boersmal)

John Graybum, son of Lt John Jack” Graybum, who was killed at the Rhine Bridge in Arnhem on 20 September 7244, stands in the exhibition EGO in the Airborne Museum, with his father’s medal set in the background. The medal on the farthest leftside of the set, is the Victoria Cross. (photo: berrydereusfotografie.nl)

On 1st September 2016, Mr Pieter van Vollenhoven opened the new exhibition “EGO. Do not forget me”.
In this display, centrally appear the experiences of 68 people (EGO = ‘me’]. Based on the personal stories of British, Polish and German soldiers, and Dutch civilians, the Battle of Arnhem, but also the approach to the Battle and the aftermath, are shown in pictures in a penetrating fashion. Alongside stories and photos, a number of special objects are exhibited, that all have a close association with those people whose stories are told.
The most important item, is the original Victoria Cross, that was awarded posthumously to the British Lieutenant John “Jack” Hollington Grayburn, who died aged 26 years, at the Rhine Bridge in Arnhem.
Grayburn was in command of 2nd Platoon, A Company,
2nd Parachute Battalion. This Battalion was under the command of Colonel John Frost. Grayburn was the only soldier at the bridge, who was awarded the Victoria Cross. The full report of his actions during the Battle of Arnhem, appeared in the Supplement of the London Gazette of 23 January 1945. The last section of this “citation” read: “From the evening of September 17th until the night of September 20th 1944, a period of over three days, Lieutenant Grayburn led his men with supreme gallantry and determination. Although in pain and weakened by his wounds, short of food and without sleep, his courage never flagged. There is no doubt that, had it not been for this officer’s inspiring leadership and personal bravery, the Arnhem Bridge could never have been held for this time”.
His son John has worked on the exhibition and he at­tended the opening ceremony.
[Robert Voskuil)

REBURIAL OF TWO SOLDIERS AT THE AIRBORNE CEMETERY

On 5th October 2016, Corporal Donald S. Noble and Private Harold J.
Lewis were reburied at tbe Airborne Cemetery in Oosterbeek. [photo: berrydereusfotografie.nl)

On 5th October 2016, during a very impressive cere­mony, two soldiers of the Wiltshire Regiment were reburied with full military honours at the Airborne Cemetery in Oosterbeek. In February 2013, during an investigation for explosives, their bodily remains were found by chance in a joint field grave at the farm “De Laar” at Arnhem-South. In this area the “Battle over the railway level crossing” took place very shortly after the end of the Battle of Arnhem. During this fighting, the Wiltshires (129th Brigade, 43rd Wessex Division) lost more than 70 officers and men.
After a lengthy and meticulous investigation that took place in the laboratory of the Royal Dutch Army Reco­very and Identification Unit (BIDKL) in Soesterberg, the Army team succeeded in identifying both of the bodily remains. It appeared they were Lance Corporal Donald S. Noble from Leeds (died on 4th October 1944) and Private Harold J. Lewis from Hertford (died on 3rd Oc­tober 1944). Both belonged to the Wiltshire Regiment and had been missing since October 1944.
During the burial ceremony in Oosterbeek – almost to the day 72 years later that both men died, the two coffins were carried to the graves by troops from the 5th Battalion The Rifles from Bulford Camp in Wiltshire.
After both bodily remains had been laid to rest in the earth, in the afternoon of 5th October, a memorial ser­vice took place at the Wiltshire Regiment monument in the “de Schuytgraaf” area of Arnhem South.

SIX UNKNOWN SOLDIERS IDENTIFIED AFTER 72 YEARS

During a special ceremony at the Airborne Cemetery in Oosterbeek on 14 September 2016, six graves which previously related to unknown soldiers were newly consecrated. Thanks to intensive archive research, it had become possible to identify the names of these men, who died during the Battle of Arnhem. It co­vers six members of the Border Regiment, Corporal Jack Carr, Corporal Thomas Edgar, Lance Corporal Raymond Halliday, Private Thomas Edward Stanley, Private Harry Vasey and Private George Wilson.

A sister of one of the identified soldiers from the Border Regiment, looks at the new grave stone other brother who died in 1944. (photo: berrydereusfotografie.nl)

BOOK REVIEWS BY WYBO BOERSMA

1) ‘Verzet via het geheime telefoonnet. De opmerke­lijke rol van het PGEM-telefoonnet tijdens de Tweede Wereldoorlog” (Resistance via the secret telephone network. The notable role of the PGEM telephone network during WW2) written by Karel Berkhuysen; published by Wink Doetinchem 2016; 439 pages, illustrated; price: €29,95
In many publications, mention is made that the Dutch Resistance during WW2, made use of telephone con­nections, outside of the normal telephone networks. In this method, the Germans could not listen in. Even so, little is actually known about this subject. This in spite of the number of books written around this issue. Author Karel Berkhuysen has now written a new book, which, in a clear and understandable manner, reports and uncovers the role of various secret connections used by the Resistance. Using diagrams, he shows us how the various telephone networks were joined together. Mechanics who were in contact with the Resistance made these connections, often under the very eyes of the occupying forces. The whole system, comprised the public network and various other telephone systems. The most well known of these is the telephone network belonging to the Gelderland Provincial Energy Company (PGEM]. For those inte­rested in Operation Market Garden, this network is most known because of the role this network played during Operation Pegasus 1. The Resistance had contacts throughout the whole province but the British made no use of this network, possibly because they did not trust the system. This was quite the contrast to the Americans in Nijmegen.
After the British blew up of the telephone exchange in Oosterbeek in the early part of the Battle of Arnhem, all the network connections in Oosterbeek were lost. After the Battle of Arnhem the PGEM connections were used to make Operation Pegasus 1 possible. The book gives a highly detailed story about this usage. It is also clear that the small telephone exchange that is kept in the Airborne Museum depot, played no role during Operation Pegasus 1. This exchange originated from the former SD (the German Sicherheitsdienst) building on the Utrechtseweg in Arnhem, but the connection for Pegasus 1 ran not from Nijmegen via Arnhem to Ede, but was direct from Nijmegen to Ede.
In the first chapter a detailed description is given as to how the secret telephone network was developed, which began in 1940. At that time, it was set up to serve the Dutch Army. In the chapters covering the period after September 1944, more is told about the Resistance and the li­beration of the Achterhoek district (Eastern Holland), in relation to the secret telephone network.
In the book also, a few radio contacts and even postal pigeons are men­tioned. A number of events during the War are descri­bed to put developments in the secret networks in the correct historical context.
The book gives a good and wide picture of the pos­sibilities provided to the Resistance movement through the use of the secret telephone network and the telephone network of the PGEM. Members of the SFAM will especially be inte­rested in the chapters about Operation Market Garden and Operation Pegasus 1.
The book is thus also a “must have” for those who will dig deeper into the role of the Resistance during and after the Battle of Arnhem. It would be good to have this book translated into English language, so that Bri­tish people could learn more about these then unused facilities.
“Verzet via het geheime telefoonnet” is heartily recom­mended, but is not a book to finish reading in just one evening.
2) “Vergeten is Ballingschap, gedenken Verlos­sing” (Memorial book for Oosterbeek War victims, 17 September – 5 May 1945), written by Ron Wenting and Roland de Kwant.
A first edition was published as a private publication in November 2015, and now the SFAM has produced a second edition of this book. The book is written by Ron Wenting from Oosterbeek and Roland de Kwant from Zaandam. It records the 129 Oosterbeek civilians who, in the period between 17 September 1944 and 5 May 1945, died from War violence. Where possible, a short description is added of the circumstances under which they died. The book is well illustrated with black and white and some colour photos. The first edition was published with an issue of just 50 copies. That num­ber was rapidly sold, but the authors did not have the means to produce a larger issue. The Management of the SFAM was of the opi­nion that such a thorough work, finally bringing the civilian victims of the Bat­tle of Arnhem to the fore­front, is extremely valuable and should be available to a wider public. As a result, we have financed the production of a further 100 copies. This second edition has, in the interim, nearly sold out. But a few copies are still available, amongst others at the Airborne Mu­seum and the bookshop Meijer and Siegers in Oosterbeek. The price is €30. 3) “The Airborne Club, Three WW2 Airborne veterans tell their story” by Raymond P. Newlyn; Private publi­cation 2015. 51 pages, illustrated, English language. Price £14.99

This private publication by author Raymond Newlyn re­cords the history of three veterans, of whom two, Alex Hall and David W. Whiteman, fought at Arnhem. They both were part of the 181st Parachute Field Ambu­lance. The veterans write about the Battle in their own words and the book is easy to read. However, after so many years, it is questionable if all stories are histo­rically accurate, but it is given so as they themselves now remember. Sadly, with some photos the ratio bet­ween the horizontal scale and the vertical scale, is not accurate, and as a result of which you get a distortion of some faces. This would have been easy to correct.
It is possible that Niall Cherry may still have a few copies of this book.

REGIMENTAL AID POST IN THE CONCERTZAAL

The ‘Regimental Aid Post’, that from 16-18 September2016 was installed in the Concertzaal in Oosterbeek, gave an impression of the circumstances, under which the British medical personnel had to work in September 1944. (photo: berrydereusfotografie.nl)

During the commemoration weekend last September 2016, for three days a ‘Regimental Aid Post’ was set up in the Concertzaal in Oosterbeek. This RAP was completely fitted out with material, and instruments, such as were used in September 1944 by the men of the Royal Army Medical Corps (RAMC). For this, a couple of British and Dutch collectors/re-enactors had taken the initiative to bring over their collections to the Concertzaal. The whole display appeared very realistic, the more so because a group of re-enactors acted as doctors, medical orderlies and patients. Especially this last group were carrying very professional make-up!
There was a lot of interest in this “living exhibition” not only from adults, but also from school classes.
Hopefully this interesting and educational event might be repeated in the future. (Robert Voskuil)

At the ‘RegimentalAid Post’ in the Concertzaal, a British veteran tells interested people about his own experiences during the Battle of Arnhem.
[photo: berrydereusfotografie.nl]

ROYAL DECORATION

In the recent past, three people who have devoted extensive time and effort towards research into a number of special aspects of the Battle of Arnhem, have been awar­ded a Dutch Royal decoration.
David van Buggenum from Arnhem has spent years researching mis­sing military personnel from WW2, all of which have led to five identi­fications.
Hans Timmerman, also from Arnhem, has worked together with David van Buggenum. Also, Hans has traced ten missing German soldiers, via thorough archive research.
The now 82 year old Cor Janse from Rheden has been active for many years with all types of social organisations, but he is most known for his extensive research into the history of the Battle of Arnhem. His 3-part book set called “Blik Omhoog” (Look Up) covering the war history of Wolfheze and its surroundings is one of the results from all his research.
All three gentlemen have been awarded the “Membership of the Order of Orange-Nassau”

A VERY SPECIAL EMBLEM FROM THE AIRBORNE MUSEUM COLLECTION

A number of years ago, I was asked to assist with the making of the Dutch film “Zwartboek” (Black book), This is a film about a Jewish lady who thinks back as to how she survived the end of WW2, whilst in the Dutch Resistance. Our then member, Alex Junier, co-author of the book “By Land, Sea and Air”, also assisted, by providing some uniforms to the film company. The Airborne Museum at the time, received from him what for me was an unknown emblem: three white witches on a black back­ground. The emblem was worn by personnel from MI9, the Bri­tish Secret Service that, amongst others, was involved with the operations Pegasus 1 and 2, in October and November 1944.
I came across the same emblem later, when searching in the collection of the Combined Military Service Museum in Maldon, Essex, England but with other details. There it was incorrectly described as belonging to Scandinavia 159 Force.

Last year, a book appeared “Evasion and Escape Devices pro­duced by MI9, MIS-X and SOE in World War 11” by Phil Room, in which we found a lengthy detailed description of the emblem involved.

Front of the 3 witches emblem (photo: via Wybo Boersma)

The emblem consists of three witches on broom sticks with witches hats, completed in white cord on a black background. The size is 7 x 4 cm. The emblem is fini­shed in the style of various other emblems, that were made in the Autumn of 1944 in South Netherlands, which was already liberated. The manufacturer is N.V. van Engelen & Evers in Heeze. There are three dif­ferent versions. One on silk, one on thicker cotton and one which looks like a type of blazer badge. This last version, is possibly not much used.

Captain George Swan, RCAF, pilot from A Flight 664 Squadron with the emblem carrying the 3 witches (photo: Department of National Defence, Library and Archives Canada No: PA-209539

The unofficial emblem was worn by personnel from Intelligence School 9 (Western European Area) of I.S.9 (W.E.A.) part of M.l.9. in the period from October 1944 until 26 June 1945. The design is by Dutch Lieutenant, later Captain, Leo Fleskens. After the liberation of South Netherlands, he was attached to IS9 and took part in the operations Pegasus 1 and 2. Until now, there is only one photo known of a military person wearing the emblem, a Canadian pilot of 664 Squadron RCAF. The “3 witches” emblem is with justification, one of the rarest items in the Airborne Museum collection.
(Wybo Boersma)

“B COMPANY ARRIVED, THE MEN”

In In 2003, the book “B Company arrived” appeared, in which, researcher and author David van Buggenum, wrote about the fortunes of B Company of the 2nd Parachute Battalion before, during and after the Battle of Arnhem.
In the last 13 years, David has continued with the collection of further information about this British parachute unit. Finally, with so much new material to hand, he decided to write a follow-up to his first book. In this new publication, a number of men from B Company stand centrally in seven short stories. Therein stands who they were, where they came from and what happened to them. One of the stories is about the Gronert twins, Thomas and Claude, who died together on 17 September 1944, during the advance to Arnhem. In this story and in those about the other men, also stand memories coming from family members. As well as the seven stories, the book also has a chapter with a large number of previously unpublished photos and documents of other men from B Company. Even though the book is presented as a Supplement, it is written in such a way that it can be read as an independent book.
“B Company arrived – The men” by David van Buggenum, which is written in English, is available in the Nether­lands, amongst others from the Meijer & Siegers bookshop in Oosterbeek. Price: €30,-. In the UK it is available from Niall Cherry.

MINISTORY 124 Hotel Dreyeroord, September 1944 Niall Cherry

“Ladies and Gentlemen,
For those that do not know me, I am Niall Cherry, the Secretary of the Arnhem 1944 Veterans’ Club and also Secretary of the Arnhem 1944 Fellowship and I have mixed feelings as I stand here today. I am delighted that so many people, including my old friend Geoff Ro­berts who was here in 1944, have come but saddened that another piece of Arnhem history is under threat.
To many this building will be forever linked with the King’s Own Scottish Borderers – a Regiment that can trace its roots back to 1689 and during the Second World War one of its battalions was converted to an airlanding unit and so fought at Arnhem. This was, as many of you will know, the 7th Battalion. They had had mixed fortunes during their first few days in Holland -they basically spent the best part of their first two days defending various dropping and landing zones and on the afternoon of 19th September were ordered to rejoin the 1st Airlanding Brigade at Oosterbeek. Because of various misfortunes the Battalion now only numbe­red around 270 out of the original 760 or so who had landed on 17th September.
So by the late afternoon of the 19th September the survivors came into Oosterbeek and their war diary records the following:
1900 – Just as it was getting dark the Bn arrived in the vicinity of Div HQ (map coordinate) 693784. Major COKE had received orders from Bde HQ which was nearby and these were confirmed to the COY by a G2 of Div HQ. The Bn was to hold the right flank of the Div posns, covering the rly to the NORTH of Div HQ. There were already parties of glider pilots, RE and Indepen­dent Para Coy in that area and the Bn was to prolong EASTWARD the line held by them. The CO chose from the map his locality, which was a small wood area lying immediately EAST of 21 Indep Para Coy area. It was already dark when he, and 2IC set out to contact the Indep Para Coy and make a recce, the Bn being ordered to follow under Major COCHRAN. It was found during the recce that the area chosen consisted of the grounds and gardens of two large houses. It was a well-defined and convenient area to occupy in the dark and covered the Bn’s allotted tasks.
One of these two large houses was this building here -the Hotel Dreyeroord and the CO of the battalion later commented:
Comment from P-R (Lt.Col. Payton-Reid) – ‘I do not think that any who were there will forget the White House and its surroundings. When I knocked at its door about 9 pm on 19 September all was peace and quiet. Had I dropped from Mars I could scarcely have aroused more interest and I was immediately greeted as a liberator by the numerous occupants, it was, I found, a small hotel. Never have I felt such a hypo­crite. I had come to announce my intention of placing soldiers in the grounds and vicinity and the delight with which this news was received was most touching – but at the same time most pathetic, as I knew I was bringing them only danger and destruction. By the next night the building was reduced to a shell and its inmates were crouching uncomfortably in the cellar.
It was then garrisoned by a section of men who were living in the eerie atmosphere of a haunted house. The moon shone through shot-holes in the walls, casting weird shadows, prowling footsteps could be heard on the enemy side and one felt that faces were peering through every window. There was, too, every reason to expect unwelcome visitors, since it was just outside that Major Sherriff and I were joined by a stray Bosch who was quickly disposed of by the former in unarmed combat.’
It may be interesting to add that Lieutenant Colonel Payton-Reid was one of the older commanding officers in the 1st Airborne Division as he had originally been commissioned into the KOSB in December 1915 aged 18 and so was one of the few Great War veterans pre­sent at Arnhem. At some point in 1943 when he was in command of the 1st Battalion they were inspected by General Montgomery as he wanted to see all the troops he had been allocated for the D-Day invasion and Monty noticed his Great War medal ribbons. Soon afterwards Monty who said P-R was too old to com­mand the Battalion for the potential rigours of the Normandy invasion, got him posted to a supposedly ‘back water’ unit -the 7th Battalion then part of the Orkney and Shetland Islands defence force. Little did he or Monty know that within a year his supposedly too old soldier would be fighting in one of the most savage battles of the second world war.
So anyway between the 19th and 21st this area was the scene of much fighting some of it hand to hand as another of the veterans who is still with us but sadly not present here today, Sergeant George Barton who was a member of the Anti-Tank Platoon with his 6 pounder anti-tank gun was positioned in the grounds facing south with another gun nearer the road. He recalled ‘What a pounding we took from small arms fire and mortars including those terrible moaning mines. The noise alone was terrifying, finishing with an attack by the Germans. I always remember how lucky I was during this attack, as my Sten jammed and I stood there for what seemed like hours waiting to be shot by the Germans, but they just rushed past me. I then picked up a rifle and Colonel Payton-Reid rallied us and we drove them out with the bayonet.’ During the night of the 21 st/22nd September the KOSB were pulled back to defensive positions further south but the White House will forever be remembered by the survivors, their friends and relatives. It is pleasing to see so many staunch supporters of the KOSB here and the memory of the Battalion lives on in the form of two excellent books on the unit – “Off at Last” and “Nine Days at Arnhem”.
Sadly as we all know this building is now in a state of limbo with the threat of demolition hanging over this historic ground. I urge all of us here today to at least sign the petition to save the building. It will be a tra­gedy if this iconic building is not saved and an insult to the brave men of the 7th King’s Own Scottish Borderers and other units who fought and died in this area. So I urge everyone here today to spread the word and to keep up the pressure so that we can save this historic building.
Thank you.

During the commemoration of the Battle of Arnhem on Ginkel Heath on Saturday September I7h 2016, Wybo Boersma runs the ‘shop’ of the Society of Friends. (photo:berrydereusfotografie.nl)

COLOFON
The Airborne Magazine is a publication of the Society of Friends of the Airborne Museum Oosterbeek (SFAM] and appears three times per year. The objective is to promote the Airborne Museum, the SFAM and the history of the Battle of Arnhem.
Editors: Wybo Boersma MBE (Vacancy)
Archiving and distribution of back numbers of the magazine: Wybo Boersma, Ede, w.boersmaldwxs.nl
Translation: Peter Burton, London, UK
Design: Michal Kuscielek Artefakt Design, Nuenen
Print: Wedding Proson, Harderwijk E-mail address SFAM: info0vriendenairbornemuseum.nl Telephone: 0318 639633 Postal address: SFAM, W. Boersma Binnenhof 38, 6715 DP Ede, The Netherlands Coordinator Airborne News Flash: Vincent Luiten
Representative in the UK: Niall Cherry.
Email addres: Niall.Cherry0baesystems.com

Download the magazine in pdf format

 

CONTENT
3. -4.Ideas and plans for the future of the Airborne Museum “Hartenstein” – Editors
4.Annual General Meeting -19 March 2016 – Editors “Social Evening” on 12 February – Editors
5.Airborne Museum receives ammunition magazines from a RENAULT tank, used by the Germans – Roland Boekhorst
6.Special “Hartenstein wines” available- Nathalie Rosenberg, Candles on the graves at the Airborne Cemetery in Oosterbeek – Editors, Unique gift from Germany – Wybo Boersma
7.“Afternoon Tea” in the Airborne Museum seems to be a great success – Natalie Rosenberg
7.-8.“Arnhem Bridge, Target Mike One” – Niall Cherry, Diary of Anje van Maanen gives a powerful picture of the wartime days in Oosterbeek – Robert Voskuil
9.New research by Dilip Sarker – Editors
9. -10.DVD “Ten days in September ‘44” – Ben Kolster
10. -11.Much interest in the exhibition about the Kuik brothers – Robert Voskuil
11.Ministory 123: an example of a detailedhistorical study – Editors
12.-14.Ministory 123. The death of a German General at the Battle of Arnhem (Part 1) – Scott Revell
15.Programme 2016

(Photo: Airborne Museum Collection)

IDEAS AND PLANS FOR THE FUTURE OF THE AIRBORNE MUSEUM “HARTENSTEIN”

On the ‘theme day’ of the SFAM that was held on 14 November 2015 in the Concert Hall in Oosterbeek, two special guests were invited: the Director of the Airborne Museum, Sarah Thurlings, and the member of Marketing and Sales, Natalie Rosenberg. They gave a presentation about the activities held in the Airborne Museum during 2015 and told of ideas and plans for the coming years.

A couple of the main points from their presentation were:-
In future, every year will see a large theme based exhibition. In 2016 a number of special people (British, Polish, Dutch and German) will form the central part of a display about their roles in the Battle of Arnhem. In the following years a number of exhibitions will be held about the German side in the Battle of Arnhem, the Resistance movement and about the Poles.
Alongside these large exhibitions, will appear a regular number of smaller displays, covering various subjects.
The exhibition “The Kuik brothers – teenagers in the Resistance”, was an example of such a display.
The support given by the SFAM to the Airborne Museum is very important. This is not only by way of financial support, but also by the provision of the specialised knowledge held by various members of the SFAM to the young and new staff of the Museum.
At a time when museum subsidies are getting smaller, new future activities will have to be designed to attract more public visitors to the Museum. The “Afternoon Tea” is an example of this move.
There are plans for a small exhibition on the general history of the “Hartenstein” villa, that earlier served as a countryside villa.
In 2016 the Airborne Museum staff, together with people from a number of other organizations, will create a new and modern Information Centre about the Battle of Arnhem, close to the Rhine Bridge in Arnhem.

More information about the above mentioned matters will appear in the following numbers of the Airborne Magazine.

ANNUAL GENERAL MEETING – 19 MARCH 2016

The 35th Annual General Members Meeting, together with the Annual Meeting of the Society of Friends of the Airborne Museum will take place on Saturday 19 March 2016 in the Concert Hall, Rozensteeg 3, in Oosterbeek, starting at 14.00hrs

The agenda is as follows:-
1. Opening
2. Minutes of the Annual Members Meeting 21.March 2015
3. General Report 2015
4. Financial Report 2015
5. Budget 2016
6. Report by Finance Committee
7. Management election
8. Appointment of Finance Committee reserve member
9. Questions -A.O.B.
10. Close

Points 3 and 4: The General Report, the Financial Report and the Finance Committee Report will be available for inspection 30 minutes before the Meeting opens, at the hall entrance. You can also request copies of the General and Financial Reports by sending an e-mail or post letter to the SFAM.

Point 7: This year sees the routine resignation of Frits Miedema. He is not available for re-election. The SFAM Management nominates Luuk Buist from Doorwerth as a candidate for this post. In accordance with Article 8 of the Foundation Statutes, members can propose alternative candidates. Nominations for this position must be delivered in writing to the Secretary of the SFAM not later than 10 days before the Meeting. This nomination must be signed by not less than 10 members and accompanied by a certificate of acceptance by the candidate, who must be of adult age and a member of the Society.

After closure of the meeting will be a PAUSE. The program after the Pause will be later announced on the SFAM website and via an Airborne Newsflash.

“SOCIAL EVENING” ON 12 FEBRUARY

As listed in the Annual Program of the SFAM, on 12 February 2016, a “Social Evening” will be held in the Airborne Museum. At the time of going to print with this edition of the Airborne Museum, the whole programme was not entirely known. Thus, this will be made available using a News Flash and the SFAM website (WAM).

AIRBORNE MUSEUM RECEIVES AMMUNITION MAGAZINES FROM A RENAULT TANK, USED BY THE GERMANS.

A while ago, SFAM members, Hans Timmerman and David van Buggenum, found two special French ammunition magazines, along the Van Borsselenweg in Oosterbeek. The magazines were found during a search for bodily remains of a missing serviceman relating to the Battle of Arnhem. This field search was conducted with the approval of the Renkum Council.
The magazines found originated from one of the French Renault Char-B2 tanks, which in 1940, the Germans had captured from the French forces and, during the Battle of Arnhem, had employed against the British forces on the western side of the Perimeter. During the Battle of Arnhem, in the area along the Van Borsselenweg in Oosterbeek, were sited “D” Company of the 1st Battalion of the Border Regiment, comprising roughly 140 men, split into three platoons. Their HQ was located in the large, white farmhouse on this road, which also held a casualty station. The “D” Company included control of two 6-pounder anti-tank guns.

The Char B tank near the Van Borsselenweg in Oosterbeek, after it was destroyed by the British with a ópdrgun. (Photo: PK Kriegsberichter Rutkowski – Airborne Museum collection)

On 21 September 1944, the Germans launched an attack on the western edge of the perimeter. The attack was supported by a number of French Char-B2 tanks from the Panzer Kompanie 223, that had been converted into flame-throwers. One such tank advanced via the country lane that emerges at the white farmhouse on the Van Borsselenweg. The tank fired with the machine-gun Chatellerault M31 at the British positions by

the farm. They attempted to turn one of their anti-tank guns in the direction of the approaching enemy, but they were knocked out by the machine-gun fire from the German tank. The British Lance Corporal Bill Beck then attacked the tank with a Bren gun fired from the hip. Shortly after, Pte Parker came who, with another soldier, fired a PIAT bomb. This bomb caused some light damage but the tank continued to advance and finally was put out of action by the other 6pdr anti-tank gun, that in the interim was turned by another soldier and stood at a very short range from the Char-B2 tank.

Nearly all cartridges within the recently found magazines were exploded. This was due to the fact that the tank was finally hit by a British anti-tank grenade and as a result was burnt out. In the boxes found were 101 exploded cartridges of 7.5mm calibre, suitable for the French Chatellerault M31 [Mle31) machine-gun. One box can contain, in total, 150 of these cartridges. These were normal cartridges, an armour piercing version and incendiary types. These sat in sections of three in the box. The two cartridge magazines were, with permission from the responsible authorities, donated to the Airborne Museum, where they have been cleaned and preserved as much as possible. (Roland Boekhorst)

One of the two magazines found in 2015 which were from the French Chatellerault M31 (Mle31) machine gun from the CharB tank. The ammunition had exploded in the magazine. (Photo: Roland Boekhorst)

SPECIAL “HARTENSTEIN WINES” AVAILABLE

For many years in the Airborne Museum shop, the so-called “Airborne Wine” has been available. Just recently, two special additional “Hartenstein wines” were introduced. Via a wine sample provider, a white Sauvignon Blanc and a red Cabernet Sauvignon have been selected. These are quality wines to drink yourself or to give as a present. The “Hartenstein Rouge” and the “Hartenstein Blanc” cost €9,95 per bottle at the Airborne Museum. (Nathalie Rosenberg, Marketing and Sales)

CANDLES ON THE GRAVES AT THE AIRBORNE CEMETERY IN OOSTERBEEK

Since 1991, there has been a tradition that on Christmas Eve citizens [especially school children) place candles on nearly 1400 graves, at the Canadian War Cemetery at Holten in The Netherlands. This is an impressive and emotional way to commemorate those who died in the darkest period of the year.
On the initiative of Roland Boekhorst, staff member of the Airborne Museum, this tradition has recently been adopted and, in the evening of 24 December 2015, several hundred candles were placed on a number of graves in the Airborne Cemetery at Oosterbeek. About two hundred interested people took part.

On 24 December 2016 it will be attempted to place candles at each of the approximately 1700 graves at the Airborne Cemetery. /Editors)

UNIQUE GIFT FROM GERMANY

Just recently, the Airborne Museum received a British tropical uniform shirt, that was worn by a member of Luftwaffe who served with the German Africa Korps. The father of the donor had the item in his possession. It was originally obtained from a German military person, who was a photographer and who was posted to aerodromes in North Africa, where he had to take propaganda photos. However it is not certain that he was an official member of one of the German Propaganda Kompanieën.

On the shirt are the original emblems of the Africa Korps and an armband with Kriegsberich-teron it (see illustration).

It is said that the wearer later served as one of the Kriegsberichters at Arnhem, but that is not so easy to confirm with certainty, because the name of the man is not known. The armband is very rare and, as far as we know, does not appear in the well known emblem record books. In 2011 a similar armband, but without the blue triangle, was sold at auction in England for a very high price.

British tropical uniform shirt that was worn by a Luftwaffe military person with the German Africa Korps, with, on the sleeve, a “Kriegsberichter” armband. (Text/Photo: Wybo Boersma)

“AFTERNOON TEA” IN THE AIRBORNE MUSEUM SEEMS TO BE A GREAT SUCCESS

The first “Afternoon Tea” that took place in the Airborne Museum on 27 September 2015. (Photo: berrydereusfotografie.nl)

On 27 September 2015 in the Airborne Museum, the first “Afternoon Tea” took place. This initiative from Director Sarah Thurlings, was a definite success. Not only on this first occasion was the event fully booked, but also the thereafter following dates were also immediately fully booked. Thus the Museum goes forward in 2016, with the organizing of a monthly “Afternoon Tea”. If you would like to take part sometime, make contact with the Museum in person or via the website. (Natalie Rosenberg, Marketing and Sales)

“ARNHEM BRIDGE, TARGET MIKE ONE”

The latest RN Sigmond publication was published to coincide with the 71st anniversary of Operation Market Garden and this is called Arnhem Bridge Target Mike One, written by David Truesdale, Martijn Cornelissen and Bob Gerritsen. Arnhem Bridge Target Mike One covers the story of the 1st Airlanding Light Regiment RA during its short life in the Second World War, covering the formation of the unit, their actions in North Africa and Italy and extensive coverage of their time at

Arnhem in September 1944. As you would now come to expect from a Sigmond book it is a high quality publication both in terms of production and facts. The book follows the usual format of a Sigmond work, with documents, official reports and personal accounts all woven together into an excellent history of the Airlanding Light Regiment. Over 200 photographs complement the book and at the end is a fold-out A3 aerial photograph of the area around the church in lower Oosterbeek showing the gun positions which is really useful. I understand 1,000 copies were printed and are selling fast. It really does not need me to endorse this book as the book sells itself. Highly recommended, a ‘must have’ book and I suggest you get a copy and don’t wait too long!
“Arnhem Bridge, Target Mike One”, has 282 pages and more than 200 photos, prints of documents, maps and air photos. The ISBN number is: 978-90-812703-6-6.
The price in Netherlands is €37,50 and in the UK £30. The book is available in the Netherlands from the Airborne Museum and at the Meijer & Siegers bookshop in Oosterbeek. It can also be ordered directly from the publisher by sending an e-mail to robert.sigmondraplanet.nl.
In the UK, the book is available, amongst other sources, from the SFAM Secretary at his email address: niallcherryrabaesystems.com. (Niall Cherry)

DIARY OF ANJE VAN MAANEN GIVES A POWERFUL PICTURE OF THE WARTIME DAYS IN OOSTERBEEK

12 September 2015. Anje Brummelkamp-van Maanen with three young family members, looks at the first copy of her just published diary. (Photo: berrydereusfotografie.nl)
The recently published book “Noodhospital De Tafelberg. Diary Oosterbeek 17-25 September 1946” written by Anje van Maanen, is a very welcome issue, as much for Dutch readers as for English language interested parties. The text of the book was written shortly after the end of the Battle of Arnhem by the then 17 year old Anje van Maanen, daughter of Doctor G.H.0. van Maanen in Oosterbeek. He was a GP and lived with his family in a large villa on the Pietersbergseweg, close behind Hotel Schoonoord. Shortly after the start of the British air landings, Dr van Maanen moved into the Hotel de Tafelberg, which was converted into an emergency hospital. Anje and the rest of the family stayed in their own home, until 22 September when a group of British paratroops (of the 21st Independent Parachute Company} wanted to convert the villa into a stronghold. The family chose to also move into the Tafelberg and spent the rest of the Battle of Arnhem, which became the “Battle of Oosterbeek”, in that building.
Anje wrote the nine day battle with a great eye for detail. Especially for readers who know Oosterbeek well, the situations described and the names of people and places will be easily recognised.

Although it was never Anje’s intention to publish her diary, finally, after 71 years, the pressure from the family, persuaded her to agree and go ahead. The publication has used the original letter by letter text from 1944 and thus no extra additions or notes have been included. However, a number of photos and a map of Oosterbeek have been added. The presentation of the book took place on 12 September 2015 in the Airborne Museum. The now 88 year old Anje Brummelkamp-van Maanen, with great interest from her family, was presented with the first copy of her book.

“Noodhospitaal De Tafelberg” was published by “Kontrast” in Oosterbeek. The price of this attractively presented issue is €16,95. The book is naturally available at the Airborne Museum.

The English language edition is entitled “Tafelberg Field Hospital”. Niall Cherry, the representative of the SFAM in the UK has copies in stock. (Robert Voskuil)

NEW RESEARCH BY DILIP SARKER

In the Airborne Museum, we recently had a meeting with Mr Dilip Sarker MBE, one of our members from the UK. Mr Dilip Sarker is busy with the preparation for the writing of a book with stories about military personnel who died at Arnhem. Dilip is always very much moved by stories about the fortunes of soldiers who died during wartime circumstances and the sorrow and sadness that impact on the relatives. After his visit to Oosterbeek, Dilip Sarker wrote to us: “What I would like to do is to tell the stories about a number of men who are buried in Oosterbeek. I will do it with help from people who knew them and with the help from personal documents and photos, as it were, to bring them back to life”. Dilip has earlier written a similar book about crewmen who died from the sinking of the British battleship Royal Oak that was torpedoed by the German U-boat U-47. That book, “Hearts of Oak: The Human Tragedy of HMS Royal Oak”, that was published in 2010, is, amongst others, used to give more understanding to the War Widows Association. With his other publications, such as that about the Battle of Britain, he has attempted to promote the RAFBenevolent Fund, the Battle of Britain Fighter Association and the Battle of Britain Memorial Trust.
Also he wrote to us “In my new book, I would like to promote further attention to the Airborne Museum in Oosterbeek, and also the work of the Commonwealth War Graves Commission. Also it is very important to write about the role of the “flower children”, as well as the close connection that since September 1944, has existed between the local population from the area around Arnhem and the Airbornes. I will emphasise that a war, in the first place, is remembered for “the suffering of the people” and not through the “glorious victories”. Therefore I will write, not only about the losses of the British, Polish and the Dutch people, but also about the German dead.”

Dilip Sarkar would very much like to make contact with people who may be able to share relevant information and/or material with him. The contact details of Dilip Sarkar MBE, FRHistS, BA(Hons) are:- Telephone in the UK: (Office: 01905 420441 – Mobile: 07971 677638.,

E-Mail: dilipsarkarbeOyahoo.co.uk.

See also his website: http:/www.dilipsarkarmbe.co.uk

(Editors)

DVD “TEN DAYS IN SEPTEMBER ‘44”

A number of years ago, during the commemoration of the Battle of Arnhem, the Dutch journalist Maaike Kuy-venhoven met the British veteran Douglas Charlton. Maaike was so impressed by the moving way in which Douglas told of his experiences during the September days of 1944, that she decided to make a film portrait about him. Together with documentary maker Jan-Cees ter Brugge, they filmed Douglas during his annual visits to Holland. They took him to the various locations which featured in his stories, such as the landing zones; on Onderlangs in Arnhem and in Oosterbeek itself. They also interviewed him in England.

Many hours of film material were, during the editing, reduced to 58 minutes. To finance the production of a DVD, the film makers used a crowd funding scheme and this brought in the required funds. The film was released in September 2015.

Douglas Charlton was part of R-Company (under command of Major Timothy), as a unit of 1st Parachute Battalion, that, on 17 September 1944, landed near Renkum. After the initial advance, during which they suffered large losses, the men entered the western part of Arnhem. On 19 September the Battalion at

tempted to advance along Onderlangs, to reach the Road Bridge, where the 2nd Parachute Battalion under Lt Col Frost had been dug in since the evening of 17 September. The attack was a total failure. Charlton was taken P0W but he managed to escape, after, with the agreement of the Germans, he brought a wounded colleague to the St Elizabeth Gasthuis (Hospital). He decided to try to reach Oosterbeek, where on arrival, he was sent to support the men in the area around the Old Church, that was being defended by the “Lonsdale Force”. He took part, amongst other actions, in the fighting around the laundry of Van Hofwegen and in the garden of blacksmith Breman. At the end of the battle, he was part of the very last group who, in the night of 25/26 September, managed to cross the river.

What is very special about this story, is the unique way by which Charlton describes the fighting. It is not a simple military report or a romanticised glory tale, but his story is about the emotions of a simple’ soldier, during the often gruesome situations where he found himself. Douglas can describe his memories in a very special way, mainly due to his amazing memory and his typical British humour. To place particular situations in its historical context, the film makers asked Robert Voskuil, at some points in the film, to provide some extra explanations.

Sadly Douglas did not live to see the final result of the film. He died in October 2013. The film makers see their film as a tribute to him and to his comrades. The title of the DVD about Douglas Charlton reads: “10 dagen in September ’44 – a documentary about the Battle of Arnhem through the eyes of an English soldier”. The DVD is provided with Dutch sub titles.
There is also an English language version where the parts where Dutch is spoken have English sub titles. In Holland the DVD is on sale in the Airborne Museum and local book shops. It can also be ordered by sending an e-mail to: inforamaaikekuyvenhoven.nl

(see also the facebook page: 10dageninseptember44). In the UK the DVD is available from Niall Cherry.

MUCH INTEREST IN THE EXHIBITION ABOUT THE KUIKBROTHERS

After the opening of the exhibition about the Kuik brothers, Mayor Jean Paul Gebben from Renkum and Els Kuik look at the objects in one of the display cases. (Photo: berrydereusfotografie.nl)

In the previous issue of the Airborne Magazine, we mentioned the exhibition “Gebroeders Kuik ’44 – (Kuik Brothers ’44 – Teenagers in the Resistance”) in the Airborne Museum. This small display which was held in the Hall of Fame in the Airborne Museum, attracted not only many visitors, but also resulted in surprisingly high levels of publicity.

At the opening on 1st October 2015, Mrs Els Kuik from Oosterbeek gave a speech. She is the widow of Wobke Kuik, the youngest son of the Kuik family and brother of Bert and Hans, who, on 3rd November 1944 were shot dead by the SD NC0 Friedrich Enkelstroth, on the Rosendaelsche Golf Club in Arnhem. Els Kuik had presented the whole archive about the
murder of Bert and Hans and its aftermath, to the Airborne Museum, which made this display possible.

The well known Dutch historian and journalist Ad van Liempt spoke in depth at the opening of the exhibition about the role of young Dutch people in the Resistance against the German Occupation in the period 1940-1945. Until now, little thought has been given to this role, even though it appears to be a much more important aspect than the majority of people are aware of. And that is also the case about their contribution during the Allied “liberation operations” in 1944/45.

As a result, in the coming years, amongst others, the ‘Nederlands Instituut voor Oorlogs Documentatie en Holocaust Studies’ (Netherlands Institute for War Documentation and Holocaust Studies) in Amsterdam, will be undertaking further research about the subject. In the days after the opening, on the television (including the Dutch National NOS Television News), the radio and in newspapers, in depth coverage was given to this subject, which resulted in many additional museum visitors.

At the exhibition, that continued until 31 January 2016, a brochure (in the Dutch language) was available, titled “Gebroeders Kuik ’66 – Tieners in het Verzet” (Kuik Brothers ’66 – Teenagers in the Resistance). This was produced by Tim Streefkerk, historical researcher at the Airborne Museum. The cost of this publication has been entirely met by the SFAM. Copies of the brochure are still available in the Museum shop.

In addition, the exhibition had an unexpected follow-up. The Management of the Rosendaelsche Golf Club, announced that they had approved the placing of a plaque at the tree beside which both lads were shot dead on 3 November 1966, in the centre of the golf course. On Tuesday 3 November

The simple plaque on the tree on the Rosendaelsche GolfClub, next to which on 3 November 1944, Bert and Hans Kuik were shot dead. The unveiling of this memorial took place on 3 November 2015. (Photo: Frank Versteegh)

2015, exactly 71 years after the event, this plaque was unveiled by Els Kuik, during a simple but moving meeting together with a large group of interested people. For Els, this was the lovely end to a long standing wish. The two brothers will not be forgotten. {Robert Voskuil)

MINISTORY 123: AN EXAMPLE OF A DETAILED HISTORICAL STUDY

Recently we received from our member Scott Revell in Australia, a story about the German General Kussin who, on the first day of the Battle of Arnhem, was killed in Oosterbeek. Scott Revell has a military background and is a reserve officer in the Australian forces. He has always been interested in the history of the Battle of Arnhem, especially in the role of the German units. In his research project into the German side of the Battle of Arnhem, he works thoroughly and is a real specialist in this subject. He works closely together with a number of amateur historians in the Netherlands and the UK and together with them, he has written a number of books, including “Retake Arnhem Bridge: An Illustrated History of the Kampfgruppe Knaust September to October 1966 (2010)”., “Arnhem, a few Vital Hours: The SS-Panzergrenadier-Ausbil-dungs und Ersatz-Bataillon 16 at the Battle of Arnhem, September 1966 (2013)” and “A Piece of Coloured Ribbon, an insight into German Award Winners at the Battle of Arnhem” (2015).

This story is to focus on a particular event that occurred on the first day of the battle; the now infamous ambush of General Kussin’s vehicle by men of the 3rd Parachute Battalion.

Because the length of the story sent by Scott Revell was too big for one number, we have divided his article into two parts. The second part will be published in the next issue of the Airborne Magazine.(Editors)

MINISTORY 123: THE DEATH OF A GERMAN GENERAL AT ARNHEM (PART 1)

Scott Revell
This Ministory is dedicated to the memory of Bart Leyte

On the 17th September 1944 the first elements of the British 1st Airborne Division dropped or landed west of Arnhem. Expectations were high as pre-operational briefings had indicated minimal resistance and that the ground forces of XXX Corps would relieve them before the third lift had even arrived. The plan for the British 1st Airborne Division was to send the 1st Parachute Brigade towards Arnhem via three distinct routes with the 1st Airborne Reconnaissance Squadron racing ahead to secure the Arnhem Road Bridge. As we know, things didn’t go to plan and thousands of airborne soldiers were to embark on a 9-day struggle with German Forces in and around Arnhem.
This short story is to focus on a particular event that occurred on the first day of the battle; the now infamous ambush of General Kussin’s vehicle by the 3rd Parachute Battalion. The story will provide a small background to Kussin’s command, a narrative of the actual event and set the record straight regarding the number of German occupants in the vehicle at the time of the ambush.

Major General Friedrich Kussin, in September 7 944, Commanding Officer of Feldkommandantur FK642 (Photo: Scott Revell collection)

Feldkommandantur 642

Generalmajor Friedrich Kussin was appointed to the position of commander of Feldkommandantur 642 (FK 642) in early September 1943. Born in 1895 Kussin was a 49 year old pioneer veteran of WWI and also held command positions during the invasion of France as well as on the Eastern Front. Transferred to the Führer Reserve in April 1943 after promotion to General, Kussin waited for his next appointment before taking up his final position which was headquartered in Arnhem.

In quite a number of publications in the past, Kussin has been wrongly assigned as the Arnhem Stadtkom-mandant (City Commander). In fact, his position was the area commander with the designate of 642 which incorporated the city of Arnhem. The size of FK 642, from a personnel perspective, was relatively small and if it followed the official establishment (KStN 2201). This establishment would have had the following posted positions:

Officers: 7 Officials: 3 NCOS: 21 Soldiers: 12

Sometimes these area administrative commands would have security or police type units attached to them if the threat warranted it. This was most prevalent on the Eastern Front when these commands had to deal with partisans. The purpose of the Feldkommandantur could include, but was not limited to, securing supply lines, depots and traffic lines, vital asset protection and keeping the rear area secure. If forces were not allocated to achieve these tasks then where possible the staff of the Feldkommandantur would recruit locally to complement its establishment. It has been widely written that FK 642 had a security platoon or two that manned the bridge on the 17th September 1944 however to date no sources of information in official records have come to light to confirm or deny this.

17 September 1944

The 3rd Parachute Battalion under the command of Lieutenant Colonel John Fitch together with a troop of 6-pounder anti-tank guns from an airlanding antitank battery, a section of medics from 16 Parachute Field Ambulance and about half of C Troop from 1st Parachute Squadron RE, were to take the center route which was to move along the main Utrecht-Arnhem road (code named ‘Tiger’ route) into Arnhem to assist the 2nd Parachute Battalion to capture and hold the road bridge.

By around 1700h the leading elements of the 3rd Battalion encountered some minor resistance just short of the Utrechtseweg and Wageningen crossroads. The Germans located here were outposts set up by SS-Panzergrenadier Ausbildungs und Ersatz Batail-lon 16, under the command of SS-Sturmbannführer Sepp Krafft, which was aimed at providing his battalion with early warning. These outposts would have quickly withdrawn after engaging the British and moved back to the main defensive position. The spearhead of the 3rd Battalion had the order to advance into Arnhem at lightning speed so unless they were fully engaged they were required to move past these minor skirmishes. With Krafft focussed on these enemy troop movements to his west and south-west, he was surprised by the arrival from the south of a Citroën 11CV Traction Avant staff car just prior to the sounds of gun fire to his south. Stopping in the grounds of the Hotel Wolfheze was the Wehrmacht Area Commandant General Friedrich Kussin who stepped out of the vehicle and greeted SS-Sturmbannfiihrer Krafft. According to Krafft’s report the General provided Krafft with the latest intelligence of the Allied landings and informed him that overall command of the area is now the responsibility of the lind SS-Panzer Korps. Kussin calls upon Krafft’s battalion to show all endurance and he then prepared to leave via the same route he came on.

Krafft was concerned for the General since he had received the report of enemy forces to the south. General Kussin assured Krafft that he had visited one of Krafft’s sentry posts on the Arnhem – Wageningen road and that all was good before he had arrived. Even though Krafft put in one last objection based on recent reports and suggested a different route, the General would not be put off. Krafft watched with disbelief as the Citroën staff car carrying General Kussin and his passengers, sped off south back towards the crossroads.

Krafft records in his report a small entry relating to the outcome of Kussin heading off towards the enemy in his staff car. It states:

‘A few minutes later we hear a burst of machine-gun bullets and we have lost a gallant solder and his three companions. He is surely the first of the German dead in the intense fighting now beginning. ”

The burst of machine gun fire at 1715h came from the leading elements of the 3rd Parachute Battalion which had now passed the crossroads. Then men of No. 5 Platoon, B Company under the command of Lieutenant James Cleminson had seen the vehicle travel at speed from their left rear and they had opened fire with the platoon’s weapons. The fire had the desired effect and stopped the vehicle in its tracks killing all of its occupants.

After the war a member of the platoon was a little more descriptive than Krafft in detailing the events of Kussin’s car at the crossroads:

“The platoon had been selected to lead the 3rd Parachute Battalions march to Arnhem, and for the first two hours we made good progress, scouting ahead of the main force. As we approached Battalion Krafft’s blocking line east of Wolfheze, a German Citroen staff car suddenly appeared at a junction between the platoon’s positions, prompting the unit to open fire with rifles and Sten guns, killing all inside. So enthusiastic had been the firing that

both the vehicle and passengers were riddled with bullets and it took Cleminson’s intervention to get the men to cease fire. This prize put the platoon on a high. Cleminson did not discover until after the war that his men had killed General Friedrich Kussin. He had been visiting Krafft when he unwisely decided to return to the town and his own headquarters.”

Captured on Camera

The results of the ambush was later captured for ever more when Sergeant Dennis Smith and Sergeant Gordon Walker of No.5 AFPU [Army Film and Photographic Unit) took three photos and some film of Kussin’s shot up car. The stationary vehicle sat in the middle of the road at the junction of Wolfhezerweg and Utrechtseweg with the dead occupants still inside. Smith positioned himself on the passenger’s side and took his first photo (Photo 1 – Smith, roll 2, frame 4) of Generalmajor Kussin who had been hit several times in his seat. In the same photo it is possible to see the body of the driver, the 42 year old Getreiter Josef Willeke, slumped over the centre of the car with his cap still on.

The first photo taken by photographer Smith, after he arrived at the German staff car, shows the dead Major General Kussin, in the front passenger seat. Next to him, the chauffeur Josef Wilke. (Photo. Dennis Smith, AFPU, IWM London collection)

For some reason, either Smith or someone else decided to remove the bodies of Kussin and Willeke from the front of the vehicle in order to capture the next two photographs (the Dutch Commando Lieutenant Maarten Knottenbelt had already removed the General’s rank insignia from his collar on the 17th September 1944 and LCPL Wilce of No. 4 Section, 1 st Airborne Provost Company had removed the shoulder rank slides on the 18th September 1944). It would have been without doubt that they would have been surprised on how Kussin appeared after being removed from the car. It was quickly deducted that the fire from the airborne soldiers had been so ferocious and accurate that one bullet had struck the right lower cheek of General Kussin exiting out the back of the head giving the appearance that he been scalped when he was removed from the vehicle. Smith captured this infamous photo (Smith, roll 2, frame 5] which has since been published hundreds of times.

After the two dead men in the front of the car, were pulled out, Smith photographed first, Major General Kussin (Smith Photo 2. This photo is not shown in this article) and then on the other side of the vehicle, the chauffeur Josef Willeke (Smith photo 3). He lies out of the car with a Dutch carbine Model 1895 on his body. (Photo: Dennis Smith AFPU; IWM London collection)

Smith then proceeded to the other side of the vehicle where he took a photo (Photo 2 – Smith, roll 2, frame 6] of the driver Getreiter Josef Willeke. The photo was somewhat staged where they had removed Willeke from the car and placed a Dutch Model 1895 carbine across his body giving the impression that the driver had tried to make ready his rifle and return fire. Willeke never stood a chance as the men No. 5 Platoon, B Company of the 3rd Parachute Battalion had riddled the fast travelling vehicle with enough bullets to kill all its occupants. What is interesting, and a shame in hindsight, is that Smith never took any photos of the remaining occupant(s) in the back of the car. If he had, the question that has pondered researchers and military historians for over 70 years would have been answered years ago. That is, who else was in the car?
The number of occupants in the vehicle has been a point of contention for over 70 years with various sources stating different numbers. The majority of publications have specified that there were three occupants in the vehicle which was made up of General Kussin, Getreiter Willeke and the 44 year old Unteroffizier (Sonderführer) Max Koster born in Arnhem. Conversely there have been a number of eye witness accounts that have stated there were four occupants in the car. So why contradicting numbers and if there were four occupants, then why don’t we know the name of the fourth occupant?

There is no disputing that at least there were three occupants of the car that were killed and buried together. This is confirmed from a report written by the Reverend Captain George Pare MID of 1st Wing, Glider Pilot Regiment A.A.C. where he stated:

“On my return, Mr Harlow [Reverend Major Albert Harlow D.S.O., MID of HQ 1st Airborne Division] asked me to bury a German General, whose body was still leaning out of a car, where he had been shot about half a mile away along the main road towards Wolfheze. It had been arranged that prisoners should do the digging. A pilot arrived as an escort bringing two young SS soldiers aged 17 and 18 who were both wearing their camouflage smocks. They sat on the bonnet of the jeep and we drove off The body of the German General was certainly badly shot up and with it were those of his batman and interpreter. His car had been ambushed on Sunday and was riddled with bullets The two Nazis started to dig the graves at the roadside, for I decided to have common burial for all three.”

However as stated previously in this article, SS-Sturm-bannführer Krafft mentioned the loss of a gallant soldier [Kussin] and his three companions when the car was ambushed. Could Krafft have been wrong during the heat of the Battle? Would Krafft, or any officer for that matter, notice the number of staff officers accompanying the General when under pressure?

What is sure is that there are a number of eye-witness accounts from both sides that confirm Krafft’s account.  [To be continued)

PROGRAMME 2016

12 February: Friday evening 19.00-22.OOhr: Social evening in the Airborne Museum.
19 March: Saturday afternoon: 13.30-15.OOhr: Annual meeting of SFAM in the Concert Hall in Oosterbeek. 15.30-17.OOhr Themed lecture.
16 April: Saturday afternoon: 13.30hr: Battlefield tour – the fighting on Onderlangs and Bovenover in Arnhem 18-19 September 1944.
23 April: Saturday 09.30-15.OOhr: 25th Book Fair with second-hand books and documents from and about WW2 in Hartenstein Park, Oosterbeek.
18-22 May: Battlefield Tour Normandy.
10 September: Battlefield Tour Arnhem.
30 September – 2 October: Battlefield Tour Hürtgenwald, Germany.
8 October: Saturday afternoon: Battlefield Tour around the Old Church in Oosterbeek.

N.B: Subject to alterations and additions.

For additional information about the various activities and events and any eventual alterations, please see the website: www.vriendenairbornemuseum.nl

COLOPHON
The Airborne Magazine is a publication of the Society of Friends of the Airborne Museum Oosterbeek (SFAM] and appears three times per year. The objective is to promote the Airborne Museum, the SFAM and the history of the Battle of Arnhem.

Editors: Drs. Robert P.G.A. Voskuil, Wybo Boersma MBE Marieke Martens, Curator of the Airborne Museum
Archiving and distribution of back numbers of the magazine: Wybo Boersma, Ede, w.boersmafdwxs.nl
Translation: Peter Burton, London, UK
Design: Michal Kuscielek Artefakt Design, Nuenen
Print: Wedding Proson, Harderwijk
E-mail address SFAM: infofdvriendenairbornemuseum.nl, Telephone: 0318 639633
Postal address: SFAM, Ivar Goedings, P.O. Box. 8047, 6710 AA, Ede, The Netherlands
Representative in the UK: Niall Cherry. Email addres: Niall.CherryfObaesystems.com

 

Download the magazine in pdf format